Γράφω το ετήσιο κείμενό μου για τον κήπο και πώς μπορεί να γίνει κανείς ένας μέτριος, αλλά φιλόδοξος κηπουρός, με χέρια βαρύτατα ροζιασμένα και κατακόκκινα μετά από δύο μέρες πολύ σκληρής επαφής με χώμα, ρίζες, φυτά, αγκάθια, τσάπες, φτυάρια και όμορφα λουλούδια. Εδώ θα διαβάσετε μερικά συμπεράσματα/συμβουλές όσοι επιθυμείτε ν’ ακούτε θρόισμα φυλλωσιάς κάθε πρωί με τον καφέ σας και κάπως συγκινείστε από τη ζωή που βγαίνει από το χώμα. Αυτό το κείμενο δεν είναι για όσους θέλουν να φυτέψουν μια γλάστρα με βασιλικό στο μπαλκόνι τους. Εκεί, φίλοι, είναι απλά τα πράγματα: νερό, ήλιος και η δουλειά έγινε, μην το κάνουμε και θέμα. Αυτό το κείμενο απευθύνεται σε όσους θέλουν να έχουν ολοκληρωμένους κήπους, με μελετημένες συνθέσεις φυτών όλων των ειδών που εναλλάσσονται ανάλογα με τις εποχές. Μετά από πολλά χρόνια επίπονων προσπαθειών και χωρίς να γνωρίζω αν το αποτέλεσμα άξιζε τον κόπο, πέραν του ότι εγώ και κάποιοι άλλοι περάσαμε καλά και είχαμε κάποιες στιγμής αγαλλίασης κάτω από φτέρες και πικροδάφνες, σας γράφω για όλα όσα πιστεύω πως πρέπει να προσέξετε.
1. Δεν είναι αυτό που νομίζεις!
Είναι σκληρή δουλειά. Πολύ σκληρή. Θέλω λίγο να το βάλετε καλά στο μυαλό σας αυτό πριν κατευθυνθείτε προς το φυτώριο και πριν χώσετε τα χέρια στο χώμα. Το κέντρο της πόλης δεν έχει τα καλύτερα φυτώρια, η ποικιλία είναι μικρή και οι ποσότητες λίγες. Θα τα κουβαλήσετε, θα τα ανεβάσετε στο σπίτι και μετά αρχίζετε το έπος «Μπεν Χουρ», που είναι η φύτευση και η περιποίηση όλο τον χρόνο. Είναι μια σοβαρή δέσμευση. Οι κηπουροί που επιδίδονται στο σπορ από τον Μάρτιο μέχρι τον Αύγουστο και μετά κρεμάνε την τσουγκράνα είναι πολύ αποτυχημένοι και, φυσικά, κάθε χρόνο πρέπει να ξεκινάνε από την αρχή, καταδικάζοντας όμορφα φυτά σε θάνατο. Το κυριότερο όμως είναι πως ποτέ δεν θα έχουν το αποτέλεσμα που οραματίζονται, όταν ασκούν περιστασιακή κηπουρική. Είναι, λοιπόν, αυτό το πράγμα μια μεγάλη δέσμευση, που απαιτεί πολλή δουλειά. Μιλάμε για έντονη σωματική και χειρωνακτική εργασία. Σήκωσε πρώτα μια γεμάτη εικοσάλιτρη πήλινη γλάστρα ή ένα δίμετρο κυπαρίσσι και μετά αποφάσισε αν θες να το κάνεις αυτό. Ανάλογο με το μέγεθος του κήπου θα είναι και το μέγεθος της εργασίας που απαιτείται. Θα πρέπει να ξέρετε πως πέραν του πρώτου μεγάλου σοκ, που περιλαμβάνει σχεδιασμό, διαμόρφωση, αγορά φυτών, φύτευση κ.λπ., χρειάζεται να τον επισκέπτεσθε ημερησίως, κοιτώντας από δω κι από κει, φυτεύοντας το ένα, μετακινώντας το άλλο, μικρά ή μεγάλα πράγματα. Ο κήπος είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ένα σύνολο από ζωές που τις έχεις πάρει από ένα φυτώριο με ήλιο και τις έχεις τοποθετήσει κάπου στο κέντρο της πόλης για να συνεχίσουν τη ζωή τους. Όλο και κάποιες αλλαγές θα υπάρχουν. Η συμπεριφορά των φυτών είναι συγκεκριμένη αλλά και αρκετά απρόβλεπτη πολλές φορές για όλους εμάς που δεν είμαστε γεωπόνοι.
