Από την σελίδα της Βίβιαν Ευθυμιοπούλου στο Facebook.
Πρόσεξα τα σχέδια του Ντέιβιντ Χόκνεϊ για τα ποιήματα του Καβάφη (επτά από αυτά τα σχέδια δημοσιεύονται στη σημερινή LIFO (official) μετά από ένα σχόλιο που έκανε γιαυτά ο ζωγράφος Γιάννης Ψυχοπαίδης, ένα μεσημέρι στον "Ίκαρο" κι ενώ ακούγαμε τη Marilena Panourgia να μας μιλάει για την έκδοση της αλληλογραφίας Καβάφη-Forster που τότε ήταν στην τελική ευθεία της έκδοσής της (κυκλοφόρησε προχθές).
Τα σχόλια του Ψυχοπαίδη είχαν μια σημασία γιατί ο ίδιος έχει εικονογραφήσει ποίηση (τα ποιήματα της Κικής Δημουλά) και τα έβλεπε μ'ένα διαφορετικό μάτι. Έκτοτε, σκεφτόμουν διαρκώς αυτά τα σχέδια. Τα κοίταζα και τα ξανακοίταζα και δεν μπορούσα να ξεπεράσω την αμηχανία που μου προκαλούσαν. Σίγουρα, δεν μου έλεγαν τίποτα καλλιτεχνικά και ακόμα πιο σίγουρα, συγχιζόμουν γιατί αδυνατούσα να διακρίνω στα ποιήματα του Καβάφη τη φανερή ομοφυλοφιλία. Χθες που τα είδα τυπωμένα στη LIFO σκέφτηκα να ρωτήσω τον μόνο άνθρωπο που θα είχε σίγουρα μια ενδιαφέρουσα άποψη γιαυτά. Δεν είναι ότι ο κ. Denys Zacharopoulos "ξέρει από τέχνη" όσο λίγοι, ούτε ότι ξέρει "ένα κάρο γράμματα". Είναι που δεν διστάζει να πει τη γνώμη του με μόνο κριτήριο τη θεωρία της τέχνης. Δηλαδή και ο Θεός ο ίδιος να έχει ζωγραφίσει κάτι που το θαυμάζει ολη η υφήλιος, ο κ.Ζαχαρόπουλος δεν θα διστάζει να πει ότι δεν είναι καλό και να το τεκμηριώσει. Tου έστειλα ένα μνμ εδώ στο facebook και μου εξήγησε αναλυτικά πώς έχουν τα πράγματα.
Σκέφτηκα ότι δεν είναι σωστό να ξεστραβώνομαι μόνον εγώ κι αφού ζήτησα την άδειά του, δημοσιεύω αποσπάσματα από την αλληλογραφία μας.
κ.Ζαχαρόπουλε, ευχαριστώ που μοιράζεστε γενναιόδωρα τις γνώσεις σας.
- Αγαπητέ κ.Ζαχαρόπουλε.
Έχω μια απορία την οποία εσείς μπορείτε να με βοηθήσετε να τη λύσω.Βλέπω τα σκίτσα του Hockney για τον έργο του Καβάφη. Αν και η ομοφυλοφιλία του ήταν παραδεκτή, το έργο του το ίδιο, τα ποιήματά του αυτά καθαυτά, αφήνουν στην πραγματικότητα περιθώρια γιαυτή την εικονογράφηση; Τα ποιήματα, δεν είναι πιο υπαινικτικά, πιο κρυπτικά από "αυτό";
- Κυρία Ευθυμιοπούλου,
τα έργα του Χόκνευ έγιναν σε μια εποχή που και μόνη η υπόνοια ήταν αρκετή για να είναι απαράδεκτη από την κοινωνία, οπότε το "παραδεκτή" δε σήμαινε πως ήταν αποδεκτή... Ο νόμος εξακολουθοούσε να καταδικάζει για ανηθικότητα και στην Αγγλία που το έκανε ο Χόκνευ ήταν ιδιαίτερα σκληρός. Αλλαξε μερικά χρόνια αργότερα και θυμάμαι και στην Ελλάδα, ήταν πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες πως η Αγγλία άλλαξε το νόμο που καταδίκαζε τους ομοφυλόφυλους τόσο, που συμμαθητής μου στο σχολείο, Εγγλέζος, ντρεπόταν να έρθει σχολείο από την καζούρα που γινόταν ακόμα και απο μερικούς καθηγητές επειδή το "'Αγγλος" σημαινε ξαφνικά "αδερφή"...
Οπότε, δε νομίζω πως υπάρχουν αυτά τα ιδεατά όρια που θέτετε και που νομίζαμε μέχρι την περασμένη Κυριακή πως ήταν δεδομένα, αλλά μετά την εκπομπή του Τράγκα σας βεβαιώνω πως πάλι, τίποτα δεν είναι δεδομένο για κανέναν μας.
Οπότε όπως σοφός και σπουδαίος καθηγητής πανεπιστημίου, φυγαδευμένος από την Ελλάδα της Χούντας στη Γαλλία, όταν με ρώτησε άρτι αφιχθέντα φοιτητή, ποιος ποιητής μου αρέσει και του είπα ο Καβάφης, με κοίταξε με γουρλωμένα μάτια και μου είπε ότι "ένας κίναιδος δεν είχε ούτε αίσθηση της ποίησης ούτε της γλώσσας ούτε της μοίρας του λαού μας.."
