Έχετε σκεφτεί ποτέ πόσες διαδηλώσεις, συλλαλητήρια και πορείες έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας; Και τι θα μείνει από όλα αυτά στην ιστορία;
Πριν λίγες μέρες ανέβηκε στο διαδίκτυο μια ψηφιακή βιβλιοθήκη με αρχειακά πλάνα -για την ακρίβεια πάνω από 2,000 ανεπεξέργαστα βίντεο- από τις περισσότερες μαζικές κινητοποιήσεις που έγιναν από το 2011 μέχρι σήμερα, ένα πρότζεκτ που έχει δημιουργήσει ο σκηνοθέτης και κινηματογραφιστής, Ζαφείρης Χαϊτίδης και ονομάζει Ελληνικό Χρονικό. Ένα διαδραστικό διαδικτυακό-ντοκιμαντέρ που χρονογραφεί την ελληνική και προσφυγική κρίση.
«Ξεκίνησα να κατεβαίνω στις πορείες το 2008 όταν η δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου προκάλεσε εκείνες τις μαζικές, βίαιες αντιδράσεις στο κέντρο της Αθήνας. Όλες εκείνες οι εικόνες που αντίκρισα τότε μου κίνησαν το ενδιαφέρον και ως σκηνοθέτης θεώρησα πιο χρήσιμο, και συνάμα πιο επιδραστικό να συμμετέχω στις κινητοποιήσεις κάνοντας καταγραφή αυτών των γεγονότων.
Ένα βίντεο ή μια φωτογραφία λειτουργεί σαν ένας αυτόπτης μάρτυρας της πραγματικότητας και δίνει την δυνατότητα να αποκρυσταλλωθεί ψηφιακά εκείνη η δεδομένη χρονική στιγμή. Πόσο μάλλον, που η ψηφιακή μνήμη είναι πιο ανθεκτική απ' την ανθρώπινη και σίγουρα πιο αντικειμενική. Αλλά, δυστυχώς, δεν είχα ακόμη την κατάλληλη κάμερα για να κάνω την καταγραφή που ήθελα», ξεκινά να εξηγεί ο κ. Χαϊτίδης.
Όσο καιρό κατέγραφα τις διαδηλώσεις για το «Ελληνικό Χρονικό» είχα έντονη την αίσθηση ότι κατέγραφα μερικές σελίδες απ' την ίδια την ιστορία μιας χώρας, κάτι απ' την αλήθεια ενός τόπου, κάτι απ' το κοινό συναίσθημα ενός λαού.
Ο ίδιος έχει να επιδείξει ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες δουλειές στο βιογραφικό του όπως το ντοκιμαντέρ «Κόκκινη Ζώνη» για την κρίση των Αφγανών προσφύγων στην Ελλάδα ή μια σειρά από δέκα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ που κινηματογράφησε στο πρώτο τετράμηνο του 2012, την εποχή της εκτίναξη των μαζικών αντιδράσεων κατά της Ελληνικής οικονομικής κρίσης, με τον τίτλο, «Ελληνικό Χρονικό 2012», και αποτέλεσε την Ελληνική συμμετοχή στο επίσημο πρόγραμμα του 7th Berlin Biennale for Contemporary Art 2012, στο project «Breaking the news» ενώ αυτό τον καιρό, παράλληλα με το πρότζεκτ «Ελληνικό Χρονικό», εκτελεί χρέη παραγωγού και διευθυντή φωτογραφίας στο μεγάλο μήκους ντοκιμαντέρ, «Greek by birth, Jewish by blood», που αφορά την ιστορία των Ελλήνων Εβραίων στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και των επιζώντων από τα στρατόπεδα θανάτου.
Ο κ.Χαϊτίδης ξεκίνησε τελικά την συστηματική καταγραφή των διαδηλώσεων το καλοκαίρι του 2011, όταν το κίνημα των Αγανακτισμένων στην Ελλάδα είχε φουντώσει, με σκοπό αρχικά να δημιουργήσει ένα μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ.
«Ήταν τότε που η μαζική μη-κομματική κινητοποίηση που διαδραματίστηκε στο Σύνταγμα κορυφωνόταν και είχε παγκόσμια απήχηση μέσα στην ευρύτερη αγανάκτηση και άλλων λαών της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου. Κανείς μας δεν μπορούσε να διανοηθεί για πόσο ακόμη θα εξελισσόταν η κρίση στην Ελλάδα. Ακόμη δεν το ξέρουμε αυτό.
