Ο Ιωάννης ή Γιάννης είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα χριστιανικά ονόματα, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς, αν αναλογιστούμε τη χρήση του αντίστοιχου ''Τζον'' στις αγγλόφωνες χώρες ή του ''Ιβάν'' στη Ρωσία, του ''Ίστβαν'' στην Ουγγαρία κ.ο.κ.
Λογικό, επομένως, να συναντάμε Γιάννηδες σε όλες τις εποχές - περιόδους του ελληνικού τραγουδιού όλων των ειδών, από το παραδοσιακό και το ρεμπέτικο ίσαμε το λεγόμενο έντεχνο και το rock.
Το σημερινό post, αφιερωμένο σε όλους/ες τους/τις Γιάννηδες, Γιαννούλες, Ιωάννηδες, Ιωάννες κλπ. επιχειρεί μία αναδρομή σε αρκετά από τα προαναφερόμενα ελληνικά τραγούδια. Σίγουρα θά'ναι ελλιπές, εφόσον σταχυολογώ όσα μού έρχονται στο νου αυτή τη στιγμή. Αν θυμηθείτε κι εσείς κάποιο, αφήστε τον τίτλο του σε σχόλιο κι ακόμη καλύτερα αν γνωρίζετε και δυο - τρία λόγια για την ιστορία του.
Φύγαμε:
Ένα από τα πιο γνωστά Πωγωνίσια τραγούδια της Ηπείρου είναι το Γιάννη μου το μαντήλι σου, που οι άνθρωποι συνήθιζαν να το χορεύουν στα δύο- όπως έλεγαν χαρακτηριστικά. Τραγούδι που μιλάει για τον πόνο της ξενιτιάς, αφού ως γνωστόν οι Ηπειρώτες τον βίωσαν περισσότερο ίσως από τους άλλους συμπατριώτες τους. Τραγούδι, επίσης, που οι δισκογραφικές εκτελέσεις του είναι αναρίθμητες.
Εδώ το ακούμε σε μία εγγραφή του 1973 με την πλέον... αρμόδια επί του θέματος, τη συχωρεμένη Δόμνα Σαμίου, τότε ακριβώς που τη φώναξε ο Σαββόπουλος στο κλαμπ Κύτταρο της οδού Ηπείρου και οι ροκάδες άρχισαν να πωρώνονται εξίσου με τις ηλεκτρικές κιθάρες και τα κλαρίνα! Την ίδια περίοδο, το 1971, το εξηλέκτρισε η Μαρίζα Κωχ στον Αραμπά της, ενώ πέρσι το ηχογράφησε και η Μαρία Φαραντούρη σε σύμπραξη με τον κορυφαίο Αμερικανό τζαζίστα Charles Lloyd.
O Μπαρμπα-Γιάννης Κανατάς ήταν μια από τις πιο γλυκιές καντάδες της Αθήνας στα τέλη του 19ου αι. Το ίδιο γλυκά τον τραγούδησε στα τέλη της δεκαετίας του 1920 ο σπουδαίος λυρικός ερμηνευτής της όπερας και της οπερέτας, Πέτρος Επιτροπάκης, ο οποίος ήταν και μόνιμος κάτοικος Πλάκας. Μάλιστα διεκδίκησε και την πατρότητα της σύνθεσης, κάτι που τείνει να μην αμφισβητείται με το πέρασμα των χρόνων, εφόσον ο Επιτροπάκης έγραψε και πολλά άλλα επιτυχημένα τραγούδια στον καιρό του. Λέγεται, πάντως, πως όποιος είχε την τύχη να τον δει ζωντανά να ερμηνεύει τον Μπαρμπα-Γιάννη με τις στάμνες δεν μπορούσε να ξεχάσει τη μοναδική θεατράλε ερμηνεία του!
Σχεδόν ίδια περίοδο με τον πιο... σικ Επιτροπάκη, το 1934 η Ρίτα Αμπατζή του ρεμπέτικου τη λέει άσχημα στον Γιάννη που τους μοίραζε τα ζάρια και τους την έσκασε- αλισβερίσι του περιθωρίου, με άλλα λόγια. Το τραγούδι πάντως με τίτλο Το φλυτζάνι του Γιάννη (η κούπα δηλαδή που έμπαιναν τα ζάρια και ανακατεύονταν πριν ριχτούν στο τραπέζι) ήταν ένα ωραιότατο ανατολίτικο ζεϊμπέκικο του Εμμανουήλ Χρυσαφάκη για τη φωνή της Ρίτας της Μάγκισσας!
