Συντηρητική επανάσταση, μια επιθυμία για Δεξιά, ένα pride της Δεξιάς. Με αυτές και αντίστοιχες εκφράσεις υποδέχτηκαν τα μίντια τη μεγάλη νίκη του Φρανσουά Φιγιόν στις προκριματικές εκλογές για την ανάδειξη προεδρικού υποψηφίου της γαλλικής Κεντροδεξιάς.
Πέρα, όμως, από την τέχνη των αρχισυντακτών για εντυπωσιακά πρωτοσέλιδα, το γεγονός είναι ότι αυτή η γαλλική εξέλιξη κάτι δείχνει. Διαψεύδοντας προγνωστικά πολλών μηνών και ενσαρκώνοντας μια τάση σχηματοποιημένη μόλις το τελευταίο διάστημα, η «στιγμή» Φιγιόν φανερώνει τις διαθέσεις ενός μέρους της κοινής γνώμης σε μια χώρα που ακόμα είναι το πολιτικό έθνος της Ευρώπης. Μαζί με πολλά άλλα σημάδια και μεταβολές, ο θρίαμβος του Φιγιόν δείχνει ότι το Κέντρο δεν γοητεύει πλέον. Ποιο Κέντρο; Η ιδέα, ας πούμε, πως στην πολιτική χρειαζόμαστε καλούς ρυθμιστές των εντάσεων και καταπραϋντικούς μηχανισμούς. Η ιδέα πως καλή πολιτική είναι αυτή που αποσοβεί τα πάθη, λειαίνει τις αντιθέσεις, ενθαρρύνει τις συναινέσεις. Το Κέντρο, δηλαδή, ως ιδέα μιας συνετής διαχείρισης που δανείζεται κάποιες καλές ιδέες της Δεξιάς και της Αριστεράς, βγάζοντάς τους τα κεντριά και μαλακώνοντας τις αιχμές τους. Η υπόθεση, εν τέλει, ότι μόνο μέσα από το χλιαρό, το συνετό και το μετρημένα συμβιβαστικό νικάει κανείς, αυτή η μέχρι πρότινος βεβαιότητα αρχίζει να δέχεται ισχυρά χτυπήματα.
Ο Φιγιόν, φυσικά, είναι σοβαρός πολιτικός, με τη φήμη του κάπως αγέλαστου και αυστηρού. Είπε στεγνά και πολύ σκληρά πράγματα στην καμπάνια του. Δεν είναι κλόουν της απρόβλεπτης λαϊκιστικής Δεξιάς, ούτε μια προσωπικότητα φαιδρής επικινδυνότητας στυλ Φάρατζ. Δεν είναι ο χοντροκομμένος αντιδιανοουμενισμός που παίρνει την εκδίκησή του αλλά κάτι άλλο, πολύ ενσωματωμένο στη γαλλική παράδοση. Είναι, ωστόσο, πούρα Δεξιά και όχι ο χαριτωμένος ευφημισμός του Κεντροδεξιού. Η δυναμική του μέσα στον συντηρητικό λαό σημαίνει ότι η εποχή μας ξαναζητάει «καθαρές λύσεις».
Η στιγμή του Φιγιόν, όμως, δεν είναι ένας πιο light λεπενισμός. Συχνά, κάποιες αριστερές αναλύσεις αισθάνονται τον πειρασμό να βρίσκουν φασισμό σε οποιοδήποτε φαινόμενο διεκδικεί μια ισχυρή ταυτότητα εναντίον της Αριστεράς.
Έτσι, μπορεί να σκεφτεί κανείς ότι η κεντρώα ευαισθησία βρίσκεται στα κάτω της. Από τις πιο διαφορετικές αφετηρίες οι άνθρωποι αναζητούν ταυτότητα. Ισχυρές και εύληπτες ταυτίσεις. Πάει να πει πως δεν συγκινούνται ούτε από την τεχνοκρατική επάρκεια, ούτε από τον πολιτικό πολιτισμό, ούτε από τη θεσμική σοβαρότητα και τους καλούς τρόπους κάποιου. Ψάχνουν πολιτικούς με ισχυρές πεποιθήσεις αλλά και με μια ορισμένη σκληρότητα στο προφίλ τους.
