«H βράβευση του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας ως Ευρωπαίου Πολίτη για το 2016 ήταν μία διάκριση που μας συγκίνησε όλους, μέλη, εθελοντές και εργαζόμενους του συλλόγου», μου λέει ο Γιώργος Τσιακαλάκης, λίγη ώρα μετά την απονομή του βραβείου σε δημόσια τελετή στο Γραφείο Πληροφοριών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Αθήνα. (Η κεντρική εκδήλωση για όλους τους νικητές θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες στις 12 και 13 Οκτωβρίου 2016).
Το Βραβείο του Ευρωπαίου Πολίτη θεσπίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2008 και αποτελεί επιβράβευση για εξαιρετικά επιτεύγματα, δραστηριότητες ή δράσεις πολιτών, ομάδων, σωματείων ή οργανώσεων που προάγουν στην πράξη τη συνεργασία και την αλληλεγγύη. Ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή» ανακηρύχθηκε «Ευρωπαίος Πολίτης της χρονιάς» για το 2016, επιτυγχάνοντας μία σπουδαία διάκριση μαζί με 49 άτομα και φορείς από όλη την Ευρώπη, και έχει τη χαρά να μοιραστεί αυτή του την επιτυχία με δύο ακόμα βραβευθέντες από την Ελλάδα, τον Διονύσιο Αρβανιτάκη, αρτοποιό από την Κω, και την κίνηση πολιτών «Συνύπαρξη και Επικοινωνία στο Αιγαίο».
Η απόφαση της Επιτροπής του «Βραβείου του Ευρωπαίου Πολίτη» να συμπεριλάβει στις οργανώσεις που διακρίθηκαν τη «Θετική Φωνή», μετά από πρόταση του ευρωβουλευτή του «Ποταμιού» κ. Μιλτιάδη Κύρκου, στηρίχτηκε στο γεγονός ότι παρά το έντονο στίγμα που συνοδεύει το HIV/AIDS, ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδας έχει επιτύχει μέσα σε 7 χρόνια να αναπτύξει ένα ευρύ δίκτυο άνω των 400 μελών και 650 ενεργών εθελοντών, με δράσεις που στοχεύουν στην προάσπιση των δικαιωμάτων των οροθετικών ατόμων, στην καταπολέμηση των διακρίσεων που υφίστανται και στην ευαισθητοποίηση του κοινού για θέματα σεξουαλικής αγωγής και υγείας.
— Είναι λογικό που σας συγκίνησε αυτή η σημαντικότατη βράβευση...
Δεν είναι τυπική έκφραση ή σχήμα λόγου αυτό που λέω, ήταν πραγματικά μία συγκινητική στιγμή για όλους μας. Σκέψου πως για δεκαετίες τα οροθετικά άτομα ζούσαν στο σκοτάδι ή στο ημίφως του στίγματος. Να μη μιλήσεις για τον HIV, να μη το μάθουν η οικογένεια, οι φίλοι, ο εργοδότης, οι συνάδελφοί σου. Να κρατήσεις θαμμένο στις εσωτερικευμένες σου ενοχές αυτό το μυστικό και να το καμουφλάρεις με ψέματα και δικαιολογίες, που αν τις αποδομήσεις κρύβουν στον πυρήνα τους ένα βαθύ αίσθημα ντροπής και απόρριψης του ίδιου σου του εαυτού.
Το βραβείο που λάβαμε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντανακλά την αποδοχή που τόσο έχουν ανάγκη τα οροθετικά άτομα. Πολλές φορές περπατώντας δεν έχεις επίγνωση της απόστασης που έχεις διανύσει. Προσπαθείς να πας μπροστά, αλλά δεν είσαι σε θέση να ποσοτικοποιήσεις το αποτέλεσμα της προσπάθειάς σου. Θα παρομοίαζα το Βραβείο του Ευρωπαίου Πολίτη με έναν χάρτη που σε κάνει να αντιληφθείς ακριβώς αυτή την απόσταση που έχεις αφήσει πίσω, τα βήματα που έχεις κάνει, ώστε να είσαι πλέον ορατός και άρα -με κοινωνικούς όρους- να υπάρχεις, να δημιουργείς, να επενδύεις στο μέλλον σου.
