Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε προβλέψει δεκαετίες πριν ότι «θα καταντήσουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης». Κάτι που ο Ανδρέας Παπανδρέου με τη σειρά του απευχόταν κατηγορηματικά, παρότι η οικονομική του πολιτική συνέβαλε πολύ στην εξέλίξη αυτή σε βάθος χρόνου. Του Αντώνη του Σαμαρά πάλι το «γκαρσόνι» τού ακουγόταν πολύ μπας κλας και θέλησε να μας αναβαθμίσει σε «οικοδεσπότες της Ευρώπης». Την εποχή εκείνη (2012) τα γκαρσόνια στο ξενοδοχείο ευκαιρίας «Η Ωραία Ελλάς» ήταν ακόμα, κατά κανόνα, κακοπληρωμένοι και ανασφάλιστοι αλλοδαποί, ενώ στις μέρες μας πολλοί νέοι κυρίως Έλληνες βρίσκονται, ένεκα η κρίση που επιμένει, να αναζητούν επίσης τέτοιες «μαύρες» δουλειές, υποχρεούμενοι συχνά να εργαστούν στις ίδιες απαράδεκτες συνθήκες. Ανέκαθεν βέβαια ήμασταν κορυφαίος τουριστικός προορισμός αλλά ειδικά τα τελευταία χρόνια κάτι η ύφεση και οι μεγάλες λόγω κρίσης προσφορές, κάτι η κάθετη πτώση άλλων σημαντικών γειτονικών τουριστικών προορισμών λόγω πολιτικοκοινωνικών εξελίξεων (Τουρκία, Β. Αφρική, Μέση Ανατολή), κάτι τα τόσα σημαντικά στο πολιτικοκοινωνικό πεδίο γεγονότα που συνέβησαν εδώ τα τελευταία χρόνια (και που κάποιοι κατήγγειλαν ως «αντιτουριστικά» ενώ αποδείχθηκαν μάλλον το αντίθετο), σπάμε διαδοχικά ρεκόρ υποδοχής τουριστών. Αλλά και ο εσωτερικός τουρισμός φαίνεται ότι γνώρισε αύξηση, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό - είχα χρόνια π.χ. να δω την Αθήνα να αδειάζει από τα μέσα Ιουλίου και να μην... εννοεί ακόμα, τέλη Αυγούστου πια, να ξαναγεμίσει!
Εφέτος τα στοιχεία λένε ότι μέχρι τέλους της σεζόν θα υποδεχθούμε πάνω από 30 εκ. επισκέπτες, τα 5 εκ των οποίων θα έχουν επισκεφθεί την επί σειρά ετών μάλλον «περιφρονημένη» - πλην Ακρόπολης - από τους ξένους πρωτεύουσα, όπως εκτιμά ο δήμος Αθηναίων: σε πείσμα διαφόρων Κασσανδρών της ευπρέπειας, της τάξης και της ασφάλειας φαίνεται πως η βρωμιά, η τσαπατσουλιά, τα γκράφιτι παντού, οι ελλιπείς συγκοινωνίες, οι συχνές απεργίες, τα ακόμα πιο συχνά επεισόδια και οι άλλες κακοδαιμονίες (με ή χωρίς εισαγωγικά) της πρωτεύουσας κάθε άλλο παρά αποθαρρύνουν τους ξένους επισκέπτες, ορισμένοι μάλιστα και ειδικά όσοι προέρχονται από υπερβολικά «τακτοποιημένες» πόλεις τις διασκεδάζουν ή τουλάχιστον τις παραβλέπουν μπροστά στα άλλα θέλγητρα!
Τα έσοδα (υπολογίζονται σε 12-14 δισ. Ευρώ) είναι τόσα ώστε να ακούγονται πανηγυρισμοί για τη μία επιπλέον μονάδα που προστέθηκε, λέει, στο ΑΕΠ της ταλαίπωρης αυτής χώρας, αναδεικνύοντας τον τουρισμό στην Νο1 βαριά βιομηχανία της. Μια βιομηχανία που όμως έχει στηθεί σε μεγάλο βαθμό με αρπακολλατζίδικο τρόπο, που συστηματικά κερδοσκοπεί, φοροδιαφεύγει και εκμεταλλεύεται, που προσβάλλει ή/και καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον.
