Συμφώνησα με τον Jean Paul Sartre, καιρό πριν.
Να ξεκαθαρίσω απ'την αρχή πως θα θεωρήσω τους αντικειμενικούς, αστάθμητους παράγοντες, όπως την τύχη, καθώς και το εκάστοτε κοινωνικό-οικονομικό μοντέλο αμελητέα. Όχι γιατί δεν επηρεάζουν την ψυχολογική κατάσταση που βρίσκεται κάποιος -την επηρεάζουν καθοριστικά- απλά γιατί δεν θέλω να ασχοληθώ τώρα μ' αυτό.
Συμφώνησα, που λες, στην αρχή με τον Sartre. Έπειτα, άρχισα να πιστεύω πως ισχύει άλλοτε το ένα κι άλλοτε το άλλο, άλλοτε την έφερναν μαζί τους οι άλλοι την κόλαση κι άλλοτε ερχόταν όταν έφευγαν αυτοί.
Για να αποφανθούμε, όμως, σχετικά με την ορθότητα ή μη της ρήσης του φιλοσόφου πρέπει αρχικά να ορίσουμε τις έννοιες "κόλαση", "άλλοι" και "απουσία". Ας συμφωνήσουμε ότι με τη λέξη κόλαση εννοούμε μια κατάσταση τόσο ζοφερή και ανεπιθύμητη που μπορεί να παρομοιαστεί με τη βιβλική Κόλαση, δηλαδή το απαίσιο εκείνο μέρος που πηγαίνουν οι αμαρτάνουσες ψυχές μετά θάνατον.
Με τη λέξη απουσία εννοείται η έλλειψη φυσικής και πνευματικής παρουσίας, ενώ οι άλλοι μπορεί να είναι οποιοσδήποτε έξω από 'μας, συγγενείς, φίλοι, γνωστοί, συνάδελφοι, εκνευριστικοί γείτονες, εχθροί.
Όπως συνηθίζω να λέω, οι σχέσεις -είτε μιλάμε για ερωτικές, σεξουαλικές, φιλικές ακόμα και συγγενικές σχέσεις- είναι δύσκολο πράγμα. Απαιτούν αφοσίωση, εμπιστοσύνη και διαρκή προσπάθεια για να επιβιώσουν. Και δεν επιβιώνουν και όλες, παρ'όλη την προσπάθειά μας καμιά φορά. Άλλες φορές δεν επιβιώνουν γιατί δεν προσπαθούμε αρκετά (ή δεν προσπαθεί ο άλλος αρκετά!). Και το προσπαθώ για μια σχέση σημαίνει προσπαθώ να υποχωρώ, προσπαθώ να ανέχομαι, να δίνω περισσότερα απ' όσα παίρνω, προσπαθώ να γίνομαι καλύτερος κάθε μέρα για τον άλλο. Αλλάζω, ελίσσομαι , προσαρμόζομαι, θυσιάζω, ωριμάζω, γνωρίζω τα όριά μου και προσπαθώ να τα ξεπεράσω.
Και όλη αυτή η προσπάθεια για να σου εξασφαλίσει κατά το ήμισυ μόνο την επιτυχία της σχέσης (αφήνω εκτός την πιθανότητα απλά να μην ταιριάζετε)! Γιατί το άλλο μισό, όπως είναι φυσικό, εξαρτάται απ' το εκάστοτε άλλο άτομο! Άντε τώρα να πασχίζεις εσύ να ξεπεράσεις τον εαυτό σου και ο άνθρωπος που έχεις απέναντί σου να βρίσκεται σε νιρβάνα! Ή να μην θέλει να αλλάξει. Ή να μη μπορεί. Ή να σε έχει κάνει τάρανδο. Ή ακόμα χειρότερα, να προσπαθεί εκείνος υπερβολικά ενώ εσύ θες να βυθιστείς στη νιρβάνα σου. Άγχος, πίεση, τσακωμοί, απογοήτευση. Κυρίως το τελευταίο. Απογοήτευση που για άλλη μια φορά είσαι εσύ αυτός που αγαπάει περισσότερο. Απογοήτευση που ο άλλος δε σε καταλαβαίνει και επιμένει να προσπαθεί.