— Ας γυρίσουμε 7 χρόνια πίσω, τότε που προφανώς δεν φανταζόσασταν ότι κάποτε θα κερδίζατε το Βραβείο του Ευρωπαίου πολίτη... Πώς φτιάχτηκε η Θετική Φωνή;
Οι 20 άνθρωποι που συνυπέγραψαν το καταστατικό ίδρυσης της «Θετικής Φωνής» το 2009 αποτελούν έμπνευση για όλους εμάς που συνεχίζουμε το έργο της. Θέλει μεγάλο θάρρος να βάλεις την υπογραφή σου για την ίδρυση ενός συλλόγου οροθετικών. Σημαίνει πως όχι απλώς έχεις αποδεχθεί και έχεις συμφιλιωθεί με τον εαυτό σου, αλλά έχεις βρει τη δύναμη να προσπαθήσεις, να παλέψεις, να εκτεθείς και για άλλους ανθρώπους.
Λατρεύω τη φράση «οι παρέες γράφουν ιστορία». Αποπνέει μία ζεστασιά που με γεμίζει αυτοπεποίθηση. Και επειδή μεγάλωσα σε μία οικογένεια που μου χάρισε απλόχερα αγάπη, υποστήριξη και ενθάρρυνση να ακολουθήσω τις επιλογές και τα όνειρα μου, θα έλεγα πως στην περίπτωση της «Θετικής Φωνής» οι οικογένειες γράφουν ιστορία. Μία οικογένεια με όραμα, μικρούς και μεγάλους στόχους και μία απαράμιλλη ικανότητα να δημιουργεί ιστορίες, να «συν-γράφει την πραγματικότητα» των οροθετικών ατόμων στην Ελλάδα και όχι να την παρακολουθεί ως θεατής.
Από τον λογαριασμό της Θετικής Φωνής στο Instagram (@positivevoicegr)
— Ποιο κατά τη γνώμη σου ήταν το κενό που ήρθε να καλύψει;
Όταν ιδρύθηκε ο Σύλλογος, είχε περάσει ήδη μία δεκαετία από τη στιγμή που κυκλοφόρησαν οι νέες θεραπείες που κατέστησαν το HIV/AIDS μία χρόνια νόσο, από μία πραγματικότητα που σε οδηγούσε στο θάνατο. Οι άνθρωποι που ζούσαν με HIV είχαν αρχίσει ήδη από καιρό να συνειδητοποιούν σιγά σιγά πως η ζωή είναι μπροστά τους, πως έχουν δικαίωμα να ονειρεύονται, να επενδύουν στη ζωή τους και επομένως να διεκδικούν μία καλύτερη ζωή, βγαίνοντας από το σοκ της απειλής του θανάτου των προηγούμενων δεκαετιών του '80 και του '90.
Είναι ακριβώς η στιγμή που δημιουργείται και στην Ελλάδα η ανάγκη να μιλήσουν πλέον τα ίδια τα οροθετικά άτομα για τον εαυτό τους. Μέχρι τότε υπήρχαν οργανώσεις υποστήριξης οροθετικών ατόμων, αλλά καμία συλλογική πρωτοβουλία από τους ίδιους. Από τον αγώνα της επιβίωσης περνάμε πλέον στον «αγώνα της διαβίωσης», της βελτίωσης της ποιότητας ζωής. Διεκδικούν οι ίδιοι οι άνθρωποι που ζουν με HIV τον ζωτικό χώρο έκφρασης στη δημόσια σφαίρα, τη θεσμοθέτηση του διαλόγου με την πολιτεία, διεκδικούν ισονομία, αποζητούν την αποκατάσταση της ίδιας της κοινωνικής τους υπόστασης. Αυτό είναι το κενό που ήρθε να καλύψει η «Θετική Φωνή».
Πέρυσι για πρώτη φορά οροθετικοί συνάνθρωποί μας έμειναν χωρίς αγωγή για αρκετές ημέρες και εβδομάδες. Ήταν μία πρωτόγνωρη κατάσταση για ευρωπαϊκό κράτος που μας ανάγκασε να οργανώσουμε ακόμη και συγκέντρωση διαμαρτυρίας για να ευαισθητοποιήσουμε τόσο το Υπουργείο Υγείας, όσο και την κοινωνία.
— Το "θετική" του ονόματός σας παραπέμπει μεν στην οροθετικότητα, αλλά νιώθω πως παραπέμπει κυρίως στη φιλοσοφία σας. Αντί για κλασική γκρίνια, μαυρίλα και απαισιοδοξία, παρουσιάζετε ένα θετικό, δυναμικό και πολύχρωμο πρόσωπο...