2. Πριν αρχίσεις τις Βερσαλίες σου
Μελέτη, μελέτη και πάλι μελέτη. Πριν απ’ όλα, ακόμα και αν έχετε ήδη κάποια φυτά στον κήπο/μπαλκόνι σας, πρέπει να μελετήσετε. Ανοίξτε βιβλία, βρείτε ένα στυλ κήπου που θέλετε, δείτε πολλές φωτογραφίες στο Ίντερνετ για έμπνευση. Ακόμα κι αν έχετε ένα μπαλκονάκι-τρύπα ή έναν μεγάλο κήπο, σας προτείνω πρώτα να οραματιστείτε πώς θα θέλατε να είναι όταν τελειώσει. Δείτε το ξανά και ξανά, φανταστείτε τα πιο παράξενα πράγματα και μετά απορρίψτε τα. Πριν πάτε στο ταμείο όμως! Όσο θα οραματίζεστε, αρχίστε σιγά-σιγά να καταγράφετε τις συνθήκες του κήπου σας. Προς τα πού βλέπει; Ήλιος το βλέπει το κηπάκι; Είναι ευάλωτο σε ανέμους; Έχει θέα δυσάρεστη που θέλετε να κρύψετε ή βλέπει στην Ακρόπολη; Αν είναι μπαλκόνι, ποιες είναι οι πιθανότητες για αυτόματο πότισμα; Υπάρχει παροχή νερού; Όλα αυτά τα απλά, αλλά τόσο σημαντικά θα καθορίσουν το όραμά σας για τον τέλειο κήπο. Ένας σκιερός κήπος θέλει άλλα φυτά από αυτόν που λούζεται στον μεσογειακό ήλιο. Το πώς θα ποτίζονται τα φυτά είναι το Α και το Ω, κυρίως σε σχέση με το πλήθος των φυτών που θα έχετε! Υπήρξαν εποχές που χωρίς ποτιστικό πότιζα καθημερινά πενήντα γλάστρες. Δεν το συνιστώ, αν και πέρναγα ωραία μες στα νερά κάθε απόγευμα. Όταν, λοιπόν, έχετε ένα σχέδιο στο μυαλό (δεν μιλάμε για πλήρες σχέδιο, έστω μια ιδέα να έχεις, έναν μπούσουλα!), κάντε μια πρώτη επίσκεψη στο φυτώριο, κατά την οποία δεν θα αγοράσετε ΤΙΠΟΤΑ. Θα δείτε, θα ρωτήσετε, θα φωτογραφίσετε με το κινητό και θα πάρετε τον δρόμο της επιστροφής. Με την πληροφορία στα χέρια σας και στο κινητό θα αρχίσετε να κάνετε το σχέδιο του κήπου. Ζωγραφίστε τα σε ένα χαρτί. Μπείτε στο Ίντερνετ και δείτε διαφορετικά colour schemes για να καταλάβετε τι ταιριάζει με τι χρωματικά. Δείτε ξανά τις φωτογραφίες των κήπων που σας άρεσαν και προσπαθήστε να εφαρμόσετε μερικά απ’ όσα σας άρεσαν. Όταν καταλήξετε στο σχέδιο, πηγαίνετε πάλι στο φυτώριο και πάρτε τα φυτά που χρειάζεστε. Προσέξτε καλά και επενδύστε λίγο παραπάνω στο να πάρετε ένα καλό χώμα με λίπασμα για τα φυτά σας, ειδικά αν φυτευτούν στο μπαλκόνι. Αν και μπορείτε να επιστρέψετε με μια καλή λίπανση, καλό είναι να έχετε μια δυνατή αρχή.
3. Αρχίζει η δουλειά
Πίσω στο σπίτι, αφού έχετε ξεφορτώσει και πριν αρχίσετε να φυτεύετε, βάλτε τα φυτά στις θέσεις τους, όπως τα οραματιστήκατε, να δείτε και στην πραγματικότητα πώς μοιάζουν. Αν είστε οk με όλα, βάλτε ένα ποτάκι και αρχίστε να φυτεύετε. Αυτή η τιτάνια δουλειά θέλει κέφι, μουσική και πολλή θετική αντιμετώπιση, αλλιώς θα βαρεθείτε πολύ γρήγορα. Εγώ έμαθα να φυτεύω διαβάζοντας και βλέποντας πολλές εκπομπές κηπουρικής. Καλό είναι, βέβαια, να ψάξετε λίγο ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος φύτευσης για το κάθε φυτό. Ας πούμε, υπάρχουν δέντρα που πρέπει να τα φυτεύεις βαθιά στη γλάστρα, ενώ άλλα απαιτούν να φυτευτούν στο ύψος της γλάστρας που βρίσκονται ήδη και να στηριχτούν αναλόγως, μέχρι να ριζώσουν ικανοποιητικά. Όλα αυτά πρέπει να γίνονται σιγά-σιγά, γιατί το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω. Κάθε φυτό θέλει τον χρόνο του μόλις φυτευτεί. Λίγο κλάδεμα, στήριξη, σχηματισμός ανάλογα με τη φιλοδοξία του κηπουρού – αυτό το αρχικό shaping θα σας γλιτώσει από πολλή δουλειά μετά.
