Με το που πάτησα το πόδι μου στην Κωνσταντινούπολη είχα ήδη στις αποσκευές μου το μαγικό κλειδί της Πόλης. «Ξέχνα (ή θυμήσου) ότι είσαι μια Αθηναία αστή και μπες στο πνεύμα του τόπου» είχε γράψει ο δάσκαλος μου αντί για καλό ταξίδι.
Δεν εκτίμησα απ’ την αρχή αυτή τη φράση σωστά. Αντί να αφεθώ στην απόδραση και να γίνω η «Κυρία Καμία» στον «Τόπο του Κάπου» άρχισα να χρησιμοποιώ δεκανίκια. Με ακλόνητο επιχείρημα ότι δεν μπορείς ποτέ να κατακτήσεις την Πόλη και την ακόρεστη διάθεση του ταξιδιώτη να καταβροχθίσει όσα πιο πολλά μπορεί, όσο πιο γρήγορα γίνεται, οδηγήθηκα σχεδόν μηχανικά σε ό,τι μου ήταν πιο οικείο. Πρώτα, και πιο εύκολα, γνώρισα Έλληνες και Ρωμιούς. Όταν χόρτασα από νοσταλγία και κάποιες απολαυστικές όσο και ανεδαφικές κρίσεις ανωτερότητας, πρόσθεσα στη λίστα των γνωριμιών μου Τούρκους και Αρμένιους καλλιτέχνες. Από ένα σημείο και μετά, οι άνθρωποι που συναναστρεφόμουν ήταν ή καλλιτέχνες, ή δημοσιογράφοι ή καθηγητές πανεπιστημίων. Οι περισσότεροι ήταν άθεοι και μιλούσαν άπταιστα αγγλικά. Άκουγα τον ιμάμη να καλεί σε προσευχή πέντε φορές την ημέρα αλλά κανείς κοντά μου δε γονάτιζε. Διέσχιζα ένα δάσος από μαντίλες αλλά εγώ βρισκόμουν στη Δύση. Και φυσικά, επειδή η ιντελιγκέντσια λατρεύει να επαναστατεί, οι περισσότεροι από αυτούς συμμετείχαν ενεργά στα επεισόδια στο Γκεζί οπότε είχα φουλ ενημέρωση. Εν τω μεταξύ, όσον καιρό ήμουνα εκεί, τα σκάνδαλα διαδέχονταν το ένα το άλλο. Δε μου πήρε πολύ χρόνο να βγάλω τα ακλόνητα συμπεράσματα μου: Ο Ερντογάν είναι ένας, χαμηλής καταγωγής και εκπαίδευσης, λαϊκός ηγέτης ο οποίος χρησιμοποιεί τη θρησκεία ως μέσο χειραγώγησης των οπαδών του, έχει βουτήξει το χεράκι του στο βάζο με το μέλι και πάσχει από την αρρώστια που πλήττει πολύ συχνά τους αυτοδημιούργητους, γνωστή ως αλαζονεία. Τους λέει πόσα παιδιά θα κάνουν, πόσα ποτά να πιουν και πιστεύει ηλιθιωδώς ότι μπορεί να ανακόψει την ιλιγγιώδη τροχιά της τεχνολογίας. Απάντηση σε όσους διαδηλώνουν είναι ότι θα βγάλει το 50% του στο δρόμο. Και το κάνει. Οι συγκεντρώσεις των οπαδών του είναι λαοθάλασσες.
«Αντί του Ερντογάν, τι;» ρωτούσα προσπαθώντας να διακρίνω την εναλλακτική.
«Τίποτα» μου απαντούσαν.
Αντί του Ερντογάν υπάρχει πιο βαθιά θρησκεία άρχισα σιγά - σιγά να καταλαβαίνω. Βασικός αντίπαλός του είναι ο ισλαμιστής ιμάμης Γκιουλέν ο οποίος υπήρξε και πρώην πνευματικός καθοδηγητής του. Τώρα ζει αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ και από εκεί συνεχίζει να κάνει πράξη το σχέδιο εξ΄ αιτίας του οποίου εκδιώχθηκε από τους Κεμαλικούς το 1999 από την Τουρκία. Από τότε, όνειρο του Γκιουλέν ήταν να στηθεί ένα τεράστιο δίκτυο σχολείων το οποίο θα προωθεί το κίνημα Χιζμέτ, ένα θρησκευτικό, κοινωνικό και εθνικιστικό κίνημα μέσα από το οποίο θα γεννιόταν η καινούργια Τουρκική ελίτ. Το δίκτυο αυτό σήμερα περιλαμβάνει 1000 σχολεία σε 140 χώρες εκ των οποίων τα 130 βρίσκονται στις ΗΠΑ από όπου και λαμβάνουν κρατική επιχορήγηση. Το 1999 ο Γκιουλέν προέτρεπε τους οπαδούς του να κινηθούν απαρατήρητοι μέσα στις αρτηρίες του συστήματος και να εισχωρήσουν σε όλα τα κέντρα εξουσίας. 15 χρόνια αργότερα ο Ερντογάν βλέπει συνομωσίες παντού, ξηλώνει αστυνομία και δικαστικούς ενώ ενδυναμώνει συνεχώς την τουρκική υπηρεσία πληροφοριών.
