Τον Γκίκα Μαγιορκίνη τον γνωρίσαμε τις μέρες της πανδημίας, ως μέλος της Επιτροπής για την αντιμετώπιση του νέου κορωνοϊού, μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες επιστήμονες, την ύπαρξη των οποίων μέχρι πρότινος αγνοούσε το ευρύτερο κοινό, αλλά τώρα τους ακούει και τους βλέπει κάθε μέρα. Ήταν από εκείνους που δεν συμφωνούσε ότι πρέπει να σπεύσουμε να ανοίξουμε τα σχολεία, αλλά τώρα λέει ότι καταλαβαίνει την ανάγκη και «έχει παρουσιαστεί πια ένα πολύ καλό σχέδιο». Παραδέχεται πως υπάρχει αβεβαιότητα, αλλά «υπάρχει και αναγκαιότητα να προχωρήσει η κοινωνία». Μας διαβεβαιώνει ωστόσο ότι η επιδημία «έχει αρχίσει να φθίνει».
Σχετικά με την κριτική που ασκήθηκε γιατί δεν γίνονταν μαζικά τεστ, απαντά ότι στην επιτροπή αντιδρούσαν από την αρχή να χρησιμοποιήσουν αυτά τα τεστ, γιατί η αξιοπιστία τους ήταν χαμηλή. Ξεκαθαρίζει, ωστόσο, ότι «οι αποφάσεις λαμβάνονται από την κυβέρνηση, η επιτροπή κάνει συστάσεις».
Μας μιλάει και για την περιπέτειά του με την έρευνα, τα όνειρά του, αποκαλύπτει τι τον κρατάει ξύπνιο τα βράδια και τι βλέπει στα μάτια των φοιτητών του.
Ανοσία αγέλης συμβαίνει όταν κάποιοι έχουν κολλήσει ήδη και δεν κολλάνε. Mε τον συγκεκριμένο ιό θέλουμε 6 με 7 εκατομμύρια του ελληνικού πληθυσμού. Εμείς εδώ πόσους να έχουμε; 20.000; Να πούμε 30.000; Άρα το 0,3% του πληθυσμού.
— Μήπως η συζήτηση για την άρση των μέτρων περιορισμού έγινε λίγο πρόχειρα;
Δημιουργήθηκε ένα κύμα για την άρση των μέτρων, καθώς αυτή η συζήτηση ξεκίνησε και σε άλλες χώρες. Ο λόγος είναι προφανώς επειδή το κοινωνικό και οικονομικό κόστος είναι μεγάλο. Αυτό που προτείνει και ο ΠΟΥ είναι ότι η άρση πρέπει να γίνει σταδιακά. Το θέμα είναι πόσο σταδιακά. Δηλαδή αν γίνει αργά και ελεγχόμενα, πάμε καλά.
— Τα σχολεία πώς θα ανοίξουν; Κάποιοι γονείς που ενδεχομένως ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες ίσως φοβηθούν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Υπάρχουν και εκπαιδευτικοί που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Αυτοί θα δεχτούν να επιστρέψουν για να διδάξουν;
Εμείς κάναμε μία σύσταση. Η σύσταση έλεγε ότι τα σχολεία μπορούν να ανοίξουν από τις 11 Μαΐου, εάν και εφόσον πληρούνται όροι και προϋποθέσεις και γίνεται επιδημιολογική επιτήρηση. Η εισήγηση μας ήταν «ναι, μπορεί να γίνει, μετά τις 11/5, εάν και εφόσον ισχύουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις επιδημιολογικές και συγκεκριμένοι όροι οι οποίοι θα πρέπει να παρουσιαστούν στην Επιτροπή».
— Ποιοι ήταν αυτοί οι όροι και οι προϋποθέσεις;
Αυτό που μας ενδιαφέρει, τους επιδημιολόγους, στην επόμενη ημέρα είναι να «ροκανίσουμε» το ειδικό, ανά περίσταση, Rt, δηλαδή τον αριθμό ατόμων στους οποίους μεταδίδει τον ιό ο καθένας. Καταρχάς οι μαθητές θα πηγαίνουν μέρα παρά μέρα στα σχολεία, το οποίο αυτόματα μειώνει τον αριθμό των πιθανών μεταδόσεων στη μέση. Επίσης, αυξάνονται οι αποστάσεις και υπάρχουν σαφείς οδηγίες για κοινωνική απόσταση και υγιεινή. Τέλος, αν και εφόσον υπάρξει κρούσμα, θα υπάρξει αντιμετώπιση από τον ΕΟΔΥ. Όλα αυτά τα μέτρα λογικά μειώνουν το Rt δραστικά κάτω από το 1 και συνεπώς υπάρχει σημαντικότατος περιορισμός της εξάπλωσης της επιδημίας.
