«Σας ρωτώ: Μπορεί μια χώρα που έχει θυσιάσει τόσους ήρωες στον μακρύ δρόμο για τη λευτεριά, μια χώρα που για αυτήν έδωσαν τις ζωές τους τόσοι εκλεκτοί νέοι άνδρες και γυναίκες, να ανεχθεί τόση ασέβεια; Αυτή η συμπεριφορά τους είναι καθαρά υποπροϊόν του καπιταλισμού και προέρχεται από μια μικρή ομάδα που μοναδικός της σκοπός είναι να συμπαρασύρει τους υπολοίπους. Αλλά εμείς δεν θα τους επιτρέψουμε να εξαπλώνονται και να διαδίδουν τις συνήθειές τους. Σας υπόσχομαι πως θα έρθει η μέρα που θα δούμε τους δρόμους καθαρούς, σας το υπόσχομαι!». Τα λόγια αυτά είναι του ηγέτη της κουβανικής επανάστασης και η «μικρή, ασεβής και ακάθαρτη» ομάδα ανθρώπων που επιτιμά, οι γκέι της Κούβας.
Είναι αρχές της δεκαετίας του '60 και η νεαρή Επανάσταση αγωνίζεται να επιβιώσει ενάντια σε ασύμμετρες εξωτερικές κι εσωτερικές απειλές, στις οποίες ο κομαντάντε συμπεριλαμβάνει τους ομοφυλόφιλους, παρότι πολλοί από αυτούς – όπως ο γνωστός αντικαθεστωτικός συγγραφέας Ρεϊνάλντο Αρένας - την είχαν στηρίξει έμπρακτα, πιστεύοντας ότι εκτός από την κοινωνική, θα σημάνει και την ερωτική απελευθέρωση. Ήδη εξάλλου διακήρυττε με θέρμη την ισότητα τόσο μεταξύ ανδρών και γυναικών, όσο και μεταξύ έγχρωμων και λευκών. Λάθεψαν.
Λέγεται ότι ήταν ο Τσε Γκεβάρα αυτοπροσώπως που, σε συνεργασία με τον αδελφό του Φιντέλ, τον Ραούλ Κάστρο και τον αρχηγό της μυστικής αστυνομίας ανέλαβαν να υλοποιήσουν το σχέδιο εκτόπισης των ομοφυλόφιλων του νησιού σε στρατόπεδα εργασίας με στόχο την «αναμόρφωσή» τους, έχοντας πριν συλλέξει «εμπειρίες» από την αντιμετώπισή τους σε άλλες χώρες του «υπαρκτού» σοσιαλισμού.
«Μία σεξουαλική επανάσταση άνθιζε ταυτόχρονα με την κοινωνική τον πρώτο καιρό. Αλλά τα τύμπανα των μιλιταριστών προσπαθούσαν διαρκώς να τσακίσουν το ρυθμό της ποίησης, τη χαρά της ζωής ώσπου τα κατάφεραν... Το στρίμωγμα άρχισε στα σοβαρά. Η φρίκη και η ασχήμια μέρα με τη μέρα αυξανόταν. Αλλά η καταπίεση λειτούργησε σαν ερέθισμα και το σεξ έγινε τρόπος αντίστασης, όπλο ενάντια στο καθεστώς... Θαρρώ πως ποτέ δεν συνουσιάστηκε κανείς περισσότερο στην Κούβα απ' ό,τι στη δεκαετία του '60, συγκεκριμένα αφότου εξαγγέλθηκαν όλοι αυτοί οι νόμοι κατά των ομοφυλόφιλων, εξαπολύθηκε ένα ανθρωποκυνηγητό εναντίον τους και δημιουργήθηκαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης' τότε που η σεξουαλική πράξη μετατράπηκε σε ταμπού, που προβαλλόταν ο νέος άνθρωπος και εξυμνείτο ο ανδρισμός.