Όντως. Θετική θεώρηση των πραγμάτων, θετική προσέγγιση των προκλήσεων, των προβλημάτων, των δυσκολιών.
Ίσως θα περίμενε κανείς από μία κοινωνική ομάδα, όπως οι άνθρωποι που ζουν με HIV, να αντανακλούν με κάποιο τρόπο στην κοινωνία το στίγμα, την απομόνωση και τις διακρίσεις που έχουν υποστεί από αυτή. Ίσως θα περίμενε να ξεδιπλώσουν μία προσπάθεια αυτοθυματοποίησης για να καρπωθούν τα οφέλη της.
Και όμως ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδος έχει βγει με απόλυτη αυτοπεποίθηση στη δημόσια σφαίρα του τόπου. Δε θέλουμε να βγούμε ως ο γκρινιάρης συνομιλητής που στήνει στον τοίχο οποιονδήποτε είναι εναντίον μας ή απλά δεν είναι μαζί μας. Προσπαθούμε με καθαρό και ψύχραιμο λόγο, με τεκμηρίωση, πολλές φορές με υπομονή, αλλά κυρίως με έργα, με δουλειά, με πράξεις να πείσουμε την πολιτεία, την κοινωνία, τους εταίρους μας, κάθε άνθρωπο ξεχωριστά για την ορθότητα του λόγου μας, αναφορικά με τα δικαιώματά μας. Δεν έχει νόημα να προσπαθήσω να σου επιβάλω να μη με στιγματίζεις ή με φοβάσαι, αν δε σε πείσω ότι δεν έχεις λόγο να το κάνεις. Δεν έχει νόημα να σου επιβάλω να μη με απολύεις από τη δουλειά, αν δεν αντιληφθείς ότι δεν κινδυνεύεις από εμένα. Δεν έχει νόημα να σε κατηγορώ ως ρατσιστή, αν δεν προσπαθήσω να σου παρέχω την παιδεία και το υπόβαθρο για να αποδεχθείς τον άλλον. Ας προσπαθήσω τουλάχιστον, ως πολιτεία, ως κοινωνία, ως συλλογικότητα, ως άτομο. Αυτή είναι η φιλοσοφία μας.
— Πολλοί θεωρούν πως το AIDS νικήθηκε. Είναι επικίνδυνη αυτή η αντίληψη;
Έχουμε κερδίσει πολλές μάχες στον HIV, αλλά σίγουρα δεν έχουμε κερδίσει ακόμη τον πόλεμο. Από ιατρικής άποψης, ο HIV θεωρείται πλέον μία χρόνια νόσος χάρη στις νέες θεραπείες που εμποδίζουν την αναπαραγωγή του ιού στα κύτταρα του οργανισμού και καθιστούν μη ανιχνεύσιμο το ιϊκό φορτίο του ατόμου, καθιστώντας το ουσιαστικά σχεδόν μη μεταδοτικό, εφόσον τηρεί σωστά την αγωγή του. Επίσης τα νέα φάρμακα είναι πολύ λιγότερο τοξικά συγκριτικά με προηγούμενες δεκαετίες, έχουν πιο ήπιες μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις στον οργανισμό και κατά κανόνα καμία άμεση παρενέργεια κατά την πρόσληψή τους.
Στον τομέα της πρόληψης έχουμε πλέον πολύ περισσότερες επιλογές στην εργαλειοθήκη μας. Όπως είπαμε, η ίδια η θεραπεία στον HIV ισοδυναμεί με πρόληψη, καθώς καθιστά το άτομο σχεδόν μη μεταδοτικό. Επίσης, η προφύλαξη μετά την έκθεση -δηλαδή η θεραπεία ενός μήνα που θα δοθεί εντός 72 ωρών μετά από πιθανή έκθεση στον ιό- και φυσικά η σωστή χρήση προφυλακτικού είναι τα μέσα που διαθέτουμε αυτή τη στιγμή για τον περιορισμό της εξάπλωσης του HIV. Σε αυτά θα προσέθετα και την προφύλαξη πριν από την έκθεση (PrEP), δηλαδή την προληπτική λήψη αντιρετροϊκών που εμποδίζει τον ιό να εισέλθει στον οργανισμό. Πρόκειται για μία θεραπεία με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα που διατίθεται σε χώρες όπως η Γαλλία ή οι Ηνωμένες Πολιτείες και εγκρίθηκε πρόσφατα και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. Ευελπιστούμε ότι σύντομα θα ξεκινήσει και στην Ελλάδα η στοχευμένη διάθεση της συγκεκριμένης θεραπείας σε άτομα που παρουσιάζουν υψηλού ρίσκου σεξουαλικές συμπεριφορές όπως είναι η μη χρήση προφυλακτικού. Πρόκειται αναμφισβήτητα για ένα εργαλείο που θα συμβάλει περαιτέρω στη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας.
