Ζούμε την εποχή κατά την οποία τα εγκλήματα, τα λάθη ή τα ανομήματα της Δύσης τρέφουν καριέρες στα πανεπιστήμια ή στα μίντια της ίδιας της Δύσης. Στη συγκυρία, επίσης, όπου οι ηθικολογικές καμπάνιες και οι ιεροκήρυκές τους υποκαθιστούν τη συγκεκριμένη δράση κατά των ανισοτήτων και των διαφόρων μορφών βαναυσότητας. Σε αυτήν, λοιπόν, την εποχή ένα μεγάλο μέρος των παγκόσμιων ελίτ τείνει διαρκώς χέρι βοηθείας στους πιο κραυγαλέους λαϊκιστές.
Να, λοιπόν, τα Paradise Ρapers που έρχονται τώρα μετά τα Panama Ρapers και που, ασφαλώς, συμπληρώνουν και άλλα papers και files που θα ακολουθήσουν. Φυσικά, πολλά από αυτά που αποκαλύπτονται δεν πάσχουν στο επίπεδο της τυπικής νομιμότητας. Αξιοποιούν τις ρωγμές μιας πολύπλοκης ύφανσης όπου οι νομικές εταιρείες και οι εξειδικευμένοι σύμβουλοι βρίσκουν τα εργαλεία για λιγότερους φόρους και μεγαλύτερη ασφάλεια των κεφαλαίων των πελατών τους. Η σύνθετη νομική εμπειρογνωμοσύνη μαζί με την ακριβοπληρωμένη χρηματοοικονομική διαχείριση οργανώνουν αποτελεσματικές κυψέλες προστασίας.
Από όλα αυτά όμως η εντύπωση που μένει είναι πως εκεί έξω υπάρχουν μόνο άπληστοι και γελοίοι υποκριτές. Ότι λίγες εκατοντάδες ή χιλιάδες δεν θέλουν να δίνουν κάτι πίσω από περιουσίες που φτάνουν για να ζουν υπέροχα οι ίδιοι, οι οικογένειες και οι απόγονοι των απογόνων τους έως εβδόμης γενεάς. Και ότι τα μέλη αυτής της ελίτ, όσο διαφορετικές και αν είναι οι διαδρομές της ζωής και τα υλικά της καριέρας τους, συστεγάζονται στην ίδια φτηνή επιθυμία για απόκρυψη χρήματος. Ο φιλάνθρωπος ποπ σταρ (πάνε, άλλωστε, πολλές δεκαετίες που ο Bono ήταν κάτι άλλο) και οι υπουργοί από χώρες της υποσαχάριας Αφρικής ή οι Καναδοί και Αμερικανοί πολιτικοί ανήκουν στην ίδια κατηγορία. Και αν, όπως είναι πιθανό, στα Paradise Ρapers μπορεί να κρύβονται μέχρι και μυθιστοριογράφοι που έκαναν περιουσία ή καλλιτέχνες της όπερας με τεράστιο κασέ, πάλι στο ίδιο σύμπαν ανήκουν με έναν Ρεξ Τίλερσον ή με τον κάθε αγροίκο ολιγάρχη από την Ουκρανία και τη Ρωσία: στο σύμπαν ενός παχυδερμισμού που έχει ξεχάσει κάθε άλλη ευαισθησία.
Όπως θα έλεγε ο Τόνι Τζαντ, υπάρχει εύφορο έδαφος για έναν σύγχρονο πνευματικό φασισμό, έναν «δεξιό» ή «αριστερό» φασισμό που πάντα υπόσχεται το ανόθευτο εθνικό συμφέρον και στέλνει με μια κίνηση τους διεφθαρμένους στην πυρά.
