Ο Γιώργος Π. μπήκε στο Πολυτεχνείο με πολύ υψηλό αριθμό μονάδων, πήρε και σοβαρό μεταπτυχιακό, αλλά βρίσκει μόνο δουλειά με 350 ευρώ. Κι αυτή μήνα-μήνα. Η Νίκη Τ. δεν πήρε ακόμα το πτυχίο της σε κάποιο no name ΤΕΙ αλλά μέσα από καπρίτσια της τύχης ασχολήθηκε με το graphic design. To γούσταρε , πάλεψε, έκανε παράλληλες σπουδές. Όχι μόνο βρίσκει εργασία, αλλά και μέσα στο 2014 αύξησε το εισόδημά της, σ’ ένα ιδιαίτερα δυσμενές εργασιακό περιβάλον.
Μέσα στο πανηγύρι της ελληνικής εσωστρέφειας, μπορεί εύκολα αυτός ο δυισμός να αποδοθεί στην τύχη ή στην ελληνική οικονομική κρίση. Μια ματιά στον διεθνή περίγυρο ρίχνει κάποιες πρώτες αμφιβολίες. Τα ρομπότ και η αυτοματοποίηση έχουν μειώσει την διαπραγματευτική ικανότητα αυτών που ξέραμε ως καλούς ‘γαμπρούς’ (ή ‘νύφες’): γιατροί, μηχανικοί, δικηγόροι, αλλά και οικονομολόγοι, εκπαιδευτικοί.
Όλα αυτά σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου αυξάνεται η ανισότητα μεταξύ πλουσίων και των υπολοίπων.
Οι κερδισμένοι σε αυτή τη φάση της ιστορίας είναι οι πλούσιοι και αυτοί/αυτές που έχουν κάποιο ταλέντο, το οποίο δεν μπορεί να υποκαταστήσει ο αυτοματισμός.
Δεν είναι αμελητέα παράμετρος το ότι η λογική ‘να χτίσουμε ξανά εργοστάσια’, που διακατέχει πολλούς στη Δύση (και στην Ελλάδα), είναι μια ξεπερασμένη φιλοσοφία. Τα κινέζικα, ινδικά κλπ προϊόντα θα είναι πάντα πιο φτηνά και οι εργαζόμενοι στα όποια εργοστάσια της Δύσης είναι καταδικασμένοι να ζουν με χαμηλές αμοιβές και αβέβαιο μέλλον. (Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι παραπάνω παραπομπές είναι από τον Economist, δηλ. οι ανωτέρω υποθέσεις δεν είναι δοξασίες κάποιων ‘κουλτουριάριδων’ νεο-μαρξιστών).
Με λίγα λόγια, οι κερδισμένοι σε αυτή τη φάση της ιστορίας είναι οι πλούσιοι και αυτοί/αυτές που έχουν κάποιο ταλέντο, το οποίο δεν μπορεί να υποκαταστήσει ο αυτοματισμός. (Σε χώρες όπως η Ελλάδα, κερδισμένοι βγαίνουν και αρκετοί από εκείνους που φλερτάρουν με την γκρίζα οικονομία, δηλαδή βγάζουν (αποκομίζουν) οφέλη από την παραβίαση των νόμων και εις βάρος των υπολοίπων. Δεν είναι μικρή λεπτομέρεια, αλλά η περίπτωσή τους είναι έξω από τους προβληματισμούς της στήλης).
Ας δούμε την ειδική περίπτωση της λεγόμενης ‘Δημιουργικής Βιομηχανίας’, παρ’ ότι δεν είναι η μόνο που αξιοποιεί το ταλέντο, κάτι που μπορεί να μπολιάσει τις περισσότερες δουλειές.
Πού είναι το ταλέντο, οέο;
Ο γραφίστας Νίκος Κ. έμεινε άνεργος από μια διαφημιστική και η ανάγκη τον οδήγησε να πουλάει τη δουλειά του σε διεθνείς πελάτες μέσω Internet. Το ίδιο και ο σκηνοθέτης Γιώργος Φραγκάκης είδε την καριέρα του στα ελληνικά μίντια να τελειώνει. Είναι και οι δύο πιο οικονομικοί από συναδέλφους τους στη Βρετανία ή την Γερμανία, αλλά δεν είναι αυτός ο λόγος που βρίσκουν πελάτες σε ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης. Είναι καλοί επαγγελματίες, γρήγοροι στην ανταπόκριση και η πελατεία τους οφείλεται στο ότι κάνουν καλή δουλειά.