Οπότε ο πολύ σοφός μελετητής του Σολώμού κι αντιστασιακός φιλόλογος θα συμφωνούσε με την κρίση σας. Είναι η ίδια λογική που λέει πως οι Εβραίοι δεν έπρεπε να ταυτιστούν με τη μοίρα των Εβραίων κι ότι από την άλλη δεν ήταν Γερμανοί. Έτσι κι ο Καβάφης. Είναι, ήταν και θα είναι πάντα στα όρια του ανεκτού, αν η ποιησή του εξακολουθεί να είναι σημαντική... Αν γίνει ένα με τα ήθη θα πάψει να ασκεί τη γοητεία ενός σίγουρα παραβατικού ποιητή και με άποψη της παραβατικότητας πολιτική και ιστορική.
Τα έργα του Χόκνευ είναι ό,τι καλύτερο έχει κάνει ο Χόκνευ στη ζωή του διότι όντως μετέπειτα μπήκε στη ρουτίνα μιας κοινωνικης δεκτικότητας της μόδας, της κλίκας, της παρέας, των ναρκωτικών και του διεθνούς αδερφάτου που δεν έχουν καμμια σχέση με τον Καβάφη ούτε και με την τέχνη... [...]
Είναι σίγουρο πως η μεγάλη ποίηση δεν εικονογραφείται, το πολύ- πολύ να εμπνέει κάποιο καθαυτό εικαστικό έργο, όπως στην περίπτωση του Χόκνευ που και γιαυτό ενοχλεί. Δηλαδή, όχι γιατί εικονογραφεί τον Καβάφη, αλλά γιατί μπορεί να εκφράσει το καλύτερο εικαστικό του γίγνεσθαι μέσα από την ανάγνωση του Καβάφη που τον χειραφετεί και το ενδιαφέρον του έργου του Χόκνευ, που έχει άμεση σχέση με τον Καβάφη αλλά σε πιο γενικό επίπεδο, είναι η άνεση και η ευαισθησία με την οποία δίνει και δίνεται στη λεπτομέρεια κι όχι η κατά λέξη απόδωση κάποιου ποιήματος.
Απλά είναι και ίσως το πρωτο έργο που αφορά την ομοφυλοφιλία και που μας αποκαλύπτεται μέσα από την αισθησιακή λιτότητα κι αποσπασματικότητα που ο Καβάφης βάζει στις φράσεις κι ο Χόκνευ βάζει, εν μέσω του θριάμβου της αφηρημένης τέχνης, από τη μια και του ποπ από την άλλη, στην ένταση της γραμμής του σχεδίου-- κι έτσι ούτε ο ένας ούτε ο άλλος κοιτούν την εικόνα σαν ολοκληρωμένη αφήγηση, σαν φαντασμαγορία ή σαν θεατρικότητα, αλλά τη στιγμή ως γεγονός. [...]
Στον τόπο μας για να λέμε φαίνεται ότι "το πολύ το κύριε ελέησον" το φοβάται και ο παπάς, γιαυτό επιμενουμε να επαναλαμβάνουμε τη φράση αυτή για να ξορκίσουμε το ενελέητο κυριε ελέησον που μας πρήζει καθημερινά και που χαρακτηρίζει την έλλειψη και κριτικού λόγου και αυτογνωσίας και διαίσθησης και δυνατότητας να αφουγγραστείς τον άλλον...
Σε όλα αυτά ο Καβάφης έχει σαφώς δώσει ξεκάθαρο στίγμα και έφτιαξε τη ρωγμή από την οποία μας κάνει να βλέπουμε πάντα πόσο ανίκανη είναι η εικόνα και το σχόλιο μπρος στη δύναμη της βιώσης... Άντε τώρα να πεις σε όσους περασαν τη ζωή τους στην αίθουσα αναμονής της εξουσίας πως στα καπηλιά και τις παραλίες ο κόσμος μεθά και αναπνέει έναν αέρα που είναι άσχετος από τη σκονισμένη και ξυνισμένη στόρφα των καναπέδων, κι αντί να χαυνώνει ηλεκτρίζει.
Υ.Γ. Και μια περί Καβάφη και ελληνικής κοινωνίας, να σας πω και ένα από τα πιο αγαπημένα μου ανέκδοτα που το είχε πει ο Λέων Κουκούλας, μόλις είχε γίνει η χούντα ή λίγο πριν, δε θυμάμαι ακριβώς αλλά τέλος πάντων εκείνα τα χρόνια. Νεαρός κολλεγιόπαις, συναντάται με την κοπέλα του, νεαρά και όμορφη μανικιουρίστα, στο βασιλικό κήπο για να της ανακοινώσει πως θα φύγει στο εξωτερικό για μεταπτυχιακά κι έτσι τελειώνει η σχέση τους. Με ύφος σοβαρό και όλο νόημα, αφου της αναγγέλλει το τετελεσμένο γεγονός, τελειώνοντας της λέει "Αποχαιρέτα τη την Αλεξάνδρεια που χάνεις. αποχαιρέτα τη...Καβάφης" Και η Λίτσα με βουρκωμένα μάτια απαντά "καβάφω Γιάνννη μου, καβάφω.."
σχόλια