Τα έσοδα (υπολογίζονται σε 12-14 δισ. Ευρώ) είναι τόσα ώστε να ακούγονται πανηγυρισμοί για τη μία επιπλέον μονάδα που προστέθηκε, λέει, στο ΑΕΠ της ταλαίπωρης αυτής χώρας, αναδεικνύοντας τον τουρισμό στην Νο1 βαριά βιομηχανία της. Μια βιομηχανία που όμως έχει στηθεί σε μεγάλο βαθμό με αρπακολλατζίδικο τρόπο, που συστηματικά κερδοσκοπεί, φοροδιαφεύγει και εκμεταλλεύεται, που προσβάλλει ή/και καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον επειδή μπορεί γιατί ο τάδε είναι αδεξιμιός του τάδε, δεν ξέρει τι έχει και δεν τον ακουμπάει κανείς ή γιατί το μισό χωριό δουλεύει το καλοκαίρι στον ή για τον δείνα. Αλλά και πολλές από τις μικρές επιχειρήσεις, παρότι δίκαια μέμφονται την υπερφορολόγηση, εμφανίζονται απροπόνητες ενόψει «τελικού» – δεν μπορεί π.χ. να μη διαθέτεις επαρκές προσωπικό ή να διαθέτεις μεν αλλά να πελαγώνεις κανονικά (και να το δείχνεις) άμα σου κάτσουν πάνω από τρεις παρέες στο μαγαζί μέρες Δεκαπενταύγουστου, ακριβώς δηλαδή την εποχή που θα πρέπει να είσαι έτοιμος να τα πάρεις αλλά και να τα δώσεις όλα! Ε μετά δεν σου φταίει μόνο το κακό κράτος...
Καθώς λοιπόν η φετινή τουριστική σεζόν βαδίζει στη λήξη της και επειδή οι παχιές αγελάδες για να παραμείνουν τέτοιες χρειάζονται και το ανάλογο «τάισμα», ιδού μερικά κακώς κείμενα που είδα ή άκουσα να εκτυλίσσονται (και) αυτόν τον Αύγουστο κάτω από το βλοσυρό βλέμμα του Ξένιου Δία.
• Να υπάρχουν εργαζόμενοι ακόμα και πολυτελών ξενοδοχειακών συγκροτημάτων σε προορισμούς όπως η Μύκονος που κοιμούνται σε κοντέινερ, παράγκες, ακόμα και σκηνές. Που δουλεύουν ωράρια εξαντλητικά, αμείβονται με ψίχουλα και υποχρεώνονται κάποτε να πληρώνουν ακόμα και το φαϊ τους. Η κρίση και η αναδουλειά δίνει όλες τις αφορμές στον κακό εργοδότη να παγιώνει συνθήκες φάμπρικας 19ου αιώνα, δίχως καν να υπολογίζει ότι εργαζόμενοι που δυστυχούν επόμενο είναι να προσφέρουν κακές υπηρεσίες, δυσφημώντας εντέλει την επιχείρηση. Υπήρξαν ωστόσο και δυναμικές συνδικαλιστικές κινητοποιήσεις φέτος, με πιο πρόσφατες αυτές στην Κέρκυρα.
• Να βλέπεις τα άπειρα σκουπίδια παντού – παντού, όμως: Από το πολυτελές θέρετρο μέχρι τη γραφική απόμερη παραλία στου διαόλου τη μαμά. Ναι, σαφώς είναι καταρχήν ζήτημα έλλειψης παιδείας ή απλά γαϊδουριάς με περικεφαλαία, είναι όμως απαράδεκτο να είναι η κυρίαρχη εικόνα μέχρι και σε πεντάστερους προορισμούς. Να δεχτώ ότι είναι καταρχήν ευθύνη των αρχών, ότι ακόμα και δήμοι εύποροι απαξιούν να ασχοληθούν με το πρόβλημα, όταν σε ισπανική λουτρόπολη που είχα βρεθεί κάποιο πιο ξένοιαστο καλοκαίρι έβλεπα ολόκληρα δημοτικά συνεργεία καθαρισμού να μαζεύουν σχολαστικά και την τελευταία γόπα από την άμμο κάθε που ξημέρωνε, κάτι που εδώ δεν συνέβαινε ούτε σε καλύτερες οικονομικά εποχές. Αλλά οι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται σε τέτοιους προορισμούς είναι πια τόσο δύσκολο να μισθώνουν από κοινού ένα τέτοιο συνεργείο ώστε να αναβαθμίσουν το δικό τους καταρχήν προϊόν;
• Να υπάρχουν αρχαιολογικά αξιοθέατα παγκοσμίου ενδιαφέροντος που να επιμένουν να λειτουργούν ακόμα και το καλοκαίρι με... δημοσιοϋπαλληλικά ωράρια και να κλείνουν(!) όποτε κάνει καύσωνα (Ακρόπολη και όχι μόνο), λες και ζούμε στην κεντρική Σαχάρα. Έχω επισκεφτεί αρχαιότητες σε Αίγυπτο, Μαρόκο, Ιορδανία, Συρία, Ινδία κ.λπ., χώρες σαφώς πιο ζεστές από τη δική μας, δεν θυμάμαι ποτέ να είδα κλειστό κάποιο χώρο ή μουσείο ακόμα και σε θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών. Ούτε στην παρόμοιου κλίματος με μας Ισπανία.