— Αν ένας μαθητής έρθει στο σχολείο και έχει Covid-19 αλλά είναι ασυμπτωματικός;
Εμένα αυτό που με απασχολεί είναι πώς θα το αντιμετωπίζουμε, αν υπάρχει ένα κρούσμα σε ένα σχολείο. Θα αρχίσουμε να ψαχνόμαστε; Θα το κλείσουμε; Θα τεστάρουμε όλους, θα τεστάρουμε και τους γονείς; Φαίνεται ότι ο ΕΟΔΥ έχει αναπτύξει ένα πολύ ικανοποιητικό σχέδιο αντιμετώπισης και ιχνηλάτησης για κρούσματα εντός σχολείων.
— Υπάρχουν ωστόσο αρκετά ερωτήματα ακόμα να απαντηθούν.
Ναι, πρέπει να υπάρχει ένα επιχειρησιακό σχέδιο. Αν υπάρξει ένα πλάνο, ναι, να πάμε σιγά-σιγά. Αλλά πρέπει να λυθούν όλα. Οι αποφάσεις θα βγουν από την κυβέρνηση, εμείς κάνουμε συστάσεις.
— Σε κάποιες σχολές πανεπιστημίων στοιβάζονται 300 φοιτητές σε αίθουσες χωρητικότητας 200 ατόμων.
Αυτό δεν πρόκειται να γίνει.
— Το λεωφορείο που μεταφέρει τους φοιτητές στην πανεπιστημιούπολη είναι πάντα ασφυκτικά γεμάτο λόγω ανεπαρκούς στόλου. Θα συνεχιστεί αυτό όσο υπάρχει η πανδημία;
Είναι κάτι που πρέπει να το δούμε. Καταλαβαίνω. Δεν θα επιτραπεί αυτό. Στα ΜΜΜ ο αριθμός των επιβατών θα περιοριστεί στο μισό του μέγιστου επιτρεπόμενου αριθμού.
— Μπορεί να επιτευχθεί αυτό τώρα;
Αν δεν γίνει τώρα, θα έρθει ο Σεπτέμβριος. Θα τα αφήσουμε όλα για μετά, αυτά που πρέπει να σκεφτούμε από τώρα; Και όχι μόνο για τους φοιτητές, για όλους όσοι χρησιμοποιούν τα ΜΜΜ πρέπει να υπάρχουν αυτοί οι κανόνες.
— Ο κ. Τσιοδρας μας είπε ότι τα παιδιά σε γενικές γραμμές δεν κινδυνεύουν. Ωστόσο, τα σχολεία είχαν κλείσει από τον φόβο της υπερμετάδοσης. Πόσο σίγουροι είμαστε ότι δεν ισχύει αυτό και τώρα;
Από τη γρίπη γνωρίζουμε ότι τα παιδιά είναι πολλαπλασιαστές. Υπάρχουν κάποια συγκρουόμενα αποτελέσματα αυτή τη στιγμή, όπου κάποια λένε ότι τα παιδιά δεν κολλάνε εύκολα και από την άλλη υπάρχουν μελέτες που λένε «όχι, κολλάνε το ίδιο».
— Άρα δεν υπάρχει σιγουριά. Υπάρχει αβεβαιότητα γύρω από αυτό το θέμα.
Ναι, δεν το συζητάμε, υπάρχει αρκετή αβεβαιότητα γύρω από αυτό το θέμα.
— Στα θέματα δημόσιας υγείας δεν θα έπρεπε να προχωράμε με βάση αυτά για τα οποία είμαστε σίγουροι; Με τις βεβαιότητες;
Κοιτάξτε, υπάρχει αβεβαιότητα, αλλά υπάρχει και αναγκαιότητα να προχωρήσει η κοινωνία. Χρησιμοποιούμε την υπάρχουσα επιστημονική γνώση με σκοπό να ελαχιστοποιήσουμε τον κίνδυνο.