Ακόμη και η Ρίτα Αμπατζή όμως που ασχολήθηκε με το πάθος του τζόγου στο παραπάνω τραγούδι ωχριά απ' την άποψη της παραβατικότητας μπροστά στον Γιάννη τον Χασικλή του Γιάννη Δραγάτση που ηχογραφήθηκε τη διετία 1930 - 31 σε δύο εκτελέσεις: η μία με ερμηνευτή τον Κώστα Μπέζο και η δεύτερη, αυτή που ακούμε εδώ, με τον ηθοποιό της επιθεώρησης Γιώργο Καμβύση. Το συμπέρασμα είναι πως ο Γιάννης για το ρεμπέτικο μια ζωή στην παρανομία ήτανε, αφού είτε ζάρια θα μοίραζε, είτε το λουλά θα γέμιζε για φυλακόβιους χασικλήδες. Προσέξτε στην παρούσα ηχογράφηση την ξεκαρδιστική στιχομυθία μεταξύ των παρανόμων: Α ρε χασίκλα, φωνάζει υποτίθεται ο Γιάννης ο αργιλάς, Τι είπες μωρή Μαρίκα; του απαντάει ο ερμηνευτής σε ρόλο μάγκα! Respect!
Ως φαίνεται, έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια για να φύγει απ' τον Γιάννη η ρετσινιά του λούμπεν στοιχείου. Ο Γιώργος Ζαμπέτας στη δεκαετία του 1960 τον τραγουδάει ως Γιαννάκη, σε στίχους του Χαράλαμπου Βασιλειάδη, αν και πάλι του τραβάει τ' αυτί και τον παροτρύνει ν' αλλάξει τρόπο ζωής, στολίζοντας τον με τα κοσμητικά επίθετα του φιγουρατζή, του παραμυθατζή, του παμπόνηρου κλπ. Τ' είχες Γιάννη 'μ, τ' είχα πάντα ένα πράγμα...
Βέβαια, χρόνια πριν τον Γιαννάκη του Ζαμπέτα, τον χαρακτήρα του γυναικά και μονίμως τσιμπημένου Γιάννη σκιαγράφησε εξαιρετικά ο Μανώλης Χιώτης στο τραγούδι του με τίτλο Γεια σου Γιάννη. Ηχογράφηση του 1951 με τον Τάκη Μπίνη, τον ίδιο τον Χιώτη και τη Ζωή Νάχη. Το τραγούδησαν ακόμη η Μαίρη Λίντα και η Άννα Χρυσάφη.
Το 1968, στο μεγάλο δίσκο του με τίτλο Αγωνία, ο Τόλης Βοσκόπουλος θυμάται τον Μπαρμπα-Γιάννη της Πλάκας, αυτόν που τραγουδάει παραπάνω ο Επιτροπάκης, λέγοντας του τα κακά της Νέας - τότε - Εποχής, δηλαδή τις μίνι φούστες, τα μοντέρνα ΙΧ αυτοκίνητα και γενικά τις αλλαγές που προέκυψαν από τότε που εκείνος τα έτσουζε στα Αναφιώτικα με τους άλλους κρασοπατέρες. Ένα ολότελα συντηρητικό, με ωραίες πενιές ωστόσο, και μάλλον αστείο λαϊκό τραγούδι σε μουσική Νάκη Πετρίδη και στίχους Γιάννη Βασιλόπουλου.
Αντίθετα, στον Μπαρμπα-Γιάννη του 1972, τα κίνητρα του Στέλιου Καζαντζίδη είναι πολύ πιο πειστικά και ανθρώπινα ώστε να πει ένα τέτοιο τραγούδι. Διότι, Μπαρμπα-Γιάννης εδώ δεν είναι άλλος από τον συνθέτη Γιάννη Παπαϊωάννου που σκοτώθηκε τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς και βύθισε στο πένθος σύσσωμο το λαϊκό τραγούδι της εποχής. Η ιστορία λέει πως ο Καζαντζίδης παρήγγειλε αυτό το κομμάτι στον φίλο του, στιχουργό Πυθαγόρα, ως φόρο τιμής στον μέντορα του που χάθηκε ξαφνικά. Μουσική έβαλε ο Χρήστος Νικολόπουλος και το γλυκό έδεσε, που λένε!
Στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 πάλι στην ξεφτίλα ο Γιάννης! Στο τραγούδι Ο Γιάννης ο μπεκρής του Γρηγόρη Μπιθικώτση και του Κώστα Βίρβου, ο Γιάννης γίνεται παράδειγμα προς αποφυγή, αν και ο άνθρωπος δεν έκανε τίποτα άλλο απ' το να αγαπήσει, να γνωρίσει την απόρριψη και να το ρίξει στα ξύδια. Στη θέα του μάλιστα σπαραγμός πιάνει όποιον δεν έχει αντοχή στον πόνο! Φαντάσου κατάντια!