Σχεδόν όλοι όμως εκείνοι οι νεαροί που παρήλαυναν στην Πλατεία της Επανάστασης στην Αβάνα επευφημώντας τον Φιντέλ Κάστρο, σχεδόν όλοι εκείνοι οι φαντάροι που με το όπλο επ' ώμου 
προχωρούσαν στητοί, με πρόσωπα σκληρά σαν πέτρα, έρχονταν να καθίσουν οκλαδόν στα δικά μας δωμάτια κι εκεί, γυμνοί, έδειχναν την αυθεντικότητα τους και μερικές φορές μια τρυφερότητα κι έναν τρόπο να απολαμβάνουν, που δυσκολεύτηκα να βρω σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου. Ίσως μυστικά να διαισθάνονταν ότι έκαναν κάτι απαγορευμένο κι ότι ενέπιπταν στις διατάξεις του νόμου περί επικινδυνότητας, στον αστερισμό της κατάρας, και γι' αυτό, όταν έφτανε η ώρα, έδειχναν τέτοια πληρότητα και μεγαλείο, απολαμβάνοντας την κάθε στιγμή, έχοντας συναίσθηση ότι αυτή η φορά ίσως ήταν και η τελευταία κι ότι μπορούσε να τους κοστίσει πολλά χρόνια φυλάκισης.
Από την άλλη, δεν επιδίδονταν στην πορνεία, αλλά στην απόλαυση' ήταν ένα είδος συνωμοσίας' κάτι που γινόταν στα σκοτεινά ή το καταμεσήμερο, αλλά γινόταν παράνομα' μια ματιά, ένα βλεφάρισμα, ένα σήμα ήταν αρκετά για να πυροδοτήσουν την επιθυμία», γράφει στο συγκλονιστικό αυτοβιογραφικό του βιβλίο «Πριν Πέσει η Νύχτα» που έγινε και βραβευμένη ταινία με έναν υπέροχο Χαβιέ Μπαρδέμ στο ρόλο του ίδιου (2000). Ήταν, λέει, ο Τσε αυτοπροσώπως που, σε συνεργασία με τον αδελφό του Φιντέλ, τον σημερινό κυβερνήτη Ραούλ Κάστρο και τον αρχηγό της μυστικής αστυνομίας ανάλαβαν να υλοποιήσουν το σχέδιο εκτόπισης των ομοφυλόφιλων του νησιού σε στρατόπεδα εργασίας με στόχο την «αναμόρφωσή» τους, έχοντας πριν συλλέξει «εμπειρίες» από την αντιμετώπισή τους σε άλλες χώρες του «υπαρκτού».
Οι "Acusados ser afeminados y vagos", γνωστοί γκέι καλλιτέχνες, συγγραφείς κ.λπ., ανάμεσά τους ακόμα και θιασώτες της Επανάστασης συλλαμβάνονται και φυλακίζονται διαβιώντας σε άθλιες συνθήκες, όπως άλλωστε όλοι οι πολιτικοί αντίπαλοι του καθεστώτος. Πολλοί βασανίστηκαν απάνθρωπα. Επιζήσαντες μνημονεύουν τα κελιά παραδειγματισμού στο στρατόπεδο Pinar del Rio, γνωστά ως "tostadoras", την πτέρυγα "Kilo 7" στο Camaguey, τα "gavetas" στο Tres Racios de Oriente -κελιά φάρδους 1μ. και ύψους 1,80- ή τα 5x5μ. της Nueva Carceral, όπου σε 22 αιώρες στοιβάζονταν 44 κρατούμενοι.
Μέσα στα επόμενα χρόνια συγκροτούνται οι Umap (στρατιωτικές φάλαγγες για την προώθηση της παραγωγής) τις οποίες στελεχώνουν αντικαθεστωτικοί και ποινικοί, με τους ομοφυλόφιλους στην «πρώτη γραμμή». Σύμφωνα δε με τον σκηνοθέτη Νέστορ Άλμεντρος, «οι Umap επινοήθηκαν κυρίως για τους ομοφυλόφιλους... Ένας διαρκής ομοφοβικός παροξυσμός κατείχε το καθεστώς!.."». Όταν ο εμβληματικός μπιτ Άλεν Γκίνσμπεργκ επισκέπτεται την Κούβα το 1965 για να εκφράσει την αλληλεγγύη του στην Επανάσταση, οι φυλακισμένοι ομοφυλόφιλοι ανέρχονται σε δεκάδες χιλιάδες. Αρχικά τον υποδέχονται με τιμές, όταν όμως εκείνος αφενός χαρακτηρίζει τον Τσε «γλυκούλη», αφετέρου καταγγέλλει δημόσια τις ομοφοβικές πρακτικές και το ανελεύθερο πνεύμα του καθεστώτος, τον απελαύνουν.