— Εσείς δεν έχετε πει ότι το άνοιγμα των σχολείων και η άρση των περιοριστικών μέτρων σημαίνει ότι θα κολλήσουν περισσότεροι και άρα θα ασθενήσουν περισσότεροι και θα χρειαστούν και περισσότερες εντατικές κ.ο.κ;
Όχι, είπα ότι είναι άλλο να επιτρέψουμε στον ιό να κυκλοφορεί επί τούτου για «ανοσία της αγέλης» και άλλο να πούμε ότι θα τον καταπολεμήσουμε όσο μπορούμε και αν επιτύχουμε κι εξάλειψη, τότε καλώς, αλλά σκοπός είναι να μειώσουμε όσο μπορούμε την κυκλοφορία του.
— Πόσο ασφαλής είναι η άρση των μέτρων, όταν υπάρχουν κι άλλα κρούσματα εκεί έξω, πέρα από τα επιβεβαιωμένα; Εσείς -στην Επιτροπή- δεν μας λέγατε ότι υπολογίζετε πως στην πραγματικότητα τα κρούσματα είναι όσα τα εξακριβωμένα επί δέκα;
Η άρση των μέτρων γίνεται με οδηγίες προς τους πολίτες και τις υπηρεσίες που αποσκοπούν στο «ροκάνισμα» του Rt κάτω από 1. Όσον αφορά το χάσμα διαγνώσεων και πραγματικών κρουσμάτων, τώρα έχουμε κάνει τεστ κι έχουμε κλείσει το χάσμα εκείνο. Είναι πιο λίγα.
— Τα κρούσματα δεν είναι περισσότερα τώρα από τότε που κάναμε lockdown;
Οι εκτιμήσεις διαφοροποιούνται. Κάποιος λέει ότι ο συνολικός αριθμός είναι 10 χιλιάδες, άλλος 20 χιλιάδες. Επειδή έχουν περάσει αρκετές μέρες, οι περισσότεροι έχουν αναρρώσει. Κάθε περίπου 10 μέρες, υποδιπλασιάζεται η επιδημία. Η επιδημία έχει αρχίσει να φθίνει. Μπορεί να υπάρχουν πιο πολλά καταγεγραμμένα κρούσματα, αλλά πολλοί έχουν ιαθεί. Το φορτίο είναι πολύ χαμηλότερο. To Rt λογικά θα συνεχίσει να είναι χαμηλά. Θα αργήσουμε ακόμα να μπούμε σε φάση πιο επιδημική.
— Αν αρθούν τα μέτρα, σημαίνει ότι πάμε για κάποιου είδους «ανοσία αγέλης»;
Ανοσία αγέλης συμβαίνει όταν κάποιοι έχουν κολλήσει ήδη και δεν κολλάνε. Mε τον συγκεκριμένο ιό θέλουμε 6 με 7 εκατομμύρια του ελληνικού πληθυσμού. Εμείς εδώ πόσους να έχουμε; 20.000; Να πούμε 30.000; Άρα το 0,3% του πληθυσμού.
— Τόσο καιρό η τακτική ήταν «κρυφτείτε να κερδίσουμε χρόνο, μέχρι να βρεθούν φάρμακα και εμβόλια».
Και τώρα την ίδια τακτική θα έχουμε κατά τη γνώμη μου, ροκανίζουμε το Rt όπως είπα, μέχρι να βρούμε φάρμακα και εμβόλια.
— Γιατί οι τακτικές από ό,τι είδαμε ήταν κυρίως δύο: κρυφτείτε ή βγείτε να κολλήσετε για να αποκτηθεί «ανοσία αγέλης». Μήπως αλλάζουμε τακτική και από το κρυφτείτε πάμε στο κολλήστε;
Όχι, όχι. Θα βγούμε έξω και θα προσπαθήσουμε να κρατήσουμε τον βαθμό αναπαραγωγής όσο γίνεται πιο χαμηλά.
— Δεν υπάρχει κίνδυνος να μας ξεφύγει και όλα όσα κέρδισε η χώρα να χαθούν;
Υπάρχουν οδηγίες του ΠΟΥ για την αναστροφή των μέτρων τις οποίες τις έχουμε κι εμείς μεταφράσει και τις έχουμε. Στην Ιταλία και στην Ισπανία υπήρξε αιφνιδιασμός. Εμείς τώρα έχουμε έναν βαθμό αναπαραγωγής κάτω από 0,5 και θα προσπαθήσουμε σιγά-σιγά να χαλαρώσουμε τα μέτρα, κρατώντας τον αριθμό αυτό κάτω από 1.