• Να προσφέρονται σε πολλές περιπτώσεις αφενός υπερτιμημένες, αφετέρου υποβαθμισμένες έως απαράδεκτες υπηρεσίες τύπου μια άθλια σοφίτα 40 Ευρά τη βραδιά (και μετά τους φταίει η Airb'n'b), ένας φρέντο της... φυλακής 3-4 Ευρώ σε πλαστικό κιόλα, μια χωριάτικη με μισή κομμένη τομάτα πασπαλισμένη με κάποιο δήθεν ψαγμένο βοτάνι κοντά στο δεκάευρο, σάπια λαχανικά, μπαγιάτικα κρέατα και ψάρια, μερίδες για Πυγμαίους και άλλα τέτοια όμορφα. Δεν είναι τόσο θέμα μιας έστω κακώς νοούμενης οικονομίας αλλά βασικά νοοτροπίας. Και άντε, θα το βγάλεις φέτος το ξύγκι από τη μύγα, του χρόνου με τέτοια κιόλας υπερπροσφορά υπηρεσιών, πώς θα σταθείς;
• Φέτος είχαμε τον φόνο Αμερικανού τουρίστα στη Ζάκυνθο, πριν κάποια χρόνια αντίστοιχα περιστατικά με Αυστραλό και Κύπριο στη Μύκονο, πλήθος ακόμα επεισόδια συμβαίνουν κάθε καλοκαίρι σε κοσμοπολίτικους προορισμούς. Υποβαθμισμένος τουρισμός, υπόκοσμος σε ρόλο δερβέναγα, μπόμπες ποτά, ψευτομαγκιά, κοινωνική υποκρισία - όταν μας τα σκάνε είναι καλοί, όταν ξεβρακώνονται δημόσια με τα χάλια πιοτά που τους ποτίζουμε μας πιάνει το σεμνότυφό μας, οι δε τοπικοί "σερίφηδες" έχουνε μάτια μόνο για καμια πιτσιρικαρία που καπνίζει καναν μπάφο. Ο οποίος αν επιτέλους αποποινικοποιούνταν θα γινόμασταν κοντά στα άλλα κορυφαίος τουριστικός προορισμός 365 μέρες τον χρόνο αλλά είπαμε, για να συμβεί αυτό χρειάζεται πρώτα να ανοίξει την πόρτα που εκκωφαντικά βροντά ο «κουφός» της παροιμίας.
• Φοροδιαφυγή: Ανέκαθεν ο τουριστικός κλάδος είχε μεγάλη έφεση στο «σπορ», πόσο μάλλον στους σημερινούς καιρούς που βρίσκει χίλιες δυο δικαιολογίες. Θα κατανοήσω εντούτοις απόλυτα τη μικρή επιχείρηση που δεν κόβει αποδείξεις όχι γιατί δεν θέλει αλλά επειδή αλλιώς απλά δεν βγαίνει με τα τόσα πιθανά κι απίθανα χαράτσια (άλλωστε η τάση και στον τουρισμό είναι ακριβώς αυτή, να υποχρεωθούν να κλείσουν οι περισσότεροι μικρομεσαίοι για να τα μονοπωλήσουν όλα κάποιοι μετρημένοι στα δάκτυλα «μεγάλοι»), με την καμία όμως κάτι τυπάκια σαν τον επιχειρηματία που τσακώθηκε τους φοροελεγκτές για ένα πρόστιμο ύψους 500 Ευρώ για να αποκαλυφθεί στη συνέχεια ότι έκρυβε, λέει, κάπου 350.000(!) Ευρώπουλα στο στρώμα.