Όπως και το πως θα φούντωνε σαν πυρκαγιά σε κάθε πτυχή της ζωής όσων ζουν σ' αυτή τη χώρα, Ελλήνων και αλλοδαπών. Και η ζωή συνεχίζεται, και κάθε χρόνο θυμάμαι λέγαμε, "φτάσαμε στον πάτο, τώρα θ' αρχίσει η ανάπτυξη". Παρεμπίπτοντος, παραλλαγές αυτής της ατάκας άκουσα άπειρες φορές μέσα σε αυτή τη δεκαετία από ανθρώπους διαφορετικής γενιάς, φύλου, επαγγέλματος και οικονομικής τάξης», λέει ο ίδιος.
Το ντοκιμαντέρ δεν υλοποιήθηκε ποτέ εφόσον η κρίση είχε επώδυνες συνέπειες, όπως το ξεκίνημα μιας μαζικής οικονομικής-μετανάστευσης Ελλήνων στο εξωτερικό (επίσημα υπολογίζεται σε άνω των 500.000 ατόμων, αλλά ο πραγματικός αριθμός ξεπερνάει τις 700.000), ενώ είχαμε έναν σταθερά υψηλό δείκτη αυτοκτονιών (να σημειωθεί πως 2011-2012 η Ελλάδα βρέθηκε στην κορυφή της πανευρωπαϊκής λίστας).
«Τελικά, απλά συνέχισα να καταγράφω όσα περισσότερα μαζικά γεγονότα είχα την δυνατότητα να παρευρεθώ. Κατά συνέπεια, το "Ελληνικό Χρονικό" άρχισε να αποκτά όλο και περισσότερη σημασία για μένα και να καταναλώνει αρκετό από τον χρόνο μου. Όσο καιρό το έκανα αυτό είχα έντονη την αίσθηση ότι κατέγραφα μερικές σελίδες απ' την ίδια την ιστορία μιας χώρας, κάτι απ' την αλήθεια ενός τόπου, κάτι απ' το κοινό συναίσθημα ενός λαού.
Διέκοψα την καταγραφή διαδηλώσεων στο τέλος του 2016. Σταμάτησα όταν εγώ μα και ο Ελληνικός λαός έπαψε να νιώθει την ανάγκη ή τέλος πάντων δεν έβρισκε πλέον νόημα να βγαίνει στους δρόμους τόσο συστηματικά όσο τα προηγούμενα χρόνια. Κατά την άποψή μου, αυτό συνέβη γιατί χάθηκε, δικαιολογημένα, η πίστη στην όποια "αποτελεσματικότητα" συμμετοχής σε δημόσιες, μαζικές διαμαρτυρίες, όταν η παρούσα κυβέρνηση δεν αποδείχτηκε και πολύ διαφορετική απ' τις προηγούμενες», εξηγεί.
Αυτή την καταγραφή την έκανε πάντα μόνος του. «Ήταν προσωπική μου στάση να πηγαίνω χωρίς κράνος και αντιασφυξιογόνα μάσκα, και γιατί ήθελα να είμαι επί ίσοις όροις, εκτεθειμένος στους ίδιους φόβους και κινδύνους με τους υπόλοιπους παρευρισκόμενους, αλλά και γιατί δεν ήθελα να είναι καλυμμένο το πρόσωπο μου, ούτε στον κόσμο, ούτε στις αρχές, ούτε και στις κάμερες των ρεπόρτερ ή των απανταχού CCTV – ήθελα να είμαι φανερά "παρόν".
Και, φυσικά, το ότι κρατούσα κάμερα δεν σήμαινε πως ήμουν ασφαλής. Αντιθέτως, ακριβώς επειδή ήμουν μόνος, και δεν ανήκα ξεκάθαρα σε κάποια "ομάδα", είτε με τους διαμαρτυρόμενους είτε με τους αντιεξουσιαστές στη πρώτη γραμμή, είτε με τους ρεπόρτερ-φωτογράφους, δεν είχα κανέναν να με προστατεύει.
