Γιατί οι φονταμενταλιστές της ελεύθερης αγοράς πιστεύουν ότι το 2013 θα είναι η καλύτερη χρονιά όλων των εποχών

Γιατί οι φονταμενταλιστές της ελεύθερης αγοράς πιστεύουν ότι το 2013 θα είναι η καλύτερη χρονιά όλων των εποχών Facebook Twitter
(Φωτ.: Marcos Andronicou/Demotix/Corbis)
1

 

[Από τον Guardian/απόδοση για το LIFO.gr: Νίκος Μιχαλόπουλος]

Το Χριστουγεννιάτικο τεύχος του Spectator δημοσίευσε ένα εντιτόριαλ με τίτλο «Γιατί το 2012 ήταν η καλύτερη χρονιά όλων των εποχών». Στεκόταν απέναντι στην αντίληψη ότι ζούμε σε «έναν επικίνδυνο, σκληρό κόσμο, όπου τα πράγματα είναι άσχημα και χειροτερεύουν».

Ορίστε η πρώτη παράγραφος: «Μπορεί να μην φαίνεται, αλλά το 2012 ήταν η καλύτερη χρονιά στην ιστορία του κόσμου. Αυτό ακούγεται ως υπερβολικός ισχυρισμός, αλλά επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία. Ποτέ δεν έχει υπάρξει λιγότερη πείνα, λιγότερη ασθένεια ή περισσότερη ευημερία. Η Δύση παραμένει σε οικονομική ύφεση, αλλά οι περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες προχωρούν μπροστά και οι άνθρωποι βγαίνουν από τη φτώχεια με τον ταχύτερο ρυθμό που έχει καταγραφεί ποτέ. Ο αριθμός των νεκρών που προκλήθηκε από πόλεμο και φυσικές καταστροφές είναι επίσης ευτυχώς, χαμηλός. Ζούμε σε μια χρυσή εποχή».

Η ίδια ιδέα έχει αναπτυχθεί συστηματικά σε μια σειρά από bestsellers, από το Rational Optimist του Matt Ridley έως το The Better Angels of Our Nature του Steven Pinker.

Υπάρχει, επίσης και μια πιο προσγειωμένη έκδοση που ακούει κανείς συχνά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ιδίως σε εκείνα των μη ευρωπαϊκών χωρών: Κρίση, ποια κρίση; Κοιτάξτε τις λεγόμενες χώρες Bric, τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα, ή τις Πολωνία, Νότια Κορέα, Σιγκαπούρη, Περού, ακόμα και πολλά υποσαχάρια αφρικανικά κράτη – όλοι προοδεύουν. Οι χαμένοι είναι η Δυτική Ευρώπη και μέχρι ενός σημείου, οι ΗΠΑ, άρα δεν έχουμε να κάνουμε με μια παγκόσμια κρίση, αλλά απλά με μια αλλαγή προόδου εκτός Δύσης. Δεν είναι ένα ισχυρό σύμβολο αυτής της αλλαγής, το γεγονός ότι, πρόσφατα, πολλοί άνθρωποι από την Πορτογαλία, μια χώρα σε βαθιά κρίση, επιστρέφουν στην Μοζαμβίκη και την Αγκόλα, πρώην αποικίες της Πορτογαλίας, αλλά αυτή τη φορά ως οικονομικοί μετανάστες και όχι ως αποικιοκράτες;

Ακόμη και όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα: Δεν είναι η κατάσταση στην Κίνα και τη Ρωσία τώρα, καλύτερη από ότι ήταν πριν από 50 χρόνια;

Περιγράφοντας την τρέχουσα κρίση ως ένα παγκόσμιο φαινόμενο, η ιστοριούλα πηγαίνει έτσι, ότι είναι μια τυπικά ευρωκεντρική άποψη που προέρχονται από αριστερούς οι οποίοι υπερηφανεύονται συνήθως για τον αντι-ευρωκεντρισμό τους.  Η λεγόμενη «Παγκόσμια κρίση» μας είναι στην πραγματικότητα ένα απλό τοπικό σοκ, σε μια μεγαλύτερη ιστορία συνολικής προόδου.

Αλλά θα πρέπει να μετριάσουμε την χαρά μας. Το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: αν η Ευρώπη είναι η μόνη σε σταδιακή παρακμή, τι αντικαθιστά την ηγεμονία της; Η απάντηση είναι: «ο καπιταλισμός με ασιατικές αξίες» - οι οποίες, φυσικά, δεν έχουν τίποτα να κάνουν με τους Ασιάτες και τα πάντα να κάνουν, με την σημερινή, σαφή τάση του σύγχρονου καπιταλισμού να περιορίσει ή ακόμα και να αναστείλει τη δημοκρατία.