Και όλα αυτά όσον αφορά τις σχέσεις που επιλέγεις. Αυτές που δεν επιλέγεις και που αν είχες επιλογή δε θα επέλεγες ποτέ, όπως με κάποιους συγγενείς ή τους εκνευριστικούς γείτονες ας πούμε ; Εδώ τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Περισσότερες υποχωρήσεις, ή μάλλον εδώ θα τους πούμε συμβιβασμούς, περισσότερη προσαρμογή, περισσότερες θυσίες, περισσότερη προσπάθεια. Και αν έχετε τους συγγενείς και γείτονες που έχω εγώ, σίγουρα περισσότερο άγχος, περισσότερη πίεση, περισσότεροι τσακωμοί, περισσότερη απογοήτευση. Άστα να πάνε με άλλα λόγια.
"Καλύτερα μόνη μου,δεν έχω ανάγκη κανέναν σας!", σκέφτεσαι κάθε φορά που απογοητεύεσαι απ' τους ανθρώπους. Τόσο συχνότερα απογοητεύεσαι, όσο λιγότερα μπορούν να σου δώσουν σε σχέση με αυτά που περιμένεις απ' αυτούς. Σχέση αντιστρόφως ανάλογη.
Είναι κάποιοι που σου λένε πάντα πως δεν χρειάζονται κανέναν και πως περνούν και μόνοι τους καλά τα καταφέρνουν μια χαρά. Η Βανδή είναι υποθέτω μια απ' αυτούς.
Επίτρεψέ μου να μην πιστεύω ούτε λέξη τους! Επίτρεψέ μου να θεωρώ το "ψέμα" τους άμυνα και τρόπο να κρύψουν την αδυναμία τους, που είναι η συνύπαρξη με τους άλλους. Θα μου πεις, αυτό δε σου λένε κι αυτοί ; Ναι, μόνο που δε σου λένε πόσο τους πληγώνει αυτό. Η μοναξιά δεν είναι επιλογή, είναι μια παθητική κατάσταση ως αποτέλεσμα αδυναμιών, ανασφαλειών, εγωισμού και δυσλειτουργικής συμπεριφοράς. Αυτό που είναι επιλογή είναι το κατά πόσο προσπαθεί κανείς να ξεπεράσει αυτά του τα προβλήματα. Δεν είναι τυχαίο που τα ποσοστά κατάθλιψης όπως και αυτοκτονιών είναι αυξημένα σε ανθρώπους που χάνουν τους φίλους, τον σύντροφο ή κάποιο μέλος της οικογένειάς τους. Που μένουν μόνοι.
Κανείς δεν επιθυμεί να είναι μόνος για πάνω από μια ώρα, μια μέρα, δυο βδομάδες. Ο άνθρωπος -θα την κάνω τη γενίκευση κι ό,τι βγει- δε ζει μόνος. Αν δεν έχεις κανέναν να μοιραστείς τη χαρά, αυτή σε πιέζει τόσο που σε πνίγει. Αν δεν έχεις κανέναν να μοιραστείς τη στεναχώρια, αυτή δεν περνάει. Αν δεν έχεις κανέναν να συγκριθείς, το επίτευγμα δεν μετράει. Αν δεν έχεις κανέναν να φωνάξεις, να νεύρα δε φεύγουν. Αν δεν έχεις κανέναν να απευθύνεις την αγάπη σου, δε θα αγαπήσεις ποτέ. Ούτε θα μισήσεις, ούτε θα νιώσεις. Αν ο άνθρωπος, μεταξύ άλλων, ορίζεται κι απ' το εύρος των συναισθημάτων του και την ικανότητά του να συμβιώνει με όμοια και ανόμοια όντα. τότε χωρίς του άλλους δεν μπορεί να οριστεί ως τέτοιος. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι όχι μόνο χρειάζεσαι τους άλλους, αλλά ορίζεσαι απ' αυτούς. Απ' τις απόψεις τους, τα σχόλιά τους, τις συμφωνίες και διαφωνίες τους, την ίδια την ύπαρξή τους.
Νομίζω πως δεν είναι τόσο οι ίδιοι οι άνθρωποι που έχουμε γύρω μας αυτό στο οποίο στηριζόμαστε, όσο η ιδέα ότι είναι εκεί και ότι θα είναι εκεί και ότι, αν όχι αυτοί, θα είναι κάποιος πάντα εκεί. Είναι κατάρα για κάποιον να καταδικαστεί στην ιδέα της μοναξιάς, στην ιδέα ότι δεν έχει κανέναν, ότι πορεύεται μόνος. Τυχαίοι είναι οι άνθρωποι που σου χτυπούν την πόρτα Ράνια. Αλλά δεν είσαι μόνος απ'τη στιγμή που γεννιέσαι. Ούτε καν όσο είσαι στην κοιλιά της μάνας σου δεν είσαι μόνος. Πότε δεν είσαι μόνος. Όταν πιστέψεις στ' αλήθεια ότι δεν έχεις κανέναν και δεν θα 'χεις ποτέ, έχεις αρχίσει να το χάνεις το παιχνίδι. Μην ξεχνάς πως την ιδέα ότι έχεις πάντα κάποιον την έχεις περισσότερη ανάγκη απ' τον ίδιο τον κάποιον.