• Συμφωνώ βέβαια ότι η επέλαση των Airb'n'b καταλυμάτων είναι καταστροφική για τα συμβατικά ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα (ένας από τους λόγους που οι εισπράξεις δεν αντικατοπτρίζουν την αυξημένη κινητικότητα) κι ότι θα πρέπει ενδεχομένως να φορολογηθούν και εκείνα, συν ότι εξαιτίας τους έχουν αυξηθεί υπερβολικά τα ενοίκια για τους «ιθαγενείς» σε κάποιες περιοχές. Ας μας πει όμως πρώτα το κράτος πώς αλλιώς μπορεί ένας όχι απαραίτητα εύπορος ιδιώτης να αξιοποιήσει καλύτερα ένα ακίνητο που φορολογείται άγρια ακόμα κι αν είναι άδειο κι ύστερα ας έρθει να τραβήξει αφτιά.
• Ιδιώτες μπίζνεσμεν να κάνουν κανονική κατάληψη»σε παραλίες, να τις μπαζώνουν ή να κλέβουν άμμο για τη... δική τους αμμουδιά, να καταχρώνται ακόμα και το γλυκό νερό της περιοχής για τις ανάγκες της επιχείρησής τους που βαφτίζουν και ανάγκες του τόπου, με αποτέλεσμα να μην περισσεύει αρκετό όχι μόνο για τις καλλιέργειες αλλά ούτε καν για πόσιμο! Και βέβαια να σε απειλούν ευθέως αν πας να τους την πεις και να μη βρίσκεις δίκιο ούτε απευθυνόμενος στις τοπικές αρχές γιατί όλοι «μιλημένοι» είναι σε τέτοιες μικροκοινωνίες και γιατί μάθανε να θεωρούν το βραχυπρόθεσμο συμφέρον ανώτερο του μακροπρόθεσμου.
• Επαγγελματίες που επενδύουν στον τουρισμό ή και κατοίκους περιοχών που ψωμίζονται από αυτόν με την ευρύτερη έννοια να είναι αγενείς απέναντι στους επισκέπτες τους και να τους αντιμετωπίζουν σαν δίποδα Ευρά. Ε του χρόνου πολύ απλά τα εν λόγω Ευρά θα πάρουν τα... πόδια τους και θα πάνε αλλού. Στο όνομα της άνευ όρων τουριστικής ανάπτυξης να γίνονται, από την άλλη, σωρός πολεοδομικά και περιβαλλοντικά εγκλήματα.
• Έπειτα το «αγαπώ τον τουρίστα» δεν σημαίνει ότι γίνομαι χαλί να με πατήσει. Δεν μπορούν άνθρωποι, πόλεις, χωριά, φύση να αποτιμώνται με βάση καταρχήν την τουριστική τους αξία, ούτε να μπαίνει αυτή σε πρώτη και άνευ όρων προτεραιότητα γιατί τότε τα συνθήματα "tourists go home" που είδαμε σε διάσημους προορισμούς του εξωτερικού θα έρθουν και κατά δω κι ένα δίκιο όσο να πεις θα το'χουν!
• Υπάρχει ωστόσο και η αισιόδοξη πλευρά: Επιχειρήσεις και υπηρεσίες που τις τρέχουν νέοι άνθρωποι με γνώση, ιδέες, μεράκι, σεβασμό στον επισκέπτη, στον εργαζόμενο και το φυσικό περιβάλλον, δίχως το οποίο κανένα τουριστικό προϊόν δεν φτουράει. Που επενδύουν στον οικοτουρισμό, τον πολιτισμό, τα σπορ, τις εναλλακτικές δραστηριότητες και γενικότερα μορφές τουρισμού πιο ουσιαστικές, δίχως επιβλαβές περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Και είναι πολλοί οι ξένοι που επιθυμούν να γνωρίσουν – και να ζήσουν - την πραγματική Ελλάδα, όχι εκείνη των καρτ ποστάλ και των all inclusive.
