Τώρα που η Μπιενάλε κοντεύει να ολοκληρώσει τις εκδηλώσεις της και ήρθε η ώρα του απολογισμού, τα ΦΥΤΑ, ως το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της φετινής διοργάνωσης (ΟΚ, για μένα), μιλούν για την εμπειρία τους και τι σημαίνει να κάνεις αντιτέχνη στα πλαίσια των θεσμών. Από όσα λένε, το πιο εντυπωσιακό είναι μία διαπίστωση που είναι τόσο -μα τόσο- αληθινή:
«Σε όσους νόμισαν ότι το πρόβλημα της Ελλάδας είναι ο κάγκουρας, σας έχουμε άσχημα νέα: ο Έλληνας εναλλακτικός/intellectual είναι συχνά ο χειρότερος όλων, αυτός που νομίζει ότι βρίσκεται πάντα ένα βήμα πριν από σένα, ότι έχει την έξτρα πληροφορία που σου διαφεύγει».
Πώς και πήρατε μέρος στην Μπιενάλε;
Φ78: Μας προσκάλεσε ο Κωστής Σταφυλάκης, που είναι από τους λίγους Έλληνες ακαδημαϊκούς της τέχνης που εκτιμάμε, λέγοντάς μας ότι η φετινή μπιενάλε θα είναι διαφορετική, θα έχει πολλούς επιμελητές που θα καλούν από λίγους καλλιτέχνες, αυτοί θα φέρνουν κι άλλους μαζί τους και θα πηγαίνει έτσι. Κάπως σαν rhizomatic το καταλάβαμε και μας άρεσε η ιδέα της προσπάθειας της μη-ιερεαρχικής επιμέλειας μιας τόσο μεγάλης έκθεσης, θέλαμε να δούμε τι θα γίνει.
Φ89: Έτσι, αντί να σκεφτούμε πώς θα παρουσιάσουμε μόνο τη δική μας δουλειά, οργανώσαμε μια βδομάδα ολόκληρη με 50+ καλλιτέχνες, περφόρμερς και λοιπό κόσμο γύρω από καθημερινές θεματικές ενότητες. Μπορεί να βρει κανείς το πρόγραμμα στο fytabianella.wordpress.com. Θεωρήσαμε ότι έχοντας απόλυτη ελευθερία κίνησης, θα μπορούσαμε να φτιάξουμε έναν κόσμο στον οποία η ντάντα αντιτέχνη, το καλιαρντό και ο ανθελληνισμός που αναβλύζουν από μέσα μας θα συνυπάρχουν.
Φ78: Δεν είχαμε στο μυαλό μας σε ποιον ακριβώς θα απευθυνόταν κάτι τέτοιο, αλλά όπως και να ’χει, μας ενδιαφέρει η δημιουργία ενός νέου κοινού, ενός αντι-κοινού, που λέει και ο Δημήτρης Παπανικολάου.
Μπορεί να κάνει κάποιος αντιτέχνη στα πλαίσια των θεσμών; Δεν είναι ενάντια με το underground πνεύμα των ΦΥΤΩΝ;
Φ89: Προφανώς και γνωρίζουμε την αντίφαση και τις λογικές της αφομοίωσης, όμως αποφασίσαμε πως είναι σημαντικό να γίνεται αντιθεσμική κριτική εκ των έσω. Όλα τα εγχειρήματά μας ξεκινούν από ένα DIY ήθος και προσπαθούν να αναμετρηθούν με τις αντιφάσεις του θεάματος. Μέσα σ΄αυτό είναι αναπόφευκτο να θυσιάσεις ένα κομμάτι της πολιτικής σου καθαρότητας, αλλά η ερώτηση είναι αν αξίζει τον κόπο. Προσωπικά, τα ΦΥΤΑ δε θα με ενδιέφεραν αν δεν ήταν διατεθειμένα να αυτο-αναιρεθούν, να αυτο-κανιβαλιστούν και στην τελική να διαλυθούν, με σκοπό να αναδείξουν την ένταση αυτών των αντιφάσεων.
