O εβραϊκής καταγωγής Πολωνός φωτορεπόρτερ Henryk Ross (1910 - 1991) ήταν ένας από τους 877 επιζώντες του γκέτο Lodz της Πολωνίας όπου περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι έζησαν έγκλειστοι από τους ναζί μεταξύ του 1940 και του 1945. Ο Ross ήταν ο επίσημος φωτογράφος του γκέτο το οποίο διηύθυνε το καθοδηγούμενο από το ναζιστικό καθεστώς Εβραϊκό Συμβούλιο. Ήταν ένας από τους προνομιούχους του γκέτο, υπεύθυνος για τις φωτογραφίες των επίσημων εγγράφων αλλά και για τις εικόνες προπαγάνδας που προωθούσαν την παραγωγικότητα του γκέτο. Ανεπίσημα και με μεγάλο κίνδυνο της ζωής του ο Ross κατέγραφε την ωμή πραγματικότητα και την τραγωδία της καθημερινής ζωής στο γκέτο με αποκορύφωμα τις χιλιάδες απελάσεις στα στρατόπεδα θανάτου της Πολωνίας.
Τα πρώτα δύο χρόνια ο Ross κυκλοφορούσε ελεύθερα με τη κάμερά του. Φωτογράφιζε τους Εβραίους που δούλευαν στα 100 και πλέον εργοστάσια της περιοχής, την εβραϊκή αστυνομία που απολάμβανε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης από τους εργάτες αλλά και τη ζωή στους γεμάτους με συρματοπλέγματα δρόμους του γκέτο. Μετά το 1941 φαίνεται οτι προσπαθεί να κρυφτεί. Τραβάει τις φωτογραφίες του από περίεργες γωνίες· πίσω από πόρτες, μέσα από χαραμάδες ή μέσα από το παλτό του χωρίς να έχει οπτική επαφή με το βιζέρ του. Παρόλη τη δυσκολία ο Ross κατάφερε να καταγράψει το τεράστιο πλήθος που μαζευόταν στα καθημερινά συσσίτια, τα παιδιά που έσκαβαν το χώμα αναζητώντας τροφή ή ξύλα για να ζεσταθούν και λίγο αργότερα το 1942- όταν θα αρχίσουν οι πρώτες "μετεγκαταστάσεις" όπως τις χαρακτήριζε το ναζιστικό καθεστώς- τα φορτωμένα, με παιδιά κάτω των 10 ετών και ηλικιωμένους άρρωστους κάρα, που τα οδηγούσαν στο Chelmno, ένα στρατόπεδο θανάτου 30 μίλια μακρυά.
Λίγο πριν το κλείσιμο του γκέτο έθαψα τα αρνητικά μου, ώστε να βρεθεί κάποια καταγραφή της τραγωδίας μας, δηλαδή της πλήρους εξάλειψης των Εβραίων του Lodz από τους δήμιους των Ναζί. Φοβόμουν την ολική εξαφάνιση των Πολωνών Εβραίων. Ήθελα να αφήσω ένα ιστορικό αρχείο του μαρτυρίου μας.
Το καλοκαίρι του 1944, όταν πια ήταν βέβαιο ότι η Γερμανία θα χάσει τον πόλεμο, ξεκίνησε η εκκαθάριση του γκέτο. Ο Ross, ο οποίος μέχρι τότε είχε γλιτώσει από τη διαδικασία "μετεγκατάστασης" λόγω της εργασίας του, είδε το τέλος να έρχεται και προβλέποντας "την ολική εξαφάνιση των Εβραίων της Πολωνίας" όπως ο ίδιος παραδέχτηκε αρκετά χρόνια αργότερα, έθαψε περισσότερα από 6.000 αρνητικά και φωτογραφίες συσκευασμένα μέσα σε ένα ξύλινο δοχείο. «Λίγο πριν το κλείσιμο του γκέτο έθαψα τα αρνητικά μου, ώστε να βρεθεί κάποια καταγραφή της τραγωδίας μας, δηλαδή της πλήρους εξάλειψης των Εβραίων του Lodz από τους δήμιους των Ναζί. Φοβόμουν την ολική εξαφάνιση των Πολωνών Εβραίων. Ήθελα να αφήσω ένα ιστορικό αρχείο του μαρτυρίου μας ». Ο Ross επέστρεψε στο αρχείο του το 1945 μετά την απελευθέρωση του γκέτο από τον Κόκκινο Στρατό και βρήκε ότι τουλάχιστον ο μισός από το θαμμένο θησαυρό του είχε αντέξει την φθορά και την υγρασία του εδάφους.
«Το γεγονός ότι αυτές οι φωτογραφίες επέζησαν είναι από μόνο του ένα θαύμα» λέει η Kristen Gresh, η επιμελήτρια στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης όπου στις 25 Μαρτίου έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης "Memory Unearthed: The Lodz Ghetto Photographs of Henryk Ross". Στην έκθεση παρουσιάζονται περισσότερες από 200 δυνατές φωτογραφίες του Ross προσφέροντας μια εξαιρετικά σπάνια ματιά στη σκοτεινή αυτή ιστορική περίοδο και στη ζωή μέσα στο γκέτο του Lodz κατά τη διάρκεια του 1940-1944.
Η έκθεση θα είναι ανοιχτή στο κοινό μέχρι τις 30 Ιουνίου του 2017. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.