Εγώ δεν συμφωνούσα ότι πρέπει να σπεύσουμε τώρα για τα σχολεία, αλλά καταλαβαίνω την ανάγκη και έχει παρουσιαστεί πια ένα πολύ καλό σχέδιο που δυνητικά κρατάει το Rt των σχολείων πολύ χαμηλά.
— Απαντώντας στις ερωτήσεις σχετικά με την κριτική που γινόταν από κάποιους γιατί δεν γίνονται μαζικά τεστ στον πληθυσμό, ο κ. Τσιόδρας είχε απαντήσει ότι αυτά δεν χρειάζονταν στην πρώτη φάση και ότι θα γίνονταν –σε συνδυασμό με τα μοριακά– όταν θα πηγαίναμε για άρση των μέτρων. Πήγαμε στην άρση των μέτρων όμως πριν ξεκινήσουν τα μαζικά τεστ στον πληθυσμό. Γιατί;
Αυτά που λέγαμε ότι θα κάναμε ήταν τα τεστ αντισωμάτων, των οποίων η αξιολόγηση δεν είχε ολοκληρωθεί. Περιμέναμε ότι θα είχε ολοκληρωθεί μέχρι τέλη Απριλίου. Εκεί που χωλαίνουν πολλά τεστ αντισωμάτων είναι η ειδικότητα. Η Ισπανία πήρε κάποια rapid tests και της βγήκαν άχρηστα. Στην επιτροπή αντιδρούσαμε από την αρχή να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα τεστ, γιατί η αξιοπιστία τους ήταν χαμηλή.
— Μοριακά τεστ γιατί δεν κάνετε μαζικά για να δείτε πόσοι νοσούν.
Αυτήν τη στιγμή έχουν γίνει αρκετά. Δεν είναι λίγα.
— Ναι, αλλά υπάρχει η κριτική π.χ. ότι η Γερμανία κάνει περισσότερα.
Η Γερμανία που έκανε περισσότερα τεστ έχει πολύ περισσότερους θανάτους ανά εκατομμύριο από την Ελλάδα. Άρα λοιπόν δεν είναι μόνο ο αριθμός των τεστ που παίζει ρόλο, αλλά πώς τα χρησιμοποιείς τα τεστ.
— Στην επιτροπή πώς συνεδριάζετε;
Υπάρχουν οι συσκέψεις που γίνονται μέσω τηλεδιάσκεψης και υπάρχουν και οι ανταλλαγές μέιλ μέσω των οποίων συζητούνται πράγματα σημαντικά.
— Κάνετε σύσκεψη κάθε μέρα;
Όχι, εξαρτάται από τα θέματα που υπάρχουν κάθε φορά. Μπορεί να γίνει και Σαββατοκύριακα.
— Και ποιος αναλαμβάνει να σας συγκαλέσει;
Ο γενικός γραμματέας Δημόσιας Υγείας, ο κ. Πρεζεράκος.
— Οι αποφάσεις πρέπει να είναι ομόφωνες;
Όχι, εάν υπάρχει αντίθεση, καταγράφεται στα πρακτικά.
— Μία φορά ακούσαμε τον κ. Τσιόδρα να λέει για απόφαση που ελήφθη κατά πλειοψηφία – άρα όχι ομοφωνία.
Ναι, είπε ότι είχε ένα λευκό. Δεν θυμάμαι να είχαμε πολλές αντιρρήσεις. Στο κλείσιμο των σχολείων υπήρχαν κάποιες ενστάσεις.
— Αυτές τις μέρες της πανδημίας έχει προβληθεί εκ των πραγμάτων το πρότυπο του επιστήμονα στην κοινωνία η οποία παρακολουθεί τη δουλειά τους όπως και των ερευνητών, που ως τώρα ήταν λίγο αόρατοι. Εσείς πώς επιλέξατε αυτόν τον δρόμο;
Συνειδητοποιημένα και από πολύ παλιά. Από τα 18 μου ήθελα να γίνω ερευνητής.
— Δηλαδή όχι από παιδί;
Στο δημοτικό ήθελα να γίνω ψαράς, όπως μου θύμισε πρόσφατα μια φίλη.
— Ούτε ποδοσφαιριστής, ούτε αστροναύτης, ούτε πιλότος; Ψαράς;
Ναι ψαράς, στη δευτέρα δημοτικού.
