— Είναι περασμένα μεσάνυχτα... δεν συνηθίζονται συνεντεύξεις τέτοιες ώρες, είναι όμως οι μόνες που συνήθως αδειάζεις. Τι ώρες κοιμάσαι, αλήθεια;
Συνήθως περασμένες τρεις τα ξημερώματα και ξυπνώ νωρίς το πρωί – αυτά βέβαια με την προϋπόθεση ότι δεν συμβαίνει κάτι έκτακτο. Σε μας, βλέπεις, ο ύπνος είναι πολυτέλεια! Αν κάνεις φωτορεπορτάζ, πρέπει να κρατιέσαι διαρκώς σε εγρήγορση. Υπάρχουν εξάλλου φορές που χρειάζεται να διανυκτερεύω μαζί με τα θέματά μου επί μακρόν, όπως συνέβη στην κατάληψη της ΕΡΤ πέρσι αλλά και στις κινητοποιήσεις των καθαριστριών που καλύπτω τώρα.
— Είσαι στη πρώτη γραμμή του φωτορεπορτάζ πάνω από 25 χρόνια. Πώς σου προέκυψε; Θα έλεγες ότι «ζεις» την ιστορία τη στιγμή που συμβαίνει;
Για την ακρίβεια, ζω το κομμάτι της ιστορίας που επιλέγω και το απαθανατίζω με τη δική μου ματιά. Ανέκαθεν μου άρεσε να αντιλαμβάνομαι και να περιγράφω τον κόσμο με εικόνες. Καδράρεις στην ουσία αφαιρώντας τις περιττές πληροφορίες, κάτι που προσπαθώ να κάνω και στην προσωπική μου ζωή. Θα μπορούσα να φωτογραφίζω πιο ευχάριστα, πιο διασκεδαστικά πράγματα, διάλεξα όμως την επικαιρότητα επειδή η πληροφορία είναι εθισμός, «πρέζα» κανονική αλλά κι εξαιτίας της γενικότερης πολιτικής μου στάσης απέναντι στα πράγματα.
Τρεις είναι, για μένα, οι πιο βασικοί κανόνες δημοσιογραφικής δεοντολογίας: Δεν τραβάς με την κάμερα ανήλικα, δεν φοράς «κουκούλα» καταδότη και δεν κατασκοπεύεις πίσω από κλειδαρότρυπες.
— Μια επικαιρότητα που, ειδικά τα τελευταία χρόνια, σπάνια είναι ευχάριστη, έτσι; Πώς καταφέρνεις να ισορροπείς;
Κοίτα, στη δουλειά μας αντιμετωπίζεις σχεδόν καθημερινά ακραίες καταστάσεις. Μαθαίνεις να πορεύεσαι με τον πόνο, τη θλίψη, την οργή, τη βία... Συναισθήματα που συμμερίζεσαι, όσο ψύχραιμος κι αν προσπαθείς να μένεις. Δεν γίνεται να είσαι ρομπότ, ειδικά όταν καλύπτεις κοινωνικούς αγώνες που και ο ίδιος στηρίζεις. Οι ζωές που φωτογραφίζω έχουν άμεση σχέση με τη δική μου. Υπάρχουν όμως ευτυχώς και οι στιγμές εκείνες που, παρότι λιγότερες αριθμητικά, σε γεμίζουν ικανοποίηση υπέρμετρη – όταν π.χ. φωτογραφίζεις τη χαρά αγωνιζόμενων ανθρώπων που νιώθουν ότι νίκησαν ή ανθρώπων που διεκδικούν θαρραλέα το δικαίωμα στην ευτυχία, όπως στο Athens Pride.
— Παρότι λοιπόν επαγγελματίας, δεν είσαι αυτό που λέμε αντικειμενικός, ουδέτερος παρατηρητής.
Όχι βέβαια. Ειδικά σε συνθήκες «εμπόλεμης ζώνης», όπως αυτές που ζούμε στην Ελλάδα, αν διαθέτεις μια στοιχειώδη συνείδηση δεν γίνεται να παραμένεις αμέτοχος. Ναι, έχω θυσιάσει μια καλή φωτογραφία για να σπεύσω να βοηθήσω π.χ. κάποιον τραυματία. Ζώντας τα γεγονότα καθώς συμβαίνουν γίνεσαι αναγκαστικά ενεργός. Με ρώτησαν κάποτε τι θα επέλεγα να τραβήξω αν έβλεπα ταυτόχρονα έναν μετανάστη να τον κακοποιούν δέκα φασίστες και παραδίπλα έναν ομοϊδεάτη τους να τον ξυλοφορτώνουν δέκα antifa. Μα φυσικά το πρώτο. Προτιμώ μια έντιμη υποκειμενικότητα από μια ισοπεδωτική αντικειμενικότητα.