«Εσύ το βρίσκεις τυχαίο;» με ρώτησε ένας οπαδός του όταν αποφάσισα να αποστασιοποιηθώ από τους φιλοδυτικούς, διανοούμενους φίλους μου και να μιλήσω μ΄ αυτό το 50% του λαού που τον ψηφίζει. Δεν ήταν καθόλου δύσκολο να τους βρω. Είναι εξαιρετικά περήφανοι για τον ηγέτη τους και δε διστάζουν να το διαλαλούν. Γι΄ αυτούς, είναι ο άνθρωπος που οδήγησε την Τουρκία σε οικονομική ανάπτυξη και ξαναμοίρασε την τράπουλα απ’ την αρχή. Έσπασε τον κλοιό των ελάχιστων πλούσιων οικογενειών που διαχειρίζονταν το χρήμα και δημιούργησε μια νέα τάξη πραγμάτων.
Μίλησα με πολλούς, από πολλές κοινωνικές τάξεις και διαφορετικά επαγγέλματα. Με την πολύτιμη βοήθεια μιας τουρκάλας φίλης που μετέφραζε, άκουγα πράγματα που μου αποκάλυπταν για πρώτη φορά το πραγματικό «πνεύμα του τόπου». Κι όσο αδιανόητα κι αν μου φαίνονταν κάποια απ’ αυτά, για ένα ήμουνα σίγουρη: δεν ήταν τα ίδια μ΄ αυτά που μου φαίνονταν αδιανόητα στην αρχή.
«Πρέπει να καταλάβετε εσείς οι Δυτικοί ότι αυτό που εσείς κρίνετε ως κακή εξωτερική πολιτική, εμάς σαν έθνος μάς κάνει υπερήφανους. Όταν ο Ερντογάν δεν ακολούθησε την Αμερική στην εισβολή του Ιράκ, άνοιξε την πόρτα στα αραβικά κεφάλαια. Όταν γύρισε την πλάτη του στο Ισραήλ, πολύ πιθανόν να απέτρεψε τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στο βόρειο Ιράκ, ενός δεύτερου Ισραήλ της Μέσης Ανατολής.»
Κάποιοι δε διστάζουν να υποστηρίξουν ότι από το 1900 η Τουρκία έχει ένα αμετάβλητο σχέδιο: να γίνει ένα ενιαίο κράτος – έθνος με ισχυρή οικονομική δύναμη το οποίο θα έχει ισχυρό λόγο στο διεθνές πολιτικό γίγνεσθαι. Η τεράστια οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια σε συνδυασμό με τον εκρηκτικό και ανυποχώρητο χαρακτήρα του Ερντογάν έχουν τρομάξει πολύ τη Δύση. Έτσι δικαιολογούν τον πόλεμο στο πρόσωπο του και συνεχίζουν να τον θαυμάζουν και να τον στηρίζουν. Η πρόβλεψή μου για τις δημοτικές εκλογές είναι ότι τα ποσοστά του Ερντογάν ποσώς θα μειωθούν.
Όσο για το θέμα της επικράτησης της θρησκείας οι περισσότεροι είναι χαρούμενοι, λένε ότι οι Τούρκοι είναι πιστός λαός και το 99% της Τουρκίας είναι μουσουλμάνοι. «Κι εμάς μας κάνει εντύπωση όταν ορκίζονται οι κυβερνήσεις σας μπροστά σ΄ όλους αυτούς τους παπάδες.» μου είπε κάποιος και δε μίλησα, τι να πω... Σκέφτηκα μόνο τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα του Αλέξη που κάποτε θα διαχώριζε κράτος – εκκλησία αλλά τώρα τα πήρε πίσω.
Εγώ η Δυτική, μετά από τόσες συζητήσεις, φεύγοντας από την Πόλη ένιωσα μέσα μου ότι οι Τούρκοι έχουν πάρει καλά το μάθημα τους απ’ τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και δεν σκοπεύουν ν’ αφήσουν να χαθεί ούτε κομματάκι από την εναπομείνασα αυτοκρατορία τους. Εγώ η Δυτική, εκεί στην Ανατολή, άνοιξα το κουτί με τις πραγματικότητες και εμφανίστηκαν πολλές πάλι. Τις κατέθεσα εδώ γιατί έτσι κάνουμε εμείς στη Δύση για να πλησιάσουμε την αλήθεια. Θέλω να ελπίζω δηλαδή.
σχόλια