— Και μετά θέλετε να γίνετε γιατρός;
Μου άρεσαν τα μαθηματικά, οι φυσικές επιστήμες, η επιστήμη των υπολογιστών και η ιατρική.
— Πώς επιλέξατε την ιατρική; Γιατί δεν επιλέξατε τα μαθηματικά ή το Πολυτεχνείο ή να γίνετε φυσικός;
Την ιατρική την επέλεξα γιατί το αποτέλεσμά της είναι περισσότερο ρευστό, περισσότερο πρακτικό από ότι τα μαθηματικά, που είναι θεωρητικά. Στην ιατρική τα σκοτεινά σημεία είναι πολύ περισσότερα κατά τη γνώμη μου.
— Έχετε ακούσει αυτό που λένε οι φυσικοί ότι οι γιατροί δεν είναι επιστήμονες;
Ναι, αυτό είναι αλήθεια, η ιατρική έχει και αρκετό εμπειρισμό. Μερικές φορές πηγαίνεις και με το ένστικτό σου, ιδίως στην κλινική ιατρική. Να σας πω την αλήθεια, τους φυσικούς τους αγαπώ γιατί πάντα μου άρεσε η φυσική, οπότε δεν μπορώ να πω κακό πράγμα για τους φυσικούς. Η μεθοδολογία της ιατρικής, η μεθοδολογία της έρευνας είναι η επιδημιολογία την οποία ασκώ.
— Η επιδημιολογία δεν χρειάζεται και μαθηματικά;
Είναι πολύ χρήσιμα τα μαθηματικά, ναι. Ο κόσμος νομίζει ότι η επιδημιολογία έχει να κάνει μόνο με λοιμώδη νοσήματα, αλλά η επιδημιολογία στην ουσία είναι η επιστήμη της έρευνας στην ιατρική. Για αυτό λέγεται και μεθοδολογία έρευνας και αφορά οτιδήποτε έχει να κάνει με τη μελέτη της νόσου στους ανθρώπους. Είναι επί του δήμου.
— Κάποιοι επιδημιολόγοι έχουν πρώτο πτυχίο σχολής μαθηματικών. Μπορεί να γίνει επιδημιολόγος ένας μαθηματικός;
Η επιδημιολογία δεν υπάρχει σε προπτυχιακό επίπεδο παρά μόνο ως ειδίκευση σε μεταπτυχιακό και σε διδακτορικό. Μπορείς να προέλθεις από τελείως διαφορετικά πεδία όσον αφορά το πρώτο πτυχίο.
— Άρα επιδημιολόγος θα μπορούσε να γίνει και ένας μαθηματικός ή μηχανικός;
Ναι, θα μπορούσε ένας μαθηματικός ή ένας μηχανικός να είναι ένας πολύ καλός επιδημιολόγος.
— Τα τελευταία χρόνια είχαμε την εντύπωση ότι όλοι οι καλοί γιατροί και επιστήμονες είχαν φύγει στο εξωτερικό. Με την πανδημία διαπιστώσαμε ότι έχουν μείνει καλοί και στην Ελλάδα.
Εγώ έμεινα επτά χρόνια στην Αγγλία και επέστρεψα το 2017.
— Ναι, αλλά γυρίσατε αν και τα πράγματα είναι ακόμα δύσκολα στην Ελλάδα για επιστήμονες και ερευνητές που θέλουν να κάνουν πράγματα.
Στην Ελλάδα ή γυρίζεις μικρός ή δεν γυρίζεις καθόλου.
— Εσείς πώς πήρατε αυτή την απόφαση να γυρίσετε;
Ήταν δύσκολη απόφαση, αλλά επειδή είχα θέση στο πανεπιστήμιο –δεν είχα διοριστεί πολλά χρόνια λόγω της κρίσης– μέχρι να έρθει η στιγμή να διοριστώ, είχα ήδη μία μεγάλη χρηματοδότηση και ερευνητική ομάδα, πήρα άδεια άνευ αποδοχών και όταν ολοκληρώθηκε η άδειά μου, γύρισα ειδάλλως θα έχανα τη θέση μου.
— Έχετε συναντήσει στην πορεία σας μέχρι τώρα δυσκολίες για να κάνετε αυτό που θέλετε;
Ναι, οι μεγαλύτερες δυσκολίες είναι η χρηματοδότηση και η τεράστια γραφειοκρατία που καλούμαστε ως ερευνητές να αντιμετωπίσουμε.