Φ78: Σίγουρα υπήρχαν άτομα που θεώρησαν ότι δεν άξιζε τον κόπο και ότι αντιτέχνη εκ των έσω και με χορηγό τον Δήμο Αθηναίων δε γίνεται. Είδα και ενδιαφέρουσες αντιφάσεις, όπως άτομα του αναρχικού χώρου να μιλάνε για την προβληματική της αφομοίωσης της τέχνης σε τοίχους του "πιο-θεσμικό/θεαματικό/ξεπουλημένο-δε-γίνεται" facebook. Έπειτα ξεκίνησε μια ηθικολογική κουβέντα για το ποια μπλογκς είναι πολιτικά καλά και ποια όχι (π.χ. luben, unfollow: καλά, ough, lifo: κακά), ενώ για μένα έχουν όλα λαϊκιστικό λόγο πολύ συχνά και είναι απ' αυτή την άποψη όλα προβληματικά. Γενικά, ένα άπο τα αγαπημένα του Έλληνα και από τα βασικά που θέλαμε να συζητήσουμε στην Μπιενάλε, είναι πως κατασκευάζει έναν κόσμο πολύ αντιφατικό και όπως τον συμφέρει γύρω του και πολύ γρήγορα τον κάνει δόγμα και μόδα, βλέπε: τώρα είναι της μόδας να θάβουμε τον ‘Κυνόδοντα’, μάθαμε ότι είναι κλεμμένη από μια μεξικάνικη ταινία κλπ. Είναι όλα στοιχεία μιας ανασφαλούς νεομάτσο ξερολίστικης συμπεριφοράς. Σε όσους νόμισαν ότι το πρόβλημα της Ελλάδας είναι ο κάγκουρας, σας έχουμε άσχημα νέα: ο Έλληνας εναλλακτικός/intellectual είναι συχνά ο χειρότερος όλων, αυτός που νομίζει ότι βρίσκεται πάντα ένα βήμα πριν από σένα, ότι έχει την έξτρα πληροφορία που σου διαφεύγει.
Φ89: Ένα καλό παράδειγμα αυτής της ξερολίασης είναι η παράγραφος που μόλις διαβάσατε.
Φ78: Σε μισώ.
Φ89: Είδες; Είναι αυτό που λέμε Enemy Art.
Φ78: Ααα ναι, στην Μπιενάλε κάναμε και το μανιφέστο ενός καινούριου είδους τέχνης, το Enemy Art. Εμπνευσμένοι από τον Debord και τη VALLIE EXPORT μέχρι την Άσπα Τσίνα και τη Ροζίτα Σώκου, σκοπός του Enemy Art είναι να κάνει όσο γίνεται πιο πολλούς ανθρώπους alienate, να τους φέρει αντιμέτωπους με συνεχείς αντιφάσεις και τελικά να κάνει εχθρούς. Ανυπομονούμε να μπούνε οι αναγνώστες της lifo στα βίντεό μας στο youtube για να κάνουν downvote -ξέρουμε πως είναι από τα χόμπι τους.
Φ89: Το Enemy Art ξεκίνησε σαν μια ανάγκη να διαχωρίσουμε τη θέση μας από καταστάσεις με τις οποίες δεν μπορούμε να δούμε κανένα περιθώριο συμφιλίωσης, αλλά κατέληξε να έχει συνέπειες σε πραγματικές σχέσεις με φίλους μας. Είχαμε, βεβαια, και πολύ κακό μάτι πάνω μας, έργα εξαφανίζονταν, τρελά πράγματα γίνονταν, χρειαζόταν να είμαστε σε συνεχή τηλεφωνική επαφή με τη γιαγια μου στις Σέρρες για ξεματιάσματα.