Το ενδιαφέρον είναι πως πολύ συχνά, όταν πρόκυπτε πρόβλημα με την παρουσία μου σε επεισόδια, υπήρχαν πάντα νεαροί που με υπερασπίζονταν απέναντι σε άλλους νεαρούς που έρχονταν τσαντισμένοι καταπάνω μου για να σταματήσω να γράφω, με υπερασπίζονταν και με εμπιστεύονταν επειδή, πιστεύω, δεν είχα καλυμμένο το πρόσωπο μου και δεν τραβούσα κρυμμένος. Τους εξηγούσα και μάλλον καταλάβαιναν πως με άλλη πρόθεση βρίσκομαι εκεί, όχι για να τους εκθέσω, αλλά για να καταγράψω αυτό που κάνουν, την αντιδραστική δράση τους, τα συνθήματα, τις πέτρες, τα ξύλα και τη φωτιά.
Δεν πήγαινα στα γεγονότα για λογαριασμό καμίας εταιρίας ή καναλιού ή ειδησεογραφικού δικτύου, ούτε καν ως ελεύθερος επαγγελματίας όπως τυχαίνει να είναι αρκετοί απ' όσους επαγγελματίες καταγράφουν γεγονότα. Πήγαινα, πρωτίστως, για εμένα ακόμη κι αν σε αρκετές περιπτώσεις δεν συμμεριζόμουν απόλυτα (ή και καθόλου) την πολιτική άποψή τους στο εκάστοτε γεγονός», λέει ο κ. Χαϊτίδης.
Αν και η σκέψη για τη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ εγκαταλείφθηκε στην πορεία, λόγω του μεγάλου όγκου του υλικού που είχε συλλεχθεί, ο κ. Χαϊτίδης σκέφθηκε πως θα είχε ίσως μεγαλύτερο ενδιαφέρον η διάθεση και ελεύθερη πρόσβαση της καταγραφής των γεγονότων εκείνης της περιόδου (από το 2011- 2016) σε Έλληνες και ξένους.
«Το αμοντάριστο υλικό έχει τελικά μια πιο αυθεντική δόση "αλήθειας της στιγμής", εφόσον το λεγόμενο μονοπλάνο έχει τον δικό του μαγικό τρόπο να καθηλώνει τον θεατή και να τον "μεταφέρει" υπό μια έννοια σχεδόν real time μέσα σε μια σκηνή, και ιδίως όταν η κάμερα είναι χειροκίνητη και στο οπτικό πεδίο του χειριστή, όπως είναι τα δικά μου πλάνα».
Έτσι, ο κ. Χαϊτίδης βρήκε πως η πιο ιδανική λύση για να οργανώσει έναν τρόπο θέασης ενός τόσο μεγάλης διάρκειας υλικό τεκμηρίωσης ήταν φυσικά το διαδίκτυο.
«Στην αναζήτηση αυτή ανακάλυψα τον όρο "διαδραστικό διαδυκτυακό-ντοκιμαντέρ" (interactive web-documentary), μια νέα μορφή ντοκιμαντέρ που εκμεταλλεύεται τα πολυμέσα τα οποία είναι διαθέσιμα μέσω διαδικτύου για να επικοινωνήσει το οπτικοακουστικό θέμα της.
Το ενδιαφέρον είναι πως η χρήση του διαδικτύου και οι σχεδόν απεριόριστες δυνατότητες μιας ιστοσελίδας επιτρέπουν μεγαλύτερη ευελιξία στον "δημιουργό" όσο αφορά τον σχεδιασμό, τη δόμηση και την παρουσίαση του πρότζεκτ του, παρέχοντας του πάντα και την επιλογή για άμεση και συνεχόμενη ανανέωση του υλικού και της ιστοσελίδας του.
Έτσι, γεννήθηκε η ιδέα για το Ελληνικό Χρονικό: Ψηφιακό Αρχείο (Greek Chronicle Project: Footage Archive, όπως είναι ο επίσημος τίτλος), μία ιστοσελίδα-αρχείο που μαζί με τα πλάνα του Προσφυγικού ξεπερνάει τα 2.000 αμοντάριστα βίντεο (raw footage) και τις 50 ώρες συνολικής θέασης, ενώ συμπληρωματικά διαθέτει και 100 φωτογραφίες».