— Σε κανόνες δημοσιογραφικής δεοντολογίας υπακούς;
Εννοείται – και επιβάλλεται. Τρεις είναι, για μένα, οι πιο βασικοί: Δεν τραβάς με την κάμερα ανήλικα, δεν φοράς «κουκούλα» καταδότη και δεν κατασκοπεύεις πίσω από κλειδαρότρυπες.
— Έχεις πάει αποστολές στον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο και στη Γάζα, όμως ήταν στο Σύνταγμα τον Απρίλιο του '12 που παραλίγο να το φας το κεφάλι σου - στην κυριολεξία – από αστυνομικό γκλομπ...
Ναι, καλύπταμε με τους συναδέλφους τη διαδήλωση μετά την αυτοκτονία του συνταξιούχου Χρηστούλα στο Σύνταγμα όταν ξαφνικά μια διμοιρία άρχισε να μας πηγαίνει «τσουβαλιαστά». Ζήτησα ήρεμα εξηγήσεις και τότε δέχτηκα ένα ισχυρό, ύπουλο χτύπημα που μου βούλιαξε το κρανίο και που, για ενάμιση εκατοστό, θα με είχε τελειώσει. Συνήλθα ουσιαστικά μετά την εγχείρηση - ούτε κατάλαβα για πότε περπάτησα μόνος μέσα στα αίματα μέχρι την Γενική Κλινική, για πότε με περιέθαλψαν, για πότε μαζεύτηκαν απέξω τόσοι φίλοι και σύντροφοι να τραβήξουν το ζόρι μαζί μου. Εισέπραξα τόση αγάπη κι αλληλεγγύη ώστε ξέχασα πόνο και θυμό αμέσως.
— Ήταν, πιστεύεις, κατευθυνόμενο το χτύπημα;
Ναι. Υπήρξαν άλλωστε καταγγελίες ότι, όπως και σε άλλα περιστατικά άγριων αστυνομικών επιθέσεων κατά συναδέλφων και συνδικαλιστών, συγκεκριμένη διμοιρία των ΜΑΤ ενεργούσε είτε αυθαίρετα είτε κατ΄εντολή. Τελευταία είχαν ηρεμήσει κάπως τα πράγματα αλλά να, χτες χτύπησαν πάλι τη συνάδελφο Τατιάνα Μπόλαρη. Διαθέτουμε την πιο βάρβαρη αστυνομία στην Ευρώπη - επιτίθενται με γκλομπ και χημικά ακόμα και σε περιπτώσεις που θα αρκούσε μια απλή απώθηση. Η βία που ασκείται αυτό τον καιρό κατά των καθαριστριών π.χ. είναι απερίγραπτη, παράλογη. Και έξω υπάρχει φυσικά καταστολή, όμως εκεί ο αστυνομικός που πιάνεται να παρανομεί τιμωρείται, εδώ ξέρει ότι έχει το ακαταλόγιστο. Δεν δικαιολογούνται όλα, βέβαια, από τον «υπερβάλλοντα ζήλο» κάποιων οργάνων – υπάρχουν σαφείς πολιτικές εντολές να χτυπιέται αλύπητα όποιος σηκώνει κεφάλι.
— Δεν «μάσησες» πάντως, ξαναβγήκες στο δρόμο αμέσως μόλις επανήλθες.
Δεν γινόταν διαφορετικά Θοδωρή, το χρώσταγα στον εαυτό μου και όλους όσοι μου συμπαραστάθηκαν. Έχω εξάλλου ξαναβιώσει αστυνομικές βαρβαρότητες. Απλώς προσέχω πια περισσότερο, δεν πάω να καλύψω μια διαδήλωση χωρίς κράνος κι αντιασφυξιογόνα μάσκα.
— Δημοσιογράφοι και φωτορεπόρτερ στοχοποιούνται καμια φορά στη διάρκεια ταραχών κι από την «άλλη πλευρά», ωστόσο.
Αυτού του είδους οι επιθέσεις έχουν μειωθεί και δεν γίνονται πια αδιάκριτα. Είναι επίσης απαράδεκτες, όμως δεν θα βάλω στην ίδια μοίρα έναν ανεγκέφαλο πιτσιρικά που χουλιγκανίζει και τον οποίο μπορεί στην τελική να μεταπείσεις με ένα θεσμικό όργανο που οφείλει πρώτο εκείνο να σέβεται τους νόμους και το Σύνταγμα.
— Εκτός από μάχιμος φωτορεπόρτερ είσαι και δυναμικός συνδικαλιστής, πρόεδρος από το ΄96 της Ένωσης Ελλήνων Φωτορεπόρτερ (ΕΦΕ). Πώς τα συνδυάζεις; Ποιο κομμάτι του εαυτού σου ζημιώνεται;
Η προσωπική μου ζωή κι η γυναίκα μου πληρώνουν τη νύφη! Ευτυχώς εκείνη είναι δημοσιογράφος κι εξίσου υπερδραστήριο άτομο, οπότε κατανοεί... Το μόνο καλό είναι ότι, με τέτοια παλαβά ωράρια που έχουμε κι οι δυο, δεν περισσεύει χρόνος για καβγάδες, γκρίνιες, ζήλειες κι άλλα τέτοια χαζά! Αν δεν ανησυχούσε τόσο... αλλά ίσως μου χρειάζεται να έχω κάποιον να ανησυχεί.