Και αυτή η αναζήτηση πάει κυρίως προς τη Δεξιά. Γιατί;
Πολλά μπορεί να ειπωθούν εδώ και ασφαλώς στη Γαλλία υπάρχει, αδιάψευστη, η απογοήτευση από τον Φρανσουά Ολάντ και τη θητεία του. Νομίζω όμως πως το πρόβλημα ξεπερνάει τις εθνικές συγκυρίες και αγγίζει κάτι βαθύτερο: στη Δεξιά μπορεί κανείς να συναντήσει τη συναρμογή του οικονομικού φιλελευθερισμού με μια ηθική και πολιτιστική αυστηρότητα. Από τη μια έχουμε μια, λατρευτική σχεδόν, προσχώρηση στις αγορές και στις «δημιουργικές καταστροφές» του καπιταλισμού. Η επιχειρηματικότητα και οι μικροί φόροι παρουσιάζονται ως κλειδιά της ελεύθερης ζωής, με τον ίδιο τρόπο που στην παλαιά Αριστερά ήταν οι εθνικοποιήσεις και οι «φόροι στους πλούσιους» το μυστικό για την επί γης δικαιοσύνη. Συγχρόνως, όμως, έχουμε την καταγγελία των συνεπειών της μοντέρνας αποχαλίνωσης στα ήθη και στις ατομικές συμπεριφορές. Ο Δεξιός επιδιώκει ριζοσπαστικές κινήσεις στα οικονομικά και την επιβράδυνση ή, αν είναι δυνατόν, και την ανάστροφη κίνηση στην κουλτούρα και στον πολιτισμό. Την ίδια στιγμή που σιχαίνεται τον δημόσιο υπάλληλο ως υποκείμενο μιας ασάλευτης και υπερπροστατευμένης ζωής, ενοχλείται από τις όψεις της ηδονιστικής κοινωνίας με τις υπερβολικές ελευθερίες και τις διαρκείς ανατροπές. Την ίδια στιγμή που αντιπαθεί τους προστατευμένους ή τους επιδοτούμενους (από το κράτος), γυρεύει την προστατευτική αγκαλιά του κράτους όταν γειτονεύει με hot spots ή όταν νιώθει πως απειλούνται τα πιστεύω του.
Φυσικά, έξω και δίπλα απ' αυτήν τη Δεξιά κινούνται και τα άλλα ελεύθερα ηλεκτρόνια του δεξιού σύμπαντος. Περισσότερο κρατικιστικές και «λαϊκές», λιγότερο «αστικές» εκδοχές. Τάσεις και κινήματα που δεν ενδιαφέρονται τόσο για τους δείκτες ανταγωνιστικότητας ή τις start-ups όσο για τα τζαμιά και τις υπερβολικές εισαγωγές προϊόντων που σκοτώνουν την ντόπια παραγωγή.
Η στιγμή του Φιγιόν, όμως, δεν είναι ένας πιο light λεπενισμός. Συχνά, κάποιες αριστερές αναλύσεις αισθάνονται τον πειρασμό να βρίσκουν φασισμό σε οποιοδήποτε φαινόμενο διεκδικεί μια ισχυρή ταυτότητα εναντίον της Αριστεράς. Για μένα, όμως, υπάρχει ένας άλλος κίνδυνος στη σημερινή κρίση του φιλελεύθερου Κέντρου και στην αναζήτηση για ισχυρές πολιτικές και αξιακές ταυτότητες. Να κυριαρχήσουν, πάλι, εύκολες ερμηνείες με αφορισμούς κατά της παγκοσμιοποίησης και πολωτικό πρωτογονισμό. Να επιβεβαιωθούν οι εθνικιστές ως οι ρεαλιστές που έλεγαν την αλήθεια για τις πλάνες της Ευρώπης. Να πληθύνουν όσοι ταυτίζουν τις ισχυρές πεποιθήσεις με την άκριτη αδιαλλαξία και τους μίνι εμφυλίους που δίνουν την εντύπωση ότι φρεσκάρουν την πολιτική, ενώ στην πραγματικότητα μπλοκάρουν την πρόοδο των κοινωνιών.
Ο πειρασμός της καθαρότητας, για μια καθαρή Δεξιά ή μια ανόθευτη Αριστερά, μπορεί να γιατρεύει, στιγμιαία, τη δυσφορία, καλύπτοντας τους φόβους. Έχει όμως και μια άλλη, λιγότερο αθώα όψη: την επιστροφή της ιδεολογικής επιθετικότητας ως υποθετικού αντίδοτου στην «κεντρώα» ακινησία. Μπορεί να είναι καλό νέο για όσους ζουν μέσα και δίπλα στους κόσμους της πολιτικής δραματουργίας. Ωστόσο, το πιθανότερο είναι ότι θα γεννήσει περισσότερη αλαζονεία, σύνδρομα πολιτικής αυτάρκειας και ηθικής υπεροχής: αυτά δηλαδή που έχουν αποδειχτεί καταστροφικά για τη διαχείριση της κρίσης.
σχόλια