Χιλιάδες γκέι και λεσβίες θα υποχρεωθούν τα επόμενα χρόνια να εγκαταλείψουν με βάρκες και πλοιάρια τη χώρα για να γλιτώσουν τα χειρότερα, κάποιοι θα πνιγούν όπως και πολλοί άλλοι φυγάδες συμπατριώτες τους στα ανοιχτά της Φλώριδας.
Η μεγάλη «στροφή» γίνεται στα τέλη της δεκαετίας του '70 οπότε η ομοφυλοφιλία παύει να αποτελεί ποινικό αδίκημα (1979), οι διώξεις σταματούν ενώ η ίδια η ανιψιά του Φιντέλ και κόρη του Ραούλ, η Μαριέλα Κάστρο, διευθύντρια του Κέντρου Σεξουαλικής Εκπαίδευσης (CENESEX) αναλαμβάνει «προστάτιδα αγία» τους, με τις «ευλογίες» του κομαντάντε και του Κομμουνιστικού Κόμματος!
Το 2007 καθιερώνεται και στην Κούβα ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας κατά της Ομοφοβίας, την επόμενη χρονιά γιορτάζεται το πρώτο Pride, ξεκινούν καμπάνιες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης τόσο κατά των προκαταλήψεων όσο και για θέματα AIDS και ΣΜΝ, ενώ πλέον επιτρέπονται – και μάλιστα δωρεάν - οι επεμβάσεις αλλαγής φύλου. Είναι η εποχή στην οποία αναφέρεται η ταινία των Αλέα-Τάμπιο Φράουλα και Σοκολάτα (1994), με τους δύο πρωταγωνιστές - ο απελευθερωμένος γκέι και ο στρατευμένος κομμουνιστής νεολαίος – να καταφέρνουν εντέλει να κατανοήσουν και να αποδεχτούν ο ένας τον άλλο όπως είναι, κόντρα στα κοινωνικά και ηθικά ταμπού – η ταινία απέσπασε Αργυρή Άρκτο στο Βερολίνο και πολλές διακρίσεις στην ίδια την Κούβα.
Όλα αυτά ωστόσο τα απελευθερωτικά «βήματα» - που δεν έχουν ωστόσο ακόμα περιλάβει θεμελιώδη δικαιώματα όπως το σύμφωνο, ο γάμος, η ταυτότητα φύλου ή η νομική προστασία - συμβαίνουν στα αυστηρά πλαίσια που ορίζει το καθεστώς, το οποίο η Μαριέλα κατηγορείται ότι «ξεπλένει»: Μια ανεξάρτητη lgbt οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1994 υποχρεώθηκε σύντομα να αναστείλει τη δράση της. Η Μαριέλα αποποιείται τις κατηγορίες για «πατρονάρισμα», θεωρώντας ότι έπρεπε «δυστυχώς» να «ωριμάσουν οι συνθήκες» για να υπάρξει αυτή η μεταστροφή: «Η ομοφοβία στην Κούβα ήταν κανόνας, ακόμη και μετά το θρίαμβο της Επανάστασης εξαιτίας της κυρίαρχης καθολικής θρησκείας...
Η επανάσταση επέτρεψε στον κουβανικό λαό να επιτύχει την εθνική κυριαρχία και να θέσει υπό αμφισβήτηση πολλά, όπως την απαραίτητη προϋπόθεση παρθενίας των γυναικών για τον γάμο, την δυνατότητα διαζυγίου, τον αποκλεισμό των μονογονεϊκών οικογενειών και των ανύπαντρων γυναικών, και πολλά ακόμη, αλλά δεν υπήρξε ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση του προβλήματος της σεξουαλικής διαφορετικότητας...», έγραψε στην ηλεκτρονική έκδοση της Sierra Maestra, επίσιμου οργάνου του ΚΚ Κούβας. Επιμένει ότι ο Τσε δεν ήταν ομοφοβικός και ότι οι Umap, που ήταν άλλωστε βραχύβιες (λειτούργησαν μόλις τρία χρόνια) δεν στοχοποιούσαν «ειδικά» τους ομοφυλόφιλους, ότι τα πράγματα σήμερα έχουν αλλάξει αισθητά κι ότι οι αυθαιρεσίες εκείνου του καιρού είναι πια αντικείμενο έρευνας. Στην αντιμετώπιση αυτή συνέβαλαν ο τυπικός λατινοαμερικάνικος «ματσοϊσμός», η στερεοτυπική επαναστατική «ανδροπρέπεια», η συνεργασία ορισμένων επώνυμων που γκέι αστών με τους αντεπαναστάτες, η σύνδεση της lgbt ελευθεριότητας με την εποχή του δικτάτορα Μπατίστα και των προκατόχων του, οπότε η Κούβα αποτελούσε κάτι μεταξύ θέρετρου αναψυχής, επενδυτικής Εδέμ και απέραντου πορνείου για τους ευκατάστατους Αμερικανούς, με αποικιακούς εννοείται όρους.