4. Το νερό
Αφού τα έχετε φυτέψει όλα και αν αντέχετε ακόμα, πρέπει να ποτίσετε και να καθαρίσετε. Ακόμα και αν εγκαταστήσετε ποτιστικό σύστημα στον κήπο/μπαλκόνι σας, καλό είναι αρχικά να κάνετε μερικά πιο γενναιόδωρα ποτίσματα. Μόλις νιώσετε πως κάπως έχει εδραιωθεί το πράγμα, τότε μπαίνει και το ποτιστικό σύστημα, για τη ρύθμιση του οποίου καλύτερα να φέρετε έναν ειδικό, γιατί είναι πολλή δουλειά. Αν έχετε μπαλκόνι, ρυθμίστε το σωστά, να μη στάζει, κι ελπίζω να έχετε ήδη προμηθευτεί τόσα πιατάκια, όσες είναι και οι γλάστρες σας. Κάπου εδώ και αφού καθαρίσετε το απίστευτο βουνό από χώματα, σακούλες, κλαράκια και πλαστικές γλάστρες από παντού, μπορείτε να δείτε την πρώτη ολοκληρωμένη εικόνα αυτού που οραματιστήκατε. Μην απογοητεύεστε αν δεν σας φαίνεται και πολύ σπουδαίος ο κήπος σε αυτό το σημείο. Τα φυτά μεγαλώνουν αστραπιαία, αν οι συνθήκες το επιτρέψουν. Σε έναν μήνα το πολύ θα δείτε το πράγμα να αλλάζει.
5. Και τώρα;
Εδώ είναι που λέγαμε πριν πως οι δουλειές δεν τελειώνουν με το φύτεμα και το πότισμα. Θέλει καθημερινή τριβή ο κήπος, ειδικά στις αρχές! Να μιλήσω για μένα, αν και μπορεί να είμαι υπερβολικός. Τα κοιτάω λεπτομερώς, σχεδόν τους μιλάω (σχεδόν λέμε), έχω αγωνία αν ο ήλιος τούς αρκεί, αν στενοχωριούνται με το πολύ νερό, κάνω μικρές ή μεγάλες αλλαγές. Ας πούμε, πολλά από τα εποχικά λουλούδια έχουν το συνήθειο να στρέφουν το κεφάλι και τα άνθη τους προς τον ήλιο. Αν τα έχετε βάλει κάπου που είναι μισό σκιά-μισό ήλιος, καλό είναι υπολογίσετε αυτή την παράμετρο, αλλιώς θα κοιτάτε την πλάτη τους! Σίγουρα θα έχετε απώλειες, αλλά αν έχετε κάνει σωστούς υπολογισμούς, θα είναι λίγες. Χρειάζεται, πάντως, ένα καθημερινό πηγαινέλα μέχρι εσείς πρωτίστως να νιώσετε άνετα, πως αυτό που φυτέψατε έχει συνηθίσει και θα αναπτυχθεί.
6. Εσύ ξέρεις τι είναι η μελίγκρα;
Στην πόλη τα φυτά είναι ευάλωτα σε πολλές ασθένειες. Μην αρχίσετε τον χημικό πόλεμο χωρίς να ρωτήσετε έναν ειδικό! Τι κάνω εγώ; Κόβω άρρωστα φύλλα και τα πηγαίνω στο φυτώριο για να μου δώσουν το κατάλληλο φάρμακο. Αν έχετε ζώα, θέλει προσοχή. Εγώ, όταν ψεκάζω, απομονώνω τις γάτες σε άλλο σημείο του σπιτιού, μέχρι τουλάχιστον να τελειώσω το ψέκασμα και να στεγνώσουν τα φυτά. Προσέξτε πολύ τη δοσολογία με τα χημικά φυτοφάρμακα: οι οδηγίες χρήσης δίνονται συνήθως σε μεγάλες αναλογίες, προσέξτε να κάνετε σωστά τις μετατροπές. Αν κάνετε λάθος, τα φυτά κινδυνεύουν να καταστραφούν. Καλύτερα ένα πιο ελαφρύ φάρμακο και πιο συχνοί ψεκασμοί, παρά το αντίθετο. Εναλλακτικά, και για όσους δεν είναι φίλοι των χημικών, κάνει καλό και το πράσινο σαπούνι, όταν το διαλύσεις σε νερό και καθαρό οινόπνευμα. Δεν πιστεύω πως θα λύσει εντελώς τα προβλήματά σας, σίγουρα όμως είναι ένας λιγότερο περιβαλλοντικά επιθετικός τρόπος αντιμετώπισης ασθενειών. Εγώ συνήθως πορεύομαι με αυτόν, απλώς φέτος είχαμε ακραίες «επιθέσεις» και χρειάστηκαν πιο δραστικά μέτρα. Αν ψάξετε, υπάρχουν και πιο «πράσινοι» τρόποι αντιμετώπισης ασθενειών. Δεν τους γνωρίζω και δεν τους έχω δοκιμάσει, οπότε δεν μπορώ να σας βοηθήσω.
