Μια μεγαλειώδης και ιδιαίτερου ενδιαφέροντος έκθεση ανοίγει σε μερικές μέρες στο Μουσείο Ορσέ στο Παρίσι. Η έκθεση «Splendeurs et misères / Splendour and Misery: Images of Prostitution 1850-1910» αναδεικνύει για πρώτη φορά μέσα σε ένα μουσείο του διαμετρήματος του Ορσέ αυτή την πλευρά της ζωής κατά τον 19ο αιώνα μέσα από το βλέμμα των σημαντικότερων Γάλλων και Ευρωπαίων καλλιτεχνών.
Η πορνεία όχι μόνο βρισκόταν σε μεγάλη άνθηση κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα στη Γαλλία αλλά κατείχε σημαντικό ρόλο σε κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής του Παρισιού όλο το διάστημα από τη Δεύτερη Γαλλική Αυτοκρατορία (1852-1870) μέχρι την Μπελ Επόκ των αρχών του 20ού αιώνα, προσφέροντας στους καλλιτέχνες το ερέθισμα για να εμπνευστούν και να αποτυπώσουν τον κρυφό κόσμο των οίκων ανοχής και των σαλόν. Από τα «Άνθη του Κακού» του Μποντλέρ, που πρωτοεκδόθηκαν το 1857, αλλά και τα χρόνια που ακολούθησαν, το καλλιτεχνικό Παρίσι εξιδανίκευσε την πορνεία, υιοθετώντας την ως έναν χώρο δικό του, προσδίδοντάς της μια διάσταση εκζήτησης και αποδοχής.
Την ίδια ώρα που οι Αρχές μετά βίας ανέχονταν την πορνεία ως ένα αναγκαίο κακό και με κάθε ευκαιρία επέβαλαν αυστηρούς περιορισμούς σε κάθε ανάλογη δραστηριότητα, ολόκληρες γενιές καλλιτεχνών μαγεύονταν από το «περιθώριο», αποδίδοντας την αισθησιακή ατμόσφαιρα των οίκων ανοχής αλλά και την ιδιωτική ζωή των γυναικών που δούλευαν μέσα σε αυτά. Ζωγράφοι όπως ο Constantin Guys, ο Edgar Degas, ο Henri de Toulouse-Lautrec και ο Émile Bernard επιδόθηκαν σε άπειρες περιπτώσεις στην απεικόνιση αυτών των γυναικών με αξιοσημείωτα αποτελέσματα.
Μάλιστα, δεν ήταν μόνο οι ζωγράφοι που βρήκαν πρόσφορο έδαφος στον κόσμο του αγοραίου έρωτα αλλά και οι πρώτοι φωτογράφοι, όπως λίγο αργότερα και οι πρώτοι κινηματογραφιστές. Αδυνατώντας να απαθανατίσουν τους αυθεντικούς χώρους, που αποτελούσαν άβατο, και χωρίς τις ευκολίες που θα πρόσφερε μελλοντικά η τεχνολογία, έστηναν μέσα στα στούντιό τους τα σκηνικά των «σαλόν» και των «μπουντουάρ» των κοριτσιών της εποχής της Δεύτερης Αυτοκρατορίας. Επρόκειτο για χώρους συνεύρεσης αποκλειστικά αντρών, όπου συγχρωτίζονταν άνθρωποι συγκεκριμένων τάξεων, γευόμενοι απολαύσεις και απαγορευμένες ηδονές.
Παράλληλα, η πορνεία εξελίχθηκε κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Βγήκε από τον κλειστό και προστατευμένο χώρο των μπουρδέλων, έφτασε στον δρόμο, μπήκε στα θέατρα και την όπερα, και πολλές φορές μια «τίμια» γυναίκα δεν ξεχώριζε εύκολα από μία που εκπορνευόταν. Αυτή την αίσθηση του παιχνιδιού της αμφιβολίας της ηθικής απέδωσαν πετυχημένα ζωγράφοι όπως ο Jean Beraud, ο Louis Anquetin και ο Louis Valtat. Αλλά ήταν κυρίως σημαντικοί ζωγράφοι, όπως ο Μanet, ο Degas και ο Van Gοgh, που μέσα στα καφενεία, τις μπρασερί και τις αίθουσες κονσέρτων εντόπισαν τα μελαγχολικά μοντέλα τους να παραπαίουν από το αλκοόλ και τα ανέδειξαν.
Αλλά υπήρχε και η άλλη πλευρά της πορνείας, αυτή της υψηλής τάξης, των περίφημων κουρτιζάν, των σταρ της εκπόρνευσης με τα πολυτελή αρχοντικά και τα πανάκριβα φορέματα, οι οποίες θεωρούσαν την απεικόνισή τους από ζωγράφους, γλύπτες και φωτογράφους απόλυτη κοινωνική αποδοχή και επιτυχία. Εκεί, τα όρια μεταξύ της υψηλής κοινωνίας και του demi-monde ήταν δυσδιάκριτα. Ήταν, δε, τόσο μεγάλη η φήμη αυτών των γυναικών και τόσο εντυπωσιακή η άνοδός τους στην κοινωνική βαθμίδα, που αποτελούσαν πρότυπο για τις νεαρές ηθοποιούς και χορεύτριες, ενώ παράλληλα προσέλκυαν το ενδιαφέρον της ανώτερης τάξης, η οποία αφηνόταν να επηρεαστεί από το προσωπικό τους στυλ στη μόδα και από το γούστο τους. Αυτές οι περίφημες και δυναμικές «femmes fatales» που έθεταν σε κίνδυνο την αντρική κυριαρχία πέρασαν και στην αλληγορική ζωγραφική των Félicien Rops και Gustav Adolf Mossa.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, στο πλαίσιο της συμβολιστικής εικονογράφησης, πόρνες και γυναίκες διαμόρφωσαν μια μοναδική, απροσδιόριστη και απειλητική ενότητα, την ενσάρκωση όλων των κακών. Ένας κόσμος πολυμορφίας, πολύχρωμος και συγχρόνως μελαγχολικός, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη μοντέρνα ζωγραφική, οδηγώντας καλλιτέχνες όπως ο Edvard Munch, ο Frantisek Kupka, ο Georges Rouault, ο Auguste Chabaud, ο Maurice de Vlaminck, ο Kees Van Dongen και ο Πάμπλο Πικάσο στο να δημιουργήσουν μερικά από τα αριστουργήματά τους, ανοίγοντας παράλληλα τον δρόμο για την εξέλιξη της τέχνης τον 20ό αιώνα.
Η έκθεση «Splendour and Misery», που πραγματοποιείται με τη συνεργασία του Μουσείου Βαν Γκογκ του Άμστερνταμ και της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, ανοίγει τις πόρτες της στο κοινό στις 22 Σεπτεμβρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 17 Ιανουαρίου του 2016, ενώ συμπληρώνεται από πλήθος παράλληλων εκδηλώσεων, όπως διαλέξεις, προβολές ταινιών, κονσέρτα, βραδιές καμπαρέ, βιντεοσκοπημένες όπερες, αναγνώσεις, συμπόσια.
σχόλια