«Υπήρξαν πράγματι στιγμές μεγάλης αδικίας... για τις οποίες φέρω κι εγώ ευθύνη παρότι προσωπικά δεν έχω καμία τέτοια προκατάληψη... Είναι αλήθεια ότι δεν έδωσα αρκετή σημασία στις διακρίσεις και τις προκαταλήψεις κατά των ομοφυλόφιλων, μιλάμε όμως για μια εποχή όπου η επανάσταση κινδύνευε σοβαρά, υπήρχαν ένοπλες επιθέσεις από αντεπαναστάτες και δολοφονικές απόπειρες εναντίον μου», απολογήθηκε σχετικά ο πρώην Κουβανός ηγέτης τον Σεπτέμβριο του 2010 στη μεξικανική εφημερίδα La Jornada - μια δημόσια δήλωση συγνώμης μάλλον μοναδική στο είδος της όχι μόνο για κομμουνιστή αλλά για οποιονδήποτε ηγέτη, με εξαίρεση τον Πάπα Φραγκίσκο.
Υπάρχει βέβαια η άποψη ότι η κουβανική Επανάσταση, ειδικά αφότου έγινε εξουσία δεν θα μπορούσε de facto να ήταν "gay friendly", ακόμα κι αν είχε τις καλύτερες προθέσεις: Το είδαμε αυτό και στη σοβιετική Επανάσταση, η σεξουαλική ελευθεριότητα που συνόδευε αρχικά την οποία (ισονομία γυναικών, κατάργηση αντιομοφυλόφιλων νόμων κ.λπ.) γρήγορα εξανεμίστηκε όταν έγινε καθεστώς για να ακολουθήσουν οι σταλινικές διώξεις και εκτοπίσεις. Μια αναδρομή στη σκιώδη αντιμετώπιση των ομοφυλόφιλων από τη συντριπτική πλειοψηφία των κομμουνιστικών καθεστώτων και κομμάτων, ιδίως παλιότερα αλλά ακόμα και σήμερα αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Ένας άνθρωπος ελεύθερος να εξερευνήσει την ερωτική του ζωή δύσκολα, βλέπεις, δέχεται άνωθεν ντιρεκτίβες για το πώς θα πορευτεί στην υπόλοιπη...
Ανεξάρτητα ωστόσο με τη γνώμη που έχει κανείς για τον Φιντέλ Κάστρο, τα έργα και τις ημέρες του, δεν μπορεί να μην αναγνωρίσει το μεγαλείο αυτής της μεταστροφής που δεν φαίνεται να υπαγόρευε καμία σκοπιμότητα: Αν επιδίωκε απλώς να «εξευμενίσει» τους Αμερικανούς «πουλώντας» δικαιώματα, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι, θα μπορούσε να το κάνει χωρίς να θίξει τόσο «λεπτά» πεδία.
Και ίσως αυτό ακριβώς να συνιστά εντέλει το λεγόμενο ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς με την ευρεία έννοια, η δυνατότητα να αναγνωρίζεις και να επανορθώνεις τα λάθη σου. Αρκεί φυσικά να μην είναι πολύ αργά... Κάτι που επίσης σήμερα λησμονούν πολλοί από όσους - σωστά - τον επικρίνουν για τις διώξεις που υπέστη η lgbt κοινότητα της χώρας του, είναι ότι την εποχή εκείνη οι γκέι καταπιέζονταν όχι μόνο στον σοσιαλιστικό αλλά και στον λεγόμενο ελεύθερο κόσμο, στο μεγαλύτερο κομμάτι του οποίου (περιλαμβανόμενης και της προεπαναστατικής Κούβας) η ομοφυλοφιλία θεωρούνταν διαστροφή και ήταν ακόμα παράνομη στις αρχές της δεκαετίας του '60. Και μιλάμε για χώρες όπου η άρχουσα τάξη ήταν «φωτισμένοι» αστοί, όχι κατσαπλιάδες αγρότες!
σχόλια