Η τάση αυτή σε καμία περίπτωση δεν έρχεται σε αντίθεση με την πολυφημισμένη πρόοδο της ανθρωπότητας - που είναι εγγενής λειτουργία της. Όλοι οι ριζοσπάστες στοχαστές, από τον Μαρξ μέχρι τους ευφυείς συντηρητικούς, είχαν εμμονή με το ερώτημα: Ποια είναι η τιμή της προόδου;

Ο Μαρξ ήταν γοητευμένος από τον καπιταλισμό, λόγω της ανήκουστης παραγωγικότητας που εξαπέλυσε, αλλά επέμεινε ότι αυτή η επιτυχία γεννά ανταγωνισμούς. Θα πρέπει να κάνουμε το ίδιο σήμερα: να κρατήσουμε στην οπτική μας τη σκοτεινή πλευρά του παγκόσμιου καπιταλισμού που υποθάλπτει εξεγέρσεις.

Οι άνθρωποι δεν επαναστατούν όταν τα πράγματα είναι πολύ άσχημα, αλλά όταν απογοητεύονται οι προσδοκίες τους. Η γαλλική επανάσταση συνέβη μόνο όταν ο βασιλιάς και οι ευγενείς είχαν χάσει την κατοχή της εξουσίας, η αντι-κομμουνιστική εξέγερση του 1956 στην Ουγγαρία εξερράγη αφότου ο Imre Nagy ήταν ήδη πρωθυπουργός για δύο χρόνια, μετά από (σχετικά) ελεύθερες διαβουλεύσεις ανάμεσα στους διανοούμενους, οι άνθρωποι επαναστάτησαν στην Αίγυπτο το 2011, επειδή υπήρχε κάποια οικονομική πρόοδος από τον Μουμπάρακ, δημιουργώντας μια τάξη  μορφωμένων νέων ανθρώπων που συμμετείχαν στην παγκόσμια ψηφιακή κουλτούρα.

Και γι 'αυτό οι Κινέζοι κομμουνιστές έχουν δίκιο να πανικοβάλλονται: γιατί, κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι σήμερα ζουν καλύτερα από ότι πριν από 40 χρόνια - και οι κοινωνικοί ανταγωνισμοί (μεταξύ των νεόπλουτων και τα υπολοίπων) έχουν εκτιναχθεί και οι προσδοκίες είναι πολύ υψηλότερες.

Αυτό είναι το πρόβλημα με την ανάπτυξη και την πρόοδο: είναι πάντα άνιση, γεννάει νέες αστάθειες και ανταγωνισμούς, δημιουργεί νέες προσδοκίες που δεν μπορούν να καλυφθούν. Στην Αίγυπτο λίγο πριν από την αραβική άνοιξη, η πλειοψηφία ζούσε λίγο καλύτερα από ότι πριν, αλλά τα στάνταρντς με τα οποία μετρούσε τη (μη) ικανοποίηση της ήταν πολύ υψηλότερα.

Για να μην χαθεί αυτός ο σύνδεσμος μεταξύ προόδου και αστάθειας, θα πρέπει πάντα κάποιος να επικεντρώνεται στο πώς ό,τι εμφανίζεται για πρώτη φορά ως ελλιπής υλοποίηση ενός κοινωνικού έργου,  σηματοδοτεί τον εγγενή περιορισμό του.

Υπάρχει μια ιστορία (απόκρυφη, ίσως) σχετικά με τον αριστερό-κεϋνσιανό οικονομολόγο John Galbraith: πριν από ένα ταξίδι στην ΕΣΣΔ στα τέλη της δεκαετίας του 1950, έγραψε σε έναν αντι-κομμουνιστή φίλο του, τον Sidney Hook: «Μην ανησυχείς, δε θα παρασυρθώ από τους Σοβιετικούς και θα γυρίσω πίσω, ισχυριζόμενος  ότι έχουν σοσιαλισμό!». Ο Hook του απάντησε αμέσως: «Μα αυτό είναι που με ανησυχεί - ότι θα επιστρέψεις υποστηρίζοντας ότι η  ΕΣΣΔ δεν είναι σοσιαλιστική!»