Τι θα μείνει άραγε από όλες αυτές τις κινητοποιήσεις στην μνήμη μας; « Ίσως ένας απ' τους λόγους που κατέγραψα όλα αυτά τα γεγονότα ήταν για να θυμάμαι και να μπορώ να καταλάβω καλύτερα τι μας συμβαίνει, και μάλιστα με ψηφιακή ακρίβεια, σε υψηλή ευκρίνεια και με αστείρευτη μνήμη.
Φυσικά, η Ιστορία συνεχίζεται, τα περιστατικά αυξάνονται, οι μνήμες πληθαίνουν με γεωμετρική ταχύτητα – πως να μην ξεχνάμε μετά από τόσο συστηματικό βομβαρδισμό πληροφοριών, ειδήσεων, γεγονότων, καθώς και μετά από όλα όσα περνάει στην δύσκολη καθημερινότητα του ο σύγχρονος Έλληνας;
Γι αυτό και πιστεύω πως είναι ιστορικής αναγκαιότητας η οπτικοακουστική καταγραφή γεγονότων ενώ εξίσου απαραίτητη είναι η συλλογή και η οργάνωση όσων έχουν καταγραφεί. Κρατάμε έτσι ζωντανή μέσα από οπτικοακουστικά ντοκουμέντα την «κοινωνική μνήμη» του τόπου μας» καταλήγει ο κ. Χαϊτίδης.
Μελλοντικός σκοπός του πρότζεκτ είναι να επεκταθεί σε μια πλατφόρμα-πολυμέσων, η οποία θα παραμείνει διαθέσιμη διαδικτυακά για τις επόμενες γενιές ως ένα «Ελληνικό Ψηφιακό Αρχείο», περιέχοντας όχι μόνο δικά του υλικά, αλλά και επιπλέον συλλογές βίντεο και φωτογραφιών από ολόκληρο το διάστημα της Ελληνικής Κρίσης -και του Προσφυγικού ζητήματος που είναι τμήμα της Κρίσης– κι από άλλους κινηματογραφιστές, φωτογράφους, δημοσιογράφους, και ενεργούς πολίτες, με credit σε κάθε ανεξάρτητο «προμηθευτή» υλικού ενώ απώτερος στόχος του «Ελληνικού Χρονικού» είναι να γίνει ένας εν εξελίξει χρονογράφος των μαζικών αντιδράσεων στα σύγχρονα δεινά της Ελλάδας, προσβάσιμο σε όλους διαδικτυακά, μέσω της αρχειακής ιστοσελίδας και των προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Αρχείου.
Το «Ελληνικό Χρονικό» θα κάνει την Ελληνική του πρεμιέρα, εκτός διαγωνισμού, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τον Μάρτιο 2018, όπου θα προβληθούν βίντεο και φωτογραφίες από το Αρχείο αυτό σε όλη την διάρκεια του φεστιβάλ σε έναν από τους χώρους του λιμανιού το πρότζεκτ στους παρευρισκόμενους. Αυτή την Παρασκευή 9 Μαρτίου στις 18:30 ο κ. Χαίτίδης θα κάνει μια παρουσίαση του πρότζεκτ στους παρευρισκόμενους, όπου θα είναι διαθέσιμη και η ελληνική εκδοχή της Αρχειακής-ιστοσελίδας.
«Θέλοντας και μη, ταυτίζεσαι με τα γεγονότα και τα πρόσωπα που κοιτάς ενώ ταυτόχρονα τα καταγράφεις ψηφιακά και δεν γίνεται να μην επηρεαστείς από όσα τελικά καταφέρνουν να καταγραφούν στον εσωτερικό σκληρό δίσκο σου.
Για μένα αυτή η καταγραφή υπήρξε μια διαφωτιστική εμπειρία και οφείλω να πω πως επαναπροσδιόρισε την κοσμοθεωρία μου, και σε πολύ μεγάλο βαθμό έχει επηρεάσει πλέον και τον τρόπο που σκηνοθετώ, αλλά και τις θεματολογίες με τις οποίες θέλω να καταπιάνομαι επαγγελματικά και καλλιτεχνικά» δηλώνει ο ακτιβιστής σκηνοθέτης κ. Χαϊτίδης.
σχόλια