Τους τελευταίους μήνες έχει ενταθεί η συζήτηση για την λεγόμενη ‘Δημιουργική Βιομηχανία’ στην Ελλάδα. Ένα μέρος της οφείλεται στο ότι έχουν προβλεφθεί αρκετά προγράμματα στο ΕΣΠΑ με γεναίες χρηματοδοτήσεις, που όμως η πορεία τους δεν θα είναι διαφορετική από εκείνη πολλών άλλων κονδυλίων του ΕΣΠΑ: το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων θα καταλήξει σε ενδιαμέσους (με ή χωρίς εισαγωγικά) και, στο τέλος, θα μείνει ένα μικρό ποσό για να ενισχύσει παραγωγικές ομάδες σκηνοθετών, εικαστικών, σχεδιαστών, web designers κλπ.
Ένα άλλο μέρος της συζήτησης, ευτυχώς, αφορά ένα πραγματικό ζήτημα: ναι, βεβαίως η Ελλάδα είναι η ομορφότερη χώρα του κόσμου και εμείς είμαστε οι πιο καλαίσθητοι πολίτες της υφηλίου, αλλά το design και η δημιουργικότητα στην Ελλάδα, αντιμετωπίζεται με χαμηλότερη σημασία απ’ ότι θα έπρεπε: Από τις ελληνικές ντομάτες, που είναι δύσμορφες ή ‘παραπεταμένες’, το ‘αμπαλάρισμα’ του λαδιού και του κρασιού, μέχρι την αισθητική πολλών ξενοδοχείων, εστιατορίων κλπ. (Σε λίγες μέρες οργανώνεται στο Μουσείο της Ακρόπολης μια ενδιαφέρουσα εκδήλωση για την ‘Δημιουργική Βιομηχανία’)
Η διεθνής αναγνώριση των όποιων ελληνικών επιδόσεων της Ελλάδας στο design και την δημιουργικότητα δεν υπολείπεται –βεβαίως- των ιταλικών, αλλά και αυτών της (sorry) Τουρκίας, για την ακρίβεια της Κωνσταντινούπολης.
Κατακερματισμός, μικρή κλίμακα, χαμηλή εκτίμηση από το ελληνικό περιβάλλον, πλήρης αδυναμία του κράτους να παίξει έναν συντονιστικό ρόλο, είναι από τις βασικές (και αναμενόμενες) αιτίες. Οι επιχειρήσεις, ειδικά αυτές που εξάγουν ή υποδέχονται τουρίστες, έχουν επενδύσει πολύ λιγότερο απ’ότι θα έπρεπε.
Χρειαζόμαστε κλίμακα, συνειδητοποίηση της ανάγκης, να μπει η εκπαίδευση στο παιχνίδι, να επενδύσουν οι επιχειρήσεις, να συνεισφέρει ο κάθε πολίτης σε μια συλλογική αναβάθμιση της αξίας της δημιουργικότητας. Δηλαδή όλα όσα χρειαζόμαστε παντού, σε όλους τους τομείς.
Μόνο κακά είναι τα νέα; Όχι... Την τελευταία τριετία παρατηρείται μια ανησυχία, κάποια (μια) πιο έντονη δραστηριότητα. Η πίεση της κρίσης, η αδήριτη αναγκαιότητα για εξωστρέφεια και εξαγωγές, έχει σπρώξει επαγγελματίες και επιχειρήσεις να δρουν με τρόπο που δεν αγνοεί την αισθητική και την Εμπειρία. Παραμένει ισχυρό κενό η απουσία του κράτους, όχι με την λογική του "πατερούλη" που είχαμε συνηθίσει , αλλά εκείνου που ελέγχει την εκπαίδευση, την εκπροσώπηση της χώρας στο εξωτερικό, τις μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές που παίζουν ρόλο στην αισθητική της χώρας. Ας συνηθίσουμε όμως στην ιδέα πως θα είναι εν πολλοίς απών και μόνο μέσα από διαρκή πίεση, θα σταματήσει να σπαταλά πολλά εκατομμύρια που διαθέτει για ‘δημιουργικότητα’, ώστε να αξιοποιήσει μέρος τους πέρα από τις πελατειακές αναθέσεις και τα έργα διχως παραδοτέα.