Το 1975 όμως είναι η χρονιά του Γιάννη του Φονιά με τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Νίκο Γκάτσο να δίνουν ποιητική διάσταση στο δράμα που μπορεί να βιώνει ακόμη ένας περιθωριακός Γιάννης. Από τα πολύ όμορφα λαϊκά τραγούδια του σημαντικού δίδυμου ηχογραφήθηκε με τη φωνή του Μανώλη Μητσιά για τον κύκλο Αθανασία. Εδώ το ακούμε με την άγια φωνή της Φλέρυς Νταντωνάκη και τον Μάνο Χατζιδάκι στο πιάνο από ηχογράφηση του 1980 για τις ανάγκες ενός ρεσιτάλ του Τρίτου Προγράμματος.
Όσο περνούν τα χρόνια, όλο και σοβαρεύει η θέση του Γιάννη μεσ' στο ελληνικό τραγούδι. Το 1984 στο μεγάλο δίσκο του με τίτλο Διαίρεση, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου ερμηνεύει την, κατά τη γνώμη μου αριστουργηματική, rock Μπαλάντα για τον Γιάννη Κ. σε μουσική και στίχους του σκηνοθέτη Ανδρέα Τσιλιφώνη. Έτσι, σα σύνδεση με το από πάνω τραγούδι, λέω ενημερωτικά πως ο Τσιλιφώνης συνδεόταν με στενή φιλία με τη Φλέρυ Νταντωνάκη. Αυτό και το Άσε με να κάνω λάθος ήταν τα δύο τραγούδια - τραγουδάρες που μας κληροδότησε ο Τσιλιφώνης, πραγματικά ένα σούπερ νόβα από τους χώρους του τραγουδιού και του κινηματογράφου! Η Μπαλάντα για τον Γιάννη Κ. ήταν ένα τραγούδι που με συγκινούσε βαθύτατα κατά τη ροκάδικη εφηβεία μου, γραμμένο μάλιστα στη μνήμη του Γιάννη Καμπανάρη, ενός νέου ανθρώπου που ο χαμένος αγώνας του κατά των ναρκωτικών είχε συγκινήσει το πανελλήνιο.
Τι έγινε, πέσαμε; Θα μας σηκώσει ο Γιάννης Αγγελάκας με τους Επισκέπτες του και τις Παροιμίες από τον Κρόνο, που εδώ μάλλον αφορούν τον ίδιο τον δημιουργό. Σίγουρα δηλαδή αυτός είναι ο Γιάννης του τραγουδιού που ασπρίσαν τα μαλλιά του, που λέει παροιμίες από τον παλιό καιρό και που ρίχτηκε στο πηγάδι της αγάπης. Υπέροχος Αγγελάκας από μουσικής και στιχουργικής άποψης, όπως πάντα!
Πιο εξωστρεφής από τον Αγγελάκα, η Ελευθερία Αρβανιτάκη Τον Έρωτα ρωτάει και μόνη της απαντάει, συμπεραίνει δηλαδή πώς η συμετοχή στο πανηγύρι του Αϊ-Γιαννιού δε φτάνει για να βαφτίσει κάποιον Γιάννη, άνθρωπο ερωτεύσιμο συμφώνως με τα θέλγητρα της ερμηνεύτριας. Στίχοι από τη Σμαρώ Παπαδοπούλου και μουσική από τον Θοδωρή Παπαδόπουλο σε ένα λαϊκότροπο με πινελιές jazz τραγούδι που ξεχώρισε από τα ραδιόφωνα προς 5ετίας!
Τι να γίνεται η Μάρω Μαρκέλλου; Ήταν ένα από τα πουλέν του Γιαννίκου όταν αγόρασε τη Lyra και σίγουρα μεγάλο ταλέντο. Την πρώτη της μάλιστα συνέντευξη για το ντεμπούτο άλμπουμ της, το Κορίτσι για σπίτι, την είχε δώσει σε μένα για το Δίφωνο. Πανέξυπνοι στίχοι, δροσερές οι μελωδίες της και μια εφηβική φωνή - και τα τρία αυτά χαρακτηριστικά της συνοψίζονται στο κομμάτι Αργεί να ξημερώσει που ακούμε εδώ. Συγκεκριμένα, το κορίτσι κλαίει τη μοίρα του με τρόπο εύθυμο που ερωτεύθηκε έναν ανεπρόκοπο Γιάννη - 45 Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση, λέει η τραγουδοποιός, ακυρώνοντας με μια μονοκοντυλιά ένα από τα πιο συνηθισμένα ανδρικά ονόματα στην Ελλάδα, που λέγαμε και στην αρχή του post.
Χρόνια Πολλά σε όλους όσοι γιορτάζουν σήμερα!
σχόλια