"Κόλασή μου οι άλλοι", νομίζουμε όλοι μέχρι να τους χάσουμε για να πιστέψουμε το αντίθετο. Καθένας είναι ελεύθερος να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει μαζί μου, ωστόσο πλέον δεν πιστεύω ότι είναι πότε το ένα πότε το άλλο.
Κόλαση είναι η απουσία τους, γιατί πολύ απλά, χωρίς αυτή (την απουσία) μπορείς να ζήσεις ενώ χωρίς αυτούς όχι.
Όπως συνηθίζω να λέω, οι σχέσεις -είτε μιλάμε για ερωτικές, σεξουαλικές, φιλικές ακόμα και συγγενικές σχέσεις- είναι δύσκολο πράγμα. Απαιτούν αφοσίωση, εμπιστοσύνη και διαρκή προσπάθεια για να επιβιώσουν. Και δεν επιβιώνουν και όλες, παρ'όλη την προσπάθειά μας καμιά φορά. Άλλες φορές δεν επιβιώνουν γιατί δεν προσπαθούμε αρκετά (ή δεν προσπαθεί ο άλλος αρκετά!). Και το προσπαθώ για μια σχέση σημαίνει προσπαθώ να υποχωρώ, προσπαθώ να ανέχομαι, να δίνω περισσότερα απ' όσα παίρνω, προσπαθώ να γίνομαι καλύτερος κάθε μέρα για τον άλλο. Αλλάζω, ελίσσομαι , προσαρμόζομαι, θυσιάζω, ωριμάζω, γνωρίζω τα όριά μου και προσπαθώ να τα ξεπεράσω.
Και όλη αυτή η προσπάθεια για να σου εξασφαλίσει κατά το ήμισυ μόνο την επιτυχία της σχέσης (αφήνω εκτός την πιθανότητα απλά να μην ταιριάζετε)! Γιατί το άλλο μισό, όπως είναι φυσικό, εξαρτάται απ' το εκάστοτε άλλο άτομο! Άντε τώρα να πασχίζεις εσύ να ξεπεράσεις τον εαυτό σου και ο άνθρωπος που έχεις απέναντί σου να βρίσκεται σε νιρβάνα! Ή να μην θέλει να αλλάξει. Ή να μη μπορεί. Ή να σε έχει κάνει τάρανδο. Ή ακόμα χειρότερα, να προσπαθεί εκείνος υπερβολικά ενώ εσύ θες να βυθιστείς στη νιρβάνα σου. Άγχος, πίεση, τσακωμοί, απογοήτευση. Κυρίως το τελευταίο. Απογοήτευση που για άλλη μια φορά είσαι εσύ αυτός που αγαπάει περισσότερο. Απογοήτευση που ο άλλος δε σε καταλαβαίνει και επιμένει να προσπαθεί.
Και όλα αυτά όσον αφορά τις σχέσεις που επιλέγεις. Αυτές που δεν επιλέγεις και που αν είχες επιλογή δε θα επέλεγες ποτέ, όπως με κάποιους συγγενείς ή τους εκνευριστικούς γείτονες ας πούμε ; Εδώ τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Περισσότερες υποχωρήσεις, ή μάλλον εδώ θα τους πούμε συμβιβασμούς, περισσότερη προσαρμογή, περισσότερες θυσίες, περισσότερη προσπάθεια. Και αν έχετε τους συγγενείς και γείτονες που έχω εγώ, σίγουρα περισσότερο άγχος, περισσότερη πίεση, περισσότεροι τσακωμοί, περισσότερη απογοήτευση. Άστα να πάνε με άλλα λόγια.
"Καλύτερα μόνη μου,δεν έχω ανάγκη κανέναν σας!", σκέφτεσαι κάθε φορά που απογοητεύεσαι απ' τους ανθρώπους. Τόσο συχνότερα απογοητεύεσαι, όσο λιγότερα μπορούν να σου δώσουν σε σχέση με αυτά που περιμένεις απ' αυτούς. Σχέση αντιστρόφως ανάλογη.