— Η Ντίνα παραπονιέται ότι έχεις τραβήξει τόσες φωτογραφίες κι ένα ρομαντικό ηλιοβασίλεμα δεν βρίσκει να στολίσει το γραφείο της.
Μα την έκσταση τη βιώνεις, δεν τη φωτογραφίζεις! Μπροστά στις πραγματικά όμορφες στιγμές αφοπλίζομαι ως φωτογράφος. Εντάξει, όχι πάντα - έχω τραβήξει τοπία κι επίσης γυμνό αλλά δεν τα δημοσιεύω, είναι για προσωπικές απολαύσεις.
— Τι διεκδικεί ο κλάδος;
Καταρχήν, την ύπαρξή του! Είμαι από τους τυχερούς του σταθερού μισθού, πάνω από τους μισούς φωτορεπόρτερ όμως δουλεύουν φρι λάνσερ. Σαν να μη φτάνουν οι ήδη διαλυμένες αμοιβές, κόβουν τιμολόγιο και πληρώνονται μετά από μήνες ή χρόνια... Στο μεταξύ φυσικά χρωστούν σε όποιον μιλάει ελληνικά! Οι επιπλέον άτυχοι φεσωθήκανε από κάτι καταπληκτικούς εκδότες κι ακόμα ψάχνονται με «πέτσινες» επιταγές. Έπειτα, σε μια χώρα όπου το 99% των φωτογραφιών του Διαδικτύου είναι «ορφανές», η κυβέρνηση τροποποίησε το νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας κι έτσι καθένας μπορεί να τις χρησιμοποιεί κατά βούληση, καταβάλλοντας απλώς στον δημιουργό τους – εάν ποτέ ενημερωθεί – το μισό της στάνταρ αμοιβής των 18 Ευρώ. Απαράδεκτο.
— Σε έναν νέο συνάδελφο τι θα έλεγες;
Ότι πρόκειται να ακολουθήσει μια πολύ απαιτητική δουλειά, αγχωτική, κακοπληρωμένη και δίχως ωράρια – φαντάσου ότι είχε γεννήσει η αδερφή μου κι έκανα μήνες να δω την ανιψιά, ενώ συχνά δεν προλαβαίνω να συναντήσω την ίδια την κόρη μου. Σε κάποιο πάρτι γενεθλίων μου, πάλι, έφυγα τρέχοντας στη μέση επειδή είχε σκάσει μπόμπα στη βουλή απέξω. Πήγα, κάλυψα το γεγονός και ξαναγύρισα, τι να έκανα! Κι από κοντά, υποχρεώσεις κι εκκρεμότητες που βαλτώνουν... Πρόκειται ωστόσο, φίλε, για ένα επάγγελμα που έχει τρελή κάβλα, θα συμπλήρωνα – αν γουστάρεις αδρεναλίνη, μπες μέσα και παίξε!
— Φωτογράφος ή ρεπόρτερ, τελικά;
Και τα δύο αλλά βασικά το δεύτερο. Κι εμείς δημοσιογράφοι είμαστε, απλώς περιγράφουμε την είδηση με εικόνες ενώ εσείς με λέξεις. Οι απαιτήσεις από μας είναι βέβαια μεγαλύτερες – «κακή είναι η φωτογραφία που δεν ήσουν αρκετά κοντά όταν την τράβηξες», όπως έλεγε ο Ρόμπερτ Κάπα. Η φυσική τάση του ανθρώπου είναι να φεύγει μόλις μυριστεί μια φασαρία, μια καταστροφή, σε μας συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Τη γυρεύεις τη φωτιά, δεν τη φοβάσαι. Ε δεν μας λες και γνωστικούς!
— Δεν είσαι, λες;
Το παλεύω! Παρότι στη δουλειά μας συναναστρέφεσαι καθημερινά με πολύ κόσμο καταντάς μοναχικός, εγωπαθής. Διαρκώς ετεροκαθορίζεσαι. Μπορεί να χρειαστεί να εγκαταλείψεις τους δικούς σου ανθρώπους ακόμα κι όταν σε χρειάζονται - και το ξέρεις. Στον σεισμό του '99 έσπευσα αμέσως στην γκρεμισμένη Ricomex – με την κόρη μου επικοινώνησα δυο μέρες μετά.
— Πόσο αισιόδοξος μπορείς να παραμένεις φωτογραφίζοντας τόση «μαυρίλα»;
Πολύ. Γιατί απλούστατα πιστεύω ότι στο τέλος θα νικήσουμε. Είναι ιστορικά κι ανθρωπολογικά αναπόφευκτο, βλέπεις!
σχόλια