Είναι παράξενο που δεν έγινε καταληπτή η Μπιενάλε από τους Έλληνες κριτικούς τέχνης και υπήρξε κακή κριτική; Μπορείτε να μου εξηγήσετε γιατί όσα έχουν γραφτεί ήταν εκτός θέματος;
Φ78: Κοίτα, οι κριτικοί τέχνης στην ελλάδα δεν είναι και τίποτα ιδιοφυΐες, ούτε και της σκληρής δουλειάς, οπότε δεν πέφτω κι απ' τα σύννεφα. Τα ΦΥΤΑ είχαν στην μπιενάλε ένα στάντ για δέκα μέρες από τα εγκαίνια της έκθεσης. Μας ’κάναν ερωτήσεις από το αμερικάνικο ArtForum, δυο ομάδες από Ισπανία και Κροατία, μια απεσταλμένη του δημόσιου ελβετικού ραδιοφώνου, αλλά ούτε ένας Έλληνας τεχνοκριτικός. Το σταντ μας πραγματικά έμοιαζε με info-point, οπότε δεν υπήρχε σε καμιά περίπτωση δικαιολογία. Αφού, να φανταστείτε, η Όλγα Μαλέα μπερδεύτηκε και ήρθε και μας ρώτησε αν κάνουμε τέχνη, ή αν απλά πουλάμε κάτι (άλλο genius από κει...).
Φ89: Η Όλγα Μαλέα έχει σπουδάσει και ψυχολογία και μπορώ να σας πω εκ των έσω ότι είναι ένας προβληματικός κλάδος επιστημολογικά.
Φ78: Για τις ταινίες δε θα αναφέρω καν…
Φ89: Σίγουρα η φετινή μπιενάλε είναι πιο χαοτική από τη μέση ελληνική διοργάνωση τέχνης κι αυτό δυσκολεύει το κοινό, αλλά αυτό είναι και το νόημά της.
Φ78: Το πιο αστείο που γράφτηκε ήταν από την Athens Voice που έγραψε κάτι του στυλ ότι τα ΦΥΤΑ ξεκινήσαν ωραία, αλλά το παρακάναν. Αυτό δείχνει ακριβώς τη φτώχεια της ελληνικής τεχνοκριτικής: σοβαροφάνεια, έλλειψη έρευνας, λανθασμένα κριτήρια κρίσης. Σε κάτι τέτοιο μόνο μια απάντηση υπάρχει: «αχ βρε αγάπη μου, χαμπάρι δεν πήρες».
Τι στοχεύατε με την παρουσία σας στην Μπιενάλε και ποια απάντηση δώσατε εσείς στο "και τώρα τι;" με τη μπιανέλα σας;
Φ89: Μπορείτε να δείτε την τοποθέτησή μας γύρω από το «και τώρα τι» σ’ αυτό το βίντεο:
*να σημειωθεί ότι η συνέντευξη πριν ανεβεί στη lifo δεν είχε downvotes.
Τι απολογισμό κάνετε εσείς για την παρουσία σας στην Μπιενάλε; Τι feedback πήρατε;
Φ78: Ενα από τα σημαντικότερα για μας ήταν να σχολιάσουμε τον καλλιτέχνη ως χαρισματική φιγούρα λατρείας, αλλά αυτό μάλλον γύρισε 360 μοίρες και μας έφαγε, δηλαδή υπήρχε κόσμος που όντως ντρεπόταν να μας πλησιάσει και τέτοια.
Φ89: Είναι περίπλοκο γιατί αυτό που εμείς εννοούμε ως ‘μέτα’, μπορεί εύκολα να προσληφθεί ως ναρκισσιστικό.
Φ78: Προσπαθήσαμε τουλάχιστον, κάτω από την ομπρέλα ‘ΦΥΤΑ’ να συμπεριλάβουμε πρότζεκτ πολλών ανθρώπων, να δημιουργήσουμε κάπως ίσως σαν μια ομάδα, μια πολιτική επιλογή που δε συνηθίζεται σε μια Μπιενάλε –η προσπάθεια για τη συγκρότηση μιας impromptu DIY ομάδας.