Είτε με το ζήτημα των συνόρων είτε με το θέμα των offshore και της φορολογίας, λοιπόν, από τις ελίτ αναδύεται ένα μείγμα κυνισμού και ελαφρότητας. Γιατί; Επειδή δεν νοιάζονται καθόλου για το αν οι πράξεις τους υπονομεύουν τις φιλελεύθερες αρχές και αξίες ούτε για το αν δίνουν πολλά επιχειρήματα στους οπαδούς των κλειστών οικονομικών και πολιτικών συστημάτων. Επειδή κινούνται σε έναν αυτοαναφορικό κόσμο, σε απόλυτο διαχωρισμό από τη ζωή των πολιτών.
Και καλά όταν σε αυτές τις ελίτ ανήκουν βασιλικοί οίκοι της ιστορικής ναφθαλίνης ή αξιωματούχοι κρατών των οποίων όλη η ύπαρξη στηρίζεται στη διαφθορά και στο οργανωμένο έγκλημα. Το θέμα είναι ότι στις ίδιες ελίτ συστεγάζονται εκλεγμένες κυβερνήσεις και δεσποτικά καθεστώτα, κράτη-παρίες και συνταγματικές πολιτείες, θεσμικοί και σκοτεινοί παίκτες.
Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Αυτός που δεν θεωρεί σημαντικές τις διαφορές των πολιτευμάτων (ή τις λογαριάζει για στάχτη στα μάτια των λαών) αισθάνεται δικαίωση. Τον επιβεβαιώνει η Ιστορία, λέει, καθώς διαβάζει πως στα Paradise Ρapers συνυπάρχει ο Καναδός του liberal icon Τριντό με τους γιους του Ινδονήσιου δικτάτορα Σουχάρτο ή με πρώην υπουργούς Πετρελαίου του Καζακστάν και του Πακιστάν (ότι και αν σημαίνει αυτό).
Για να πάω σε μια πιο γενική παρατήρηση, σήμερα έχει ξανά ρεύμα η αναφορά στην παρακμή της Δύσης. Φιλοσοφικά και πολιτικά είναι μια ιδέα της μόδας. Γράφονται βιβλία που επαναλαμβάνουν τον τίτλο του μνημειώδους έργου του Όσβαλντ Σπένγκλερ και θυμίζουν τη ρητορική των απαισιόδοξων δεξιών στοχαστών του Μεσοπολέμου. Όπως θα έλεγε ο Τόνι Τζαντ, υπάρχει εύφορο έδαφος για έναν σύγχρονο πνευματικό φασισμό, έναν «δεξιό» ή «αριστερό» φασισμό που πάντα υπόσχεται το ανόθευτο εθνικό συμφέρον και στέλνει με μια κίνηση τους διεφθαρμένους στην πυρά.
Ίσως ένας από τους τρόπους να αποτραπεί αυτή η πορεία δημαγωγίας και υστερίας είναι να περιοριστούν αποτελεσματικά τα παραδείσια «καταλύματα». Να δυσκολέψουν θεσμικά οι δυνατότητες για φορολογικές απαλλαγές. Με άλλα λόγια, τα εθνικά κράτη και οι υπερεθνικές ενώσεις να αποκτήσουν επειγόντως συνείδηση ότι δεν επιβιώνουν χωρίς μεσαίες τάξεις αλλά και χωρίς τα παραδοσιακά λαϊκά στρώματα. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι ότι τα διάφορα Paradise Ρapers σπρώχνουν μεγάλα τμήματα του κόσμου στο αδύναμο παράπονο ή στη μνησίκακη οργή και έτσι μεγαλώνει το μπλοκάρισμα της δημοκρατίας. Κερδίζουν τα πιο κυνικά συμπεράσματα για τον κόσμο μας και για το πώς κυβερνιέται. Και χάνεται η εμπιστοσύνη στη δυνατότητα διόρθωσης των θεσμών.
Σε τελική ανάλυση, η καταστροφή κάθε θεσμικής εμπιστοσύνης είναι σοβαρότερο πρόβλημα από τα παράπονα του Μπόνο για τους φόρους που πληρώνει ή από την «άγνοια» του Μπάκιγχαμ για τις επενδύσεις του.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
σχόλια