Μία ακόμα μεγάλη μάχη που δεν έχει όμως ακόμα κερδηθεί πλήρως, παρά τα βήματα που έχουν γίνει, είναι η κοινωνική διάσταση του HIV/AIDS. Είναι εντυπωσιακές οι αντοχές που μπορούν να επιδείξουν ορισμένα στερεότυπα, αλλά η εξήγηση είναι απλή, η άγνοια. Ενώ λοιπόν γνωρίζουμε πώς μεταδίδεται ο HIV, ενώ γνωρίζουμε πως δεν είναι πλέον μία θανατηφόρα νόσος, σέρνει ακόμα μαζί του τα φαντάσματα της δεκαετίας του '80 στη συλλογική συνείδηση. Αν και είναι ελπιδοφόρο πως οι νέες γενιές είναι περισσότερο ενημερωμένες για θέματα σεξουαλικής αγωγής, καλούμαστε ακόμα συχνά να διαψεύδουμε μύθους που έχουν απαντηθεί από την επιστήμη 30 χρόνια πριν και συνεχίζουν, ωστόσο, να ρίχνουν τη γκρίζα σκιά τους στη ζωή και στην καθημερινότητα των οροθετικών ατόμων.
— Πέρσι προς τα Χριστούγεννα είχαν τελειώσει τα φάρμακα για τους οροθετικούς στα νοσοκομεία και είχατε αναδείξει το θέμα. Τι γίνεται με τα φάρμακα οροθετικών στα νοσοκομεία τώρα;
Στην πενταετία 2011-2015 υπερδιπλασιάστηκε ο αριθμός των υπό θεραπεία οροθετικών ατόμων στην Ελλάδα. Κατά το ίδιο διάστημα έχουμε κάθε χρόνο δραστικές μειώσεις στον προϋπολογισμό των νοσοκομείων στον οποίο συμπεριλαμβάνεται και η δαπάνη για τα αντιρετροϊκά. Για τον λόγο αυτό έχουμε κλιμακούμενα τα τελευταία χρόνια την επανάληψη της ίδιας κατάστασης. Καθώς πλησιάζουμε προς το τέλος του οικονομικού έτους, εξαντλείται ο προϋπολογισμός των νοσοκομείων με αποτέλεσμα να αδυνατούν να προμηθευτούν μεταξύ άλλων φάρμακα τόσο για τους οροθετικούς, όσο και για άλλες κατηγορίες ασθενών όπως οι καρκινοπαθείς. Σημειώνω εδώ πως η αντιρετροϊκή θεραπεία διατίθεται δωρεάν και αποκλειστικά από τα νοσοκομεία, δεν μπορεί δηλαδή κάποιος να την αγοράσει από ένα φαρμακείο και είναι μία ακριβή αγωγή, πολύ φθηνή όμως αν αναλογιστεί κανείς τις ημέρες νοσηλείας που γλιτώνει το εθνικό σύστημα υγείας από ανθρώπους που διαφορετικά ασθενούσαν για χρόνια μέχρι να καταλήξουν και φυσικά αν συνυπολογίσουμε την παράμετρο της δημόσιας υγείας, καθώς όπως είπαμε ένα οροθετικό άτομο που λαμβάνει σωστά την αγωγή του μεταδίδει πολύ δύσκολα τον ιό.
Πέρυσι για πρώτη φορά οροθετικοί συνάνθρωποί μας έμειναν χωρίς αγωγή για αρκετές ημέρες και εβδομάδες. Ήταν μία πρωτόγνωρη κατάσταση για ευρωπαϊκό κράτος που μας ανάγκασε να οργανώσουμε ακόμη και συγκέντρωση διαμαρτυρίας για να ευαισθητοποιήσουμε τόσο το Υπουργείο Υγείας, όσο και την κοινωνία. Δεν πρόκειται για πρόβλημα μόνο των ίδιων των ασθενών, αλλά για κυρίαρχο ζήτημα δημόσιας υγείας. Φέτος είμαστε σε απόλυτη επιφυλακή και έχουμε αναλάβει πρωτοβουλίες προς όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, προκειμένου να μη ζήσουμε και πάλι τις ίδιες απαράδεκτες καταστάσεις που απειλούν ευθέως τη ζωή, την υγεία και την αξιοπρέπεια των οροθετικών ατόμων και κάθε πολίτη.