Φ89: Βέβαια και ο τρόπος που φανταζόμασταν ότι η ομάδα θα μπορούσε να λειτουργήσει αποδείχτηκε δύσκολος: ήταν πολλές οι αισθητικές και πολιτικές διαφορές, όπως επίσης και ο χρόνος και η διάθεση που ο καθένας θα μπορουσε να επενδύσει σ’ αυτό το πρότζεκτ.
Φ78: Αμάν, μαρή, άσε και τίποτα να πέσει κάτω.
Ποια είναι η δική σας κριτική για την Μπιενάλε;
Φ78: Θεωρώ ότι λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθός της ήταν αρκετά αντι-ιεραρχική. Αυτό και μόνο σίγουρα έχει ενδιαφέρον. Τώρα, σε ένα τόσο ανοιχτό σχήμα φυσικά και θα υπάρχουν πάρα πολλά που δε θα μας αρέσουν. Μάλιστα, μια μέρα που συζητιούνταν “τα κοινά” με τρόπο λίγο πριμιτιβιστικό, βλέπε ‘επιστροφή στη φύση’ κλπ, κάναμε και μια τρολιά παρέμβαση που φτιάξαμε ένα μεγάλο Φ και το προσκυνούσαμε. Εκείνη τη στιγμή, ο επισκέπτης μπορούσε να ακούσει τη συζήτηση για τα κοινά και δίπλα να δει και την ‘κριτική’ μας: η συμβίωση αυτή θεωρώ ότι έχει ενδιαφέρον. Πάντως, θέλαμε το κοινό να πάρει πιο πολύ μέρος σ’ αυτά που κάναμε και βρήκαμε τον κόσμο της Μπιενάλε λίγο κρύο και αμήχανο απέναντι σε διαδραστικά χάπενινγκς.
Φ89: Καλά, χαλάρωσε, δε θα 'χεις και λαϊκό προσκύνημα αν βασίζεις τις περφόρμανς σου στις αντιφάσεις...
Φ78: Ναι, ίσως είναι δύσκολο ζήτημα το πώς βγάζεις κάποιον από το comfort zone, αλλά συγχρόνως θέλεις να πάρει μέρος σ' αυτο που έχεις χτίσει και εν τέλει να αισθάνεται ότι έχει συμβεί και κάτι.
Ποιο ήταν το highlight;
Φ89/78 μαζί: η αίτηση για τραγούδι από τα ΦΥΤΑ από την Τζένη Μπαλατσινού!
Φ89: Α, και η βραδυνή συνάντηση με τον Μάρκελλο Νύκτα και φωτογράφισή του μπροστά από το artwork μας «Οι 100 Χειρότεροι Έλληνες».
Την μουσική την βλέπετε μόνο σαν μια ηχητική επένδυση του πρότζεκτ σας ή και σαν αυτόνομο κομμάτι;
Φ78: τα ΦΥΤΑ ξεκίνησαν ως ενα μουσικοθεραπευτικό όχημα για τον Φ89 που προέρχεται από μουσική οικογένεια και κουβαλάει το στίγμα του ‘φαλτσου’. Ήθελε να τους αποδείξει ότι μπορεί.
Φ89: Οπότε η μουσική είναι η αρχή και το τέλος μας.
Φέρνουν κάτι έξτρα στη μουσική τα ΦΥΤΑ;
Φ89: Το ‘εννοιολογικό τραγούδι’, μια προσφορά της σερραϊκής πρωτοπορίας. Για να μην επαναλαμβάνομαι, δείτε προηγούμενη συνέντευξη σε άλλο freepress/μπλογκ.
Φ78: Στη μουσική γενικότερα, ψιλοτίποτα. Αλλά στην ελληνική μουσική συγκεκριμένα που είναι ένας πάτος, είναι μια όαση.
Τελειώνοντας η Μπιενάλε κυκλοφορείτε τα ‘Ανθοιάματα’. Πείτε μας κάτι για αυτό.