Αυτό που φοβόταν ο Hook ήταν η αφελής άμυνα της καθαρότητας της ιδέας: αν τα πράγματα πάνε στραβά με την οικοδόμηση μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας, αυτό δεν ακυρώνει την ίδια την ιδέα, σημαίνει απλά ότι δεν την εφαρμόζουν σωστά. Δεν έχουμε ανιχνεύσει την ίδια αφέλεια σε φονταμενταλιστές της αγοράς σήμερα;

Όταν, κατά τη διάρκεια μιας πρόσφατης συζήτησης στην τηλεόραση, στη Γαλλία, ο Γάλλος φιλόσοφος και οικονομολόγος Guy Sorman υποστήριξε ότι δημοκρατία και καπιταλισμός αναγκαστικά πάνε μαζί, εγώ δεν θα μπόρεσα  να αντισταθώ, κάνοντάς του την προφανή ερώτηση: «Τι γίνεται όμως με την Κίνα;».  Αυτός έκανε πίσω: «Στην Κίνα δεν υπάρχει καπιταλισμός!»

Για τον φανατικά υπέρμαχο του καπιταλισμού Sorman, αν μια χώρα δεν είναι δημοκρατική, δεν είναι πραγματικά καπιταλιστική, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που για έναν δημοκρατικό κομμουνιστή, ο σταλινισμός ήταν απλά μια μη αυθεντική μορφή κομμουνισμού.

Με αυτόν τον τρόπο οι σημερινοί απολογητές της αγοράς, σε μια πρωτοφανή ιδεολογική απαγωγή, εξηγούν την κρίση του 2008: δεν ήταν η αποτυχία της ελεύθερης αγοράς που την προκάλεσε, αλλά η υπερβολική κρατική ρύθμιση, το γεγονός ότι η οικονομία της αγοράς μας δεν ήταν η αληθινή, αλλά είχε πέσει στα νύχια του κράτους πρόνοιας.

Όταν απορρίπτουμε τις αποτυχίες του καπιταλισμού της αγοράς, ως ακούσιες ατυχίες, καταλήγουμε σε ένα αφελή "προοδ-ισμό» («progress-ism») που βλέπει ως λύση, μια πιο «αυθεντική» και καθαρή εφαρμογή μιας έννοιας και συνεπώς προσπαθεί να σβήσει τη φωτιά ρίχνοντας της λάδι.

Αρχείο
1

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Μετά την πανδημία του κορωνοϊού, η ανισότητα θα αυξηθεί»

Σωτήρης Ντάλης / «Μετά την πανδημία του κορωνοϊού, η ανισότητα θα αυξηθεί»

Ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και επικεφαλής της Μονάδας Έρευνας για την Ευρωπαϊκή και Διεθνή Πολιτική σχολιάζει τον αντίκτυπο της πανδημίας και της εκλογής Μπάιντεν στην Ευρώπη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Επί Τραμπ οι μειοψηφίες κατέστησαν πλειοψηφίες»

Σωτήριος Σέρμπος / «Επί Τραμπ οι μειοψηφίες κατέστησαν πλειοψηφίες»

Τι σηματοδοτεί η εποχή Μπάιντεν και τι αφήνει πίσω του ο απερχόμενος Πρόεδρος; Απαντά στη LiFO ο Σωτήριος Σέρμπος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης και Ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Θεοκλής Ζαούτης: «Είναι αρκετά πιθανόν να έχουμε τρίτο κύμα πανδημίας»

Ελλάδα / Θεοκλής Ζαούτης: «Είναι αρκετά πιθανόν να έχουμε τρίτο κύμα πανδημίας»

Ο καθηγητής Παιδιατρικής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια και μέλος της Επιτροπής των Λοιμωξιολόγων του υπουργείου Υγείας μιλά για τα τελευταία δεδομένα της πανδημίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο γυμνός βασιλιάς, το Καπιτώλιο και η επόμενη μέρα

Νικόλας Σεβαστάκης / Ο γυμνός βασιλιάς, το Καπιτώλιο και η επόμενη μέρα

Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι ένας Γουίλι Σταρκ της εποχής μας. Υπάρχει κάτι σημαντικό που χωρίζει τη λαϊκιστική φαντασία των χρόνων του Μεσοπολέμου –όπως την αναπλάθει το μυθιστόρημα του Γουόρεν– από τα πλήθη που είδαμε να βγαίνουν από τα μεσαιωνικά σπήλαια των social media για να ορμήσουν προς το Καπιτώλιο.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ευάγγελος Μανωλόπουλος: «Να μάθουμε να ζούμε με τις μάσκες, γιατί θα αργήσουμε να τις βγάλουμε»

Ελλάδα / Ευάγγελος Μανωλόπουλος: «Να μάθουμε να ζούμε με τις μάσκες, γιατί θα αργήσουμε να τις βγάλουμε»