— Είναι τόσο δύσκολο να βρεθούν χρήματα για την έρευνα;
Περισσότερο πιστεύω ότι είναι θέμα οργάνωσης. Υποψιάζομαι ότι ένα από τα μεγάλα προβλήματα που υπάρχουν είναι η γραφειοκρατία. Μία απόφαση για χρηματοδότηση στην Ελλάδα μπορεί να χρειαστεί και 2 χρόνια για να ολοκληρωθεί.
— Άλλες χώρες πώς το έχουν λύσει;
Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ανεξάρτητα ερευνητικά συμβούλια με σταθερή χρηματοδότηση για την έρευνα, τα οποία υποχρεούνται να ολοκληρώνουν τα προγράμματα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Υπάρχει το ιατρικό συμβούλιο, το βιολογικό συμβούλιο, συμβούλιο για τη φυσική, τα οποία έχουν καλή χρηματοδότηση και λογοδοτούν με βάση τα αποτελέσματα.
— Τι θα πρέπει να γίνει για να γυρίσουν οι νέοι επιστήμονες στην Ελλάδα;
Το πρώτο είναι να υπάρχουν θέσεις στα πανεπιστήμια αποκλειστικά και μόνο για άτομα που θα έρθουν από το εξωτερικό. Αυτό είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας. Δεύτερον να υπάρξει ένα πλαίσιο χρηματοδότησης με αυστηρές διορίες.
— Τι θα λέγατε σε έναν μαθητή που ετοιμάζεται να δώσει φέτος Πανελλήνιες;
Να σκεφτεί πώς θέλει να φαντάζεται τον εαυτό του σε δέκα χρόνια, αυτό θα τον βοηθήσει να κάνει την σωστή επιλογή.
— Το δικό σας όνειρο ως επιστήμονας ποιο είναι; Τι θέλετε να πετύχετε;
H κορυφαία μου αναζήτηση αυτήν τη στιγμή είναι η επιβεβαίωση της ενεργής εξάπλωσης ενός τρίτου παθογόνου ανθρώπινου ρετροϊού με το όνομα HERV-K HML-2. Πρόκειται για την αρχαιότερη πανδημία που αφορά το ανθρώπινο είδος, υπολογίζουμε ότι ξεκίνησε περίπου 30 εκατομμύρια χρόνια πίσω, πριν ακόμα περπατήσει ο άνθρωπος στη γη, και τα στοιχεία μας λένε ότι ήταν ενεργή τουλάχιστον μέχρι και 150.000 χρόνια πίσω. Θέλω να μάθω αν εξακολουθεί να ζει ή πέρασε έναν ξαφνικό θάνατο και αν πέθανε, θέλω να καταλάβω το γιατί.
— Τώρα πού διδάσκετε στο πανεπιστήμιο, βλέπετε στα μάτια των φοιτητών σας αν υπάρχουν κάποιοι με αυτήν τη φλόγα της αναζήτησης της γνώσης;
Στην Ιατρική της Αθήνας υπάρχουν φοιτητές που έχουν μεγάλη δίψα για αυτό που κάνουν, τεράστια.
— Άρα είστε αισιόδοξος ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να βγάζει καλούς γιατρούς και καλούς επιστήμονες;
Είμαι σίγουρος.
— Εσάς τι σας τράβηξε στην έρευνα;
Ότι κάθε μέρα είναι διαφορετική. Θέλεις να πας με τη σκέψη σου και το έργο σου εκεί που δεν έχουν πάει άλλοι.
— Δεν έχετε μετανιώσει δηλαδή;
Πολλές φορές.
— Και τι είναι αυτό που σας κρατάει κάθε φορά;
Η έρευνα είναι χιλιάδες απογοητεύσεις και ένα υπέροχο αποτέλεσμα. Δηλαδή για κάθε ένα υπέροχο αποτέλεσμα, υπάρχουν χιλιάδες απογοητεύσεις. Αυτό είναι όμορφο και εθιστικό.
— Τις οποίες απογοητεύσεις, υποθέτω, ξεχνάς όταν πετυχαίνεις το καλό αποτέλεσμα.
Ακριβώς, ναι. Είναι αυτό το πράγμα που σε κρατάει ξύπνιο το βράδυ και μπορεί να σε σηκώσει από το κρεβάτι. Κάτι σου ψιθυρίζει στον ύπνο σου και το πρωί ξυπνάς με νέες λύσεις και υποθέσεις.