Φ89: Τα ‘Ανθοϊάματα’ είναι το πρώτο μουσικοψυχαναλυτικό ελληνικό έργο, λακανικής σχολής ψυχολογίας συγκεκριμένα. Θυμάστε την όαση που είπε ο Φ78 παραπάνω; Ε, τα ‘Ανθοϊάματα’ είναι η έρημος του πραγματικού.
Φ78: Για να εξηγήσουμε και λίγο στους αναγνώστες που μας διαβάζουν από το σπίτι, γιατί ξεκίνησες εσύ τις ψυχοτσολιάσεις τώρα, το "Ανθοϊάματα" αποτελείται από 52 τραγούδια-μινιατούρες, βασισμένα σε αιτήσεις που έκανε το κοινό στην Μπιενάλε. Το βρίσκετε στο http://fyta.bandcamp.com/album/floweremedies
Φ89: Είναι το πιο ώριμό μας έργο, σε σημείο που δεν ακούγεται.
Έχει ειπωθεί για σας ότι είστε οι Έλληνες Gilbert & George, θέλετε να το σχολιάσετε;
Φ78: Επειδή μοιάζουμε δε σημαίνει ότι γαμιόμαστε κιόλας.
Φ89: Εγώ δεν κάνω σχέσεις.
Φ78: Εγώ κάνω, αλλά με χωρίζουν συνέχεια, γιατί είμαι ανάντεχτος.
Φ89: Εμένα η σχέση μου είναι η ποίησή μου, γι' αυτό και ξύρισα τα μούσια.
Φ78: ΛΕΣ ΨΕΜΑΤΑ, ΔΕΝ ΤΑ ΞΥΡΙΣΕΣ.
Φ89: Homophobic attack.
Φ78: Δεν είμαι χομοφόμπικ, αν θέλουν να παντρεύονται, ας παντρεύονται, μήπως στο κρεβάτι μου θα το κάνουν;
Φ89: Εμείς στις εκλογές ψηφίζουμε LGBTQ.
Φ78: Κυρίως Q, βασικά.
Τι είναι τελικά τα ΦΥΤΑ και σε τι αποσκοπούν;
Φ89: Όπως διατύπωσε ο Κωστής Σταφυλάκης στον κατάλογο της Μπιενάλε και αναπαρήγαγε στο προσωπικό της μπλογκ της η Χριστίνα Πολίτη, τα ΦΥΤΑ «είναι μια μεταφορά για τις φυσικοποιητικές λειτουργίες της καθημερινής ελληνικής ταυτότητας».
Φ78: Τα ΦΥΤΑ είναι ο Άγγελος της Ολοκληρωτικής Καταστροφης της ελληνικότητας.
Φ89: Το ελληνικότητα με μικρό έψιλον, βουβός πόνος…
Τι ετοιμάζετε για το μέλλον; Έμαθα κάτι για ένα πρότζεκτ ΦΥΤΙΝΗ. Τι είναι αυτό;
Φ89: Έχουμε κατά νου να φτιάξουμε ένα ντοκιμαντέρ και ένα βιβλίο για τις περιπέτειές μας στην Μπιενάλε.
Φ78: Αυτά προς το παρόν από τέχνη.
Φ89: 4 δίσκοι και μια εβδομάδα δράσεων στην Μπιενάλε είνα αρκετά για τον πρώτο χρόνο!
Φ78: Για σένα καλά είναι.
Φ89: Πες και για τη ΦΥΤΙΝΗ, καλέ!
Φ78: Α, ναι, α, η ΦΥΤΙΝΗ θα είναι τέλεια. Θα είναι κάτι σαν online label για σουρεαλιστική, performative, queer, conceptual μουσική. Έχουμε ήδη ενδιαφέρον από πολύ ιδιαίτερους καλλιτέχνες και έχουμε σκοπό να βάλουμε ένα τέλος στη βαρεμάρα του ελληνικού indie.
Φ89: Σταμάτα, πια, δε γίνεται να κλείσουμε τη συνέντευξη με ξινίλα, μόνο εχθρούς έχουμε!
Φ78: Αμάν πια λογοκρισία, δεν είπα τίποτα για την Inner Ear!
σχόλια