Είναι κάποιοι που σου λένε πάντα πως δεν χρειάζονται κανέναν και πως περνούν και μόνοι τους καλά τα καταφέρνουν μια χαρά. Η Βανδή είναι υποθέτω μια απ' αυτούς.
Επίτρεψέ μου να μην πιστεύω ούτε λέξη τους! Επίτρεψέ μου να θεωρώ το "ψέμα" τους άμυνα και τρόπο να κρύψουν την αδυναμία τους, που είναι η συνύπαρξη με τους άλλους. Θα μου πεις, αυτό δε σου λένε κι αυτοί ; Ναι, μόνο που δε σου λένε πόσο τους πληγώνει αυτό. Η μοναξιά δεν είναι επιλογή, είναι μια παθητική κατάσταση ως αποτέλεσμα αδυναμιών, ανασφαλειών, εγωισμού και δυσλειτουργικής συμπεριφοράς. Αυτό που είναι επιλογή είναι το κατά πόσο προσπαθεί κανείς να ξεπεράσει αυτά του τα προβλήματα. Δεν είναι τυχαίο που τα ποσοστά κατάθλιψης όπως και αυτοκτονιών είναι αυξημένα σε ανθρώπους που χάνουν τους φίλους, τον σύντροφο ή κάποιο μέλος της οικογένειάς τους. Που μένουν μόνοι.
Κανείς δεν επιθυμεί να είναι μόνος για πάνω από μια ώρα, μια μέρα, δυο βδομάδες. Ο άνθρωπος -θα την κάνω τη γενίκευση κι ό,τι βγει- δε ζει μόνος. Αν δεν έχεις κανέναν να μοιραστείς τη χαρά, αυτή σε πιέζει τόσο που σε πνίγει. Αν δεν έχεις κανέναν να μοιραστείς τη στεναχώρια, αυτή δεν περνάει. Αν δεν έχεις κανέναν να συγκριθείς, το επίτευγμα δεν μετράει. Αν δεν έχεις κανέναν να φωνάξεις, να νεύρα δε φεύγουν. Αν δεν έχεις κανέναν να απευθύνεις την αγάπη σου, δε θα αγαπήσεις ποτέ. Ούτε θα μισήσεις, ούτε θα νιώσεις. Αν ο άνθρωπος, μεταξύ άλλων, ορίζεται κι απ' το εύρος των συναισθημάτων του και την ικανότητά του να συμβιώνει με όμοια και ανόμοια όντα. τότε χωρίς του άλλους δεν μπορεί να οριστεί ως τέτοιος. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι όχι μόνο χρειάζεσαι τους άλλους, αλλά ορίζεσαι απ' αυτούς. Απ' τις απόψεις τους, τα σχόλιά τους, τις συμφωνίες και διαφωνίες τους, την ίδια την ύπαρξή τους.
Νομίζω πως δεν είναι τόσο οι ίδιοι οι άνθρωποι που έχουμε γύρω μας αυτό στο οποίο στηριζόμαστε, όσο η ιδέα ότι είναι εκεί και ότι θα είναι εκεί και ότι, αν όχι αυτοί, θα είναι κάποιος πάντα εκεί. Είναι κατάρα για κάποιον να καταδικαστεί στην ιδέα της μοναξιάς, στην ιδέα ότι δεν έχει κανέναν, ότι πορεύεται μόνος. Τυχαίοι είναι οι άνθρωποι που σου χτυπούν την πόρτα Ράνια. Αλλά δεν είσαι μόνος απ'τη στιγμή που γεννιέσαι. Ούτε καν όσο είσαι στην κοιλιά της μάνας σου δεν είσαι μόνος. Πότε δεν είσαι μόνος. Όταν πιστέψεις στ' αλήθεια ότι δεν έχεις κανέναν και δεν θα 'χεις ποτέ, έχεις αρχίσει να το χάνεις το παιχνίδι. Μην ξεχνάς πως την ιδέα ότι έχεις πάντα κάποιον την έχεις περισσότερη ανάγκη απ' τον ίδιο τον κάποιον.
"Κόλασή μου οι άλλοι", νομίζουμε όλοι μέχρι να τους χάσουμε για να πιστέψουμε το αντίθετο. Καθένας είναι ελεύθερος να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει μαζί μου, ωστόσο πλέον δεν πιστεύω ότι είναι πότε το ένα πότε το άλλο.
Κόλαση είναι η απουσία τους, γιατί πολύ απλά, χωρίς αυτή (την απουσία) μπορείς να ζήσεις ενώ χωρίς αυτούς όχι.
σχόλια