7. Feed me ρε!
Αν έχετε ανακατέψει στο χώμα σας στεγνό λίπασμα (αυτές τις μπίλιες), το φυτό σας θα έχει όλα όσα χρειάζεται για έναν περίπου χρόνο. Τα περασμένα χρόνια εγώ χρησιμοποιούσα ένα υγρό βιολογικό λίπασμα που προμηθευόμουν από ένα εξαιρετικό μαγαζί στα Εξάρχεια (Μπενάκη), το οποίο χρειάζεται συχνές επαναλήψεις. Όλα καλά είναι, φτάνει να μην το παρακάνετε. Αν το παρακάνετε, θα το καταλάβετε. Ό,τι έχουν να σου πουν τα φυτά, σ’ το λένε με το χρώμα και την κατάσταση των φύλλων τους. Αν φτάσετε σε απόγνωση, πάρτε πάλι το φυλλαράκι, ίσως και μερικές φωτό στο κινητό, και πηγαίνετε σ’ ένα φυτώριο. Κάποια λύση θα υπάρχει. Μεγάλος εχθρός των φυτών σε γλάστρα, πάντως, είναι τα λιμνάζοντα ύδατα στα πιατάκια. Τα φυτά χρειάζονται νερό, αλλά συνήθως απεχθάνονται τις βαλτώδεις καταστάσεις, ειδικά τα μεσογειακά. Έχουμε κλάψει πολλές ελιές που μετά καταλάβαμε πως οι ρίζες τους έλιωναν στο πολύ νερό.
8. Γιατί τα κάναμε όλα αυτά είπαμε;
Αν έχετε φτάσει μέχρι εδώ, ελπίζω να έχω υπάρξει αρκετά σαφής όσον αφορά το ότι χρειάζεται πολλή δουλειά και ότι δεν είναι καθόλου υπόθεση της μιας μέρας. Είναι σαν να έχεις πάρει κατοικίδιο ή, μάλλον, πολλά κατοικίδια… Λέγοντας και γράφοντας, όμως, όλα αυτά, θα ήθελα να πω πως το να φτιάχνεις και να καλλιεργείς έναν κήπο είναι κατά τη γνώμη μου μια ψυχοθεραπεία υψηλής μορφής. Η ανταμοιβή για όποιον παράγει ζωή είναι τεράστια και εντελώς προσωπική. Πιστέψτε με, όσα καλά λόγια και να σας πουν, το μεγαλύτερο δώρο είναι εκείνη η πρώτη φορά που κατάφερες να καλλιεργήσεις μοσχομπίζελα και βλέπεις τα πρώτα λουλούδια. Ή εκείνη η στιγμή που κάθεσαι κοντά στο περβάζι με τις γαλλικές λεβάντες και παρακολουθείς τις μέλισσες να πηγαινοέρχονται στα άνθη τους με χαρά. Πείτε με τρελό, αλλά εκείνη τη στιγμή σκέφτεσαι πως δεν έχεις ξαναβρεθεί πιο κοντά στη φύση και πως έχεις γίνει κι εσύ ένα κομμάτι της και όχι ένα αποσπασμένο σωματίδιο που ζει μέσα στο πλαστικό. Αν εμείς οι wannabe κηπουροί του κέντρου μιας άσχημης πόλης αισθανόμαστε αυτά, σκέψου πώς νιώθει ο γεωργός το πρωινό που μαζεύει τα πρώτα άγρια σπαράγγια της χρονιάς.
Πολλά είπαμε, ελπίζω να σας βοήθησα.
σχόλια