— Ποιες απ' τις δράσεις σας ξεχωρίζεις;
Παίρνω ανάσα και ξεκινάω για να χωρέσω τον κόπο εκατοντάδων ανθρώπων που κάνουν πράξη το όραμα της «Θετικής Φωνής» σε ένα λεπτό. Στο Σύλλογο Οροθετικών Ελλάδας θέτουμε στην πρώτη γραμμή την προάσπιση των δικαιωμάτων των ανθρώπων που ζουν με HIV, το δικαίωμα στην υγεία και στα φάρμακά τους, στην ισονομία και στη ζωή χωρίς στιγματισμό. Μέχρι σήμερα έχουμε παράσχει υπηρεσίες ενδυνάμωσης και υποστήριξης σε πάνω από 4.000 οροθετικά άτομα στην Ελλάδα.
Δίνουμε, επίσης, έμφαση στην υποστήριξη των ευάλωτων στον HIV κοινωνικών ομάδων. Υλοποιούμε δράσεις εργασίας στο δρόμο, έχοντας διανείμει μέχρι σήμερα πάνω από 2.500.000 δωρεάν προφυλακτικά. Προάγουμε τη μείωση της βλάβης από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών για τους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών, διανέμοντας δωρεάν σύριγγες και σύνεργα ασφαλέστερης χρήσης. Έχουμε δημιουργήσει τη δομή «Red Umbrella Athens» που παρέχει δωρεάν υπηρεσίες ενδυνάμωσης και υποστήριξης σε εργαζόμενες στο σεξ στον δρόμο. Πρωτοστατούμε στην υποστήριξη των δικαιωμάτων των διεμφυλικών ατόμων. Επισκεπτόμαστε κοινότητες Ρομά σε όλη την Ελλάδα, παρέχοντας υπηρεσίες δωρεάν εξέτασης για HIV και ηπατίτιδες. Συνεργαζόμαστε με ΛΟΑΤ οργανώσεις για να προάγουμε την πρόληψη σε μία από τις πιο ευάλωτες ομάδες, τους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες. Επισκεπτόμαστε σε εβδομαδιαία βάση τους οροθετικούς κρατούμενους στις φυλακές Κορυδαλλού.
Ταυτόχρονα, από το 2012 λειτουργούμε τα Κέντρα Πρόληψης και Εξέτασης «Checkpoint». Στις δομές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και στην κινητή μας μονάδα έχουν εξεταστεί δωρεάν μέχρι σήμερα πάνω από 31.000 ωφελούμενοι για HIV, ηπατίτιδα Β και C και σύφιλη. Το 2014 το 19% των νέων διαγνώσεων HIV στην Ελλάδα έγινε στα «Checkpoint», ενώ το 2015 το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 31%. Το στοιχείο αυτό καταδεικνύει την αναγκαιότητα υλοποίησης και ενίσχυσης της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας και εξηγεί το λόγο για τον οποίο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μάς έχει συμπεριλάβει ως βέλτιστη πρακτική στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες του.
— Ποια είναι τα σχέδιά για το μέλλον;
Ίσως ακουστεί υπερφίαλο, αλλά το μέλλον για εμάς είναι εδώ, με την έννοια ότι δημιουργούμε τις βάσεις για να ισχυροποιήσουμε ακόμη περισσότερο στο μέλλον την προσπάθειά μας και την αποτελεσματικότητά της, τη διείσδυση και την απήχησή της στον κόσμο. Δημιουργούμε τις συνθήκες για να αυξήσουμε τους πρεσβευτές και τους συνδιαμορφωτές των μηνυμάτων μας. Δεν είναι αυτοσκοπός η ανάπτυξη του Συλλόγου. Είναι το μέσο και το όχημα. Σκοπός μας είναι, όπως συχνά λέω, να αφήσουμε το φως να μπει στα σκοτεινά δωμάτια της κοινωνίας μας, όπως είναι η απομόνωση των οροθετικών ατόμων, ο φόβος για τον «άλλο», τα ταμπού γύρω από τη σεξουαλική αγωγή και η υποκριτική και ηθικοπλαστική προσέγγιση των σχέσεων, του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου.
σχόλια