Όπως ειπώθηκε παραπάνω, το ταλέντο δεν αφορά μόνο την Δημιουργική Βιομηχανία (της οποίας πάντως είναι αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση), αλλά κάθε δραστηριότητα: από τον αγρότη που διαθέτει στην αγορά σπαράγγια με "προσωπικότητα", μέχρι τον ξενοδόχο που φροντίζει την αισθητική και το πρωινό του ξενοδοχείου του. Τον μηχανικό που δεν έμεινε στη φούσκα της οικοδομής ή στην βιομηχανία που συρρικνώνεται, αλλά προχώρησε στο να δημιουργήσει ένα υπολογιστικό πρόγραμμα το οποίο λύνει ένα μικρό κατασκευαστικό θέμα. Όλοι σχεδόν οι άνθρωποι έχουν ταλέντο και δημιουργικότητα, εκτός από εκείνους που αφομοίωσαν την κυρίαρχη αντίληψη της κατάπνιξής του.
Οι άνθρωποι που ασχολούμαστε με την επικοινωνία ασχολούμαστε (και ζαλίζουμε και τους άλλους) τα δύο τελευταία χρόνια από την έννοια του User Experience (UX) , Customer Experience. Πέρα από το hype, η ουσία είναι ότι όλοι όσοι παρέχουμε μια υπηρεσία ή ένα προϊόν, οφείλουμε να έχουμε ως κύριο και μέγιστο στόχο την δημιουργία μιας ιδιαίτερης εμπειρίας γι’ αυτόν που θα ζητήσει την υπηρεσία ή το προϊόν. Αυτό είναι και το διαφοροποιό στοιχείο ορισμένων ελληνικών ελαιολάδων που εξάγονται, ‘εκτίθενται’ στο Harrods και έχουν κόστος πάνω από 15 ευρώ το λίτρο.
Το παράδοξο της Ελλάδας που ‘αιμορραγεί’
Τι τύχη μπορεί να έχουν όλα αυτά, όταν όλη η νεο-μετανάστευση της Ελλάδας είναι άνθρωποι που έχουν ταλέντο, γιατί είναι οι μόνοι που μπορούν να σταθούν στο εξωτερικό; Μόνιμη επωδός αυτής της στήλης το ότι αφού δεν μπορούμε να τους κρατήσουμε, τουλάχιστον ας επωφεληθούμε ότι πολλά από τα πιο λαμπρά μυαλά της χώρας έχουν μάχιμες θέσεις στο εξωτερικό και μπορούμε να παίρνουμε τα φώτα τους. Πρόσφατα εντυπωσιάστηκα όταν συνάντησα δύο νέους στο καφέ της Tate Modern στο Λονδίνο και διαπίστωσα τι εντυπωσιακή πρόοδο είχαν κάνει σε δύο χρόνια. Ο ένας εκ των δύο, στο πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα, θα μιλήσει σε μια ομάδα ‘ιθαγενών’ για να μεταφέρει κάτι από την εμπειρία του, κάτι που άλλωστε κάνει καθημερινά από τα social media.
Χρειαζόμαστε κλίμακα, συνειδητοποίηση της ανάγκης, να μπει η εκπαίδευση στο παιχνίδι, να επενδύσουν οι επιχειρήσεις, να συνεισφέρει ο κάθε πολίτης σε μια συλλογική αναβάθμιση της αξίας της δημιουργικότητας. Δηλαδή όλα όσα χρειαζόμαστε παντού, σε όλους τους τομείς.
Το κακό είναι ότι ξεκινάμε από χαμηλά. Το καλό είναι ότι έχουμε διάσπαρτα μικρά "διαμάντια" και ένα άγριο ζόρι να δούμε κατάματα την κρίση, με αποτελέσματα και όχι με κλαψουρίσματα για την τουρκοκρατία, την διεθνή συνωμοσία και την ανικανότητα των πολιτικών.
σχόλια