Ο καθηγητής Φαρμακολογίας, Φαρμακογονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακολογίας, Ευάγγελος Μανωλόπουλος, μιλά στη LiFO για τα εμβόλια και τις φαρμακευτικές αγωγές που εξετάζονται. Απαντά για το δεύτερο κύμα της πανδημίας, εξηγεί ποια είναι η αλήθεια για τις ΜΕΘ, πότε θα αποχωριστούμε τις μάσκες αλλά και πότε προβλέπεται η επάνοδος στην κανονικότητα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η ασφάλεια του εμβολίου είναι υψηλού βαθμού; Ο καθηγητής της Οξφόρδης Πέτρος Λιγοξυγκάκης εξηγεί

Τech & Science / Γιατί η ασφάλεια του εμβολίου είναι υψηλού βαθμού; Ο καθηγητής της Οξφόρδης Πέτρος Λιγοξυγκάκης εξηγεί

Τι θα σημάνει η γενική χρήση των εμβολίων; Θα εφαρμοστούν νέοι κανόνες σχετικά με τον εμβολιασμό; Πότε προσδιορίζεται η έναρξή του; Και τι γίνεται με τους αρνητές;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η ενδοχώρα της άρνησης και το εμβόλιο

Νικόλας Σεβαστάκης / Η ενδοχώρα της άρνησης και το εμβόλιο

Η όποια στρατηγική για τον εμβολιασμό χρειάζεται να είναι σκληρή με τον νεοφασισμό των fake news και της ωμής παραπλάνησης. Την ίδια στιγμή, όμως, πρέπει να εντάξει τις ανησυχίες, τις αντιρρήσεις και τις δεύτερες σκέψεις πολλών ανθρώπων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ευάγγελος Καϊμακάμης: «Έχουν πεθάνει πολλοί σαραντάρηδες στα χέρια μας χωρίς προβλήματα υγείας»

Ελλάδα / Ευάγγελος Καϊμακάμης: «Έχουν πεθάνει πολλοί σαραντάρηδες στα χέρια μας χωρίς προβλήματα υγείας»

Ο πνευμονολόγος-εντατικολόγος στο νοσοκομείο Παπανικολάου μιλά για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στις ΜΕΘ και τις μελλοντικές ανησυχίες του σχετικά με την πανδημία.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Θεόδωρος Βασιλακόπουλος: «Ακόμη κι αν είχαμε 10.000 κλίνες ΜΕΘ, αν γέμιζαν όλες, θα θρηνούσαμε 4.000 θανάτους»

Ελλάδα / Θεόδωρος Βασιλακόπουλος: «Ακόμη κι αν είχαμε 10.000 κλίνες ΜΕΘ, αν γέμιζαν όλες, θα θρηνούσαμε 4.000 θανάτους»

Ο καθηγητής Πνευμονολογίας-Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών σχολιάζει όλες τις τελευταίες εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

1 σχόλια
Ενδιαφέρον άρθρο, αλλά νομίζω αρκετά ασύνδετο. Τελικά έχουν δίκιο όσοι θεωρούν το 2013 καλύτερη χρονιά; (δε βλέπω κάποια πειστικά επιχειρήματα για το αντίθετο) - το άρθρο του spectator τουλάχιστον αναφέρει στοιχεία για να υποστηρίξει τη θέση του (http://www.spectator.co.uk/the-week/leading-article/8789981/glad-tidings/)Γιατί θα πρέπει να μετριάσει τη χαρά μας η πτώση της ηγεμονίας της Ευρώπης; Αν δεν ήταν καλό για το κόσμο, γιατί να στεναχωρηθούμε; Και αν ήταν σημαντικό για την ανθρωπότητα, πώς το κατάφερε αν όχι χάρη στον καπιταλισμό; Πολλές αντιθέσεις βλέπω.Και προφανώς οι κρίσεις είναι βασικό κομμάτι του καπιταλισμού - διορθώνουν τα όποια λάθη του συστήματος. Το να θέλουμε να έχουμε τα θετικά του καπιταλισμού χωρίς τα αρνητικά του είναι - όπως φάνηκε - αν όχι αδύνατο, τουλάχιστον προβληματικό. Και η παρέμβαση στη κρίση ήταν προσπάθεια των κυβερνήσεων να χειραγωγήσουν την αγορά, φορτώνοντας τα βάρη της διάσωσης των τραπεζών στο κόσμο. Οι περισσότεροι ρεπουμπλικανοί γερουσιαστές (φαντάζομαι φανατικοί καπιταλιστές) είχαν ταχθεί εναντίον μιας τέτοιας κίνησης. http://thelede.blogs.nytimes.com/2008/09/29/house-republicans-lambaste-bailout-bill/