Χαμένες ηχογραφήσεις που είχαν γίνει λίγο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο από επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος βρέθηκαν ξανά μετά από χρόνια στα αρχεία του Πανεπιστημίου του Akron. Αυτές οι ηχογραφημένες συνομιλίες και αρκετά τραγούδια αποτελούσαν τμήμα ενός πρότζεκτ του δόκτωρος David Boder, ενός λετονο-εβραίου ψυχολόγου που ήδη από τη δεκαετία του '20 έκανε καριέρα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Την αμερικανική υπηκοότητα την απέκτησε το 1932, ωστόσο, ταξίδευε συχνά στην Ευρώπη και κρατούσε επαφή με την οικογένεια του μέχρι που ο πόλεμος διέρρηξε τους δεσμούς τους.
Τον Μάιο του 1945, λίγες μόνο μέρες μετά την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας στου συμμάχους, ο Boder είχε την ιδέα να προχωρήσει σε μία από σειρά συνεντεύξεις με ανθρώπους που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα, όλα εκείνα τα θύματα της θηριωδίας του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Στόχος του ήταν να δημιουργηθεί ένα πλήρες αρχείο με μαρτυρίες των επιζησάντων από τις νωπές ακόμη μνήμες τους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Χρειάστηκαν στον Boder γύρω στα 200 καρούλια ατσάλινο σύρμα ηχογράφησης -αυτή ήταν η τεχνολογία της εποχής- για να δημιουργήσει αυτό που σήμερα αποτιμάται ως το πρώτο ηχογραφημένο αρχείο από την εποχή του Ολοκαυτώματος που βρίσκεται στη διάθεση της Ιστορίας.
Για εκείνον το ουσιώδες ήταν να εξασφαλίσει το γεγονός ότι οι Αμερικανοί θα καταλάβαιναν πλήρως τι είχε συμβεί στους ανθρώπους που είχαν καταφέρει να επιβιώσουν μέσα στα γκέτο και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στους χώρους καταναγκαστικής εργασίας και σε κάθε ακόμη τόπο μαρτυρίου ή αυτοσχέδιου καταφυγίου στο οποίο είχαν αναζητήσει τη σωτηρία τους. Ήλπιζε ότι με τη διάδοση αυτών των μαρτυριών θα κινητοποιούσε ακόμη περισσότερο το λαϊκό αίσθημα υπέρ του κύματος προσφύγων και μεταναστών προς τις ΗΠΑ. Παράλληλα, με την ιδιότητα του ψυχολόγου επιθυμούσε να αποκτήσει μία πιο ευρεία γνώση για τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι διαχειρίζονται το μετατραυματικό στρες μιας τέτοιας φρικτής εμπειρίας. Αυτός, άλλωστε, υπήρξε και ο άξονας της συνολικής επαγγελματικής του πορείας.
Οι συνθήκες εκείνης της εποχής καθυστέρησαν για περίπου έναν χρόνο τα σχέδια του. Έπρεπε μόνος του να χρηματοδοτήσει το ταξίδι στην κατεχόμενη Δυτική Ευρώπη και μόνο τους να διασφαλίσει τις εγκρίσεις, προκειμένου να μην αντιμετωπίσει νομικό πρόβλημα. Τελικώς, τον Ιούλιο του 1946 έφτασε στο Παρίσι και έπιασε κατ' ευθείαν δουλειά. Με μία συσκευή ηχογράφησης της εποχής, ο Border πέρασε το καλοκαίρι, επισκεπτόμενος 16 διαφορετικά μέρη, στη Γαλλία, την Ελβετία, την Ιταλία και τη Γερμανία. Πήρε συνεντεύξεις από 130 ανθρώπους, στην πλειονότητα τους Εβραίους, ωστόσο εντόπισε και 21 μη Εβραίους που είχαν βρεθεί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Έπρεπε να τα βγάλει πέρα με συνομιλίες σε 9 διαφορετικές γλώσσες. Στις ηχογραφήσεις περιλαμβάνονταν εκτός από τις συνεντεύξεις και ιουδαϊκά θρησκευτικά τελετουργικά, καθώς και ύμνοι. Χρειάστηκαν στον εργατικό επιστήμονα γύρω στα 200 καρούλια ατσάλινο σύρμα ηχογράφησης -αυτή ήταν η τεχνολογία της εποχής- για να δημιουργήσει αυτό που σήμερα αποτιμάται ως το πρώτο ηχογραφημένο αρχείο από την εποχή του Ολοκαυτώματος που βρίσκεται στη διάθεση της Ιστορίας.
Ο Boder πέθανε το 1961. Οι σημειώσεις, το σύνολο του αρχείου και οι ηχογραφημένες συνομιλίες διασκορπίστηκαν σε διάφορους πολιτιστικούς οργανισμούς, μουσεία και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Το 1967, 48 από τα πολύτιμα καρουλάκια ηχογράφησης του πέρασαν στην κατοχή του Πανεπιστημίου Akron για να συμπληρώσουν τη συλλογή των Nicholas και Dorothy Cummings, ως κομμάτια της σύγχρονης Ιστορίας της Ψυχολογίας. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '90, άλλα τμήματα του αρχείου του Boder είχαν βρεθεί στο UCLA, στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου και στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Ιλινόις.
Υπήρχε όμως και ένα τμήμα αυτών των ηχογραφήσεων που έλειπε και αφορούσε τραγούδια και εβραϊκή μουσική που επιζήσαντες είχαν τραγουδήσει σ' εκείνη τη συσκευή ηχογράφησης για χάρη του Boder. Το κομμάτι που έλειπε από τη λίστα τελικώς βρέθηκε, όμως, παρά τις πολύχρονες προσπάθειες, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Akron δεν ήταν σε θέση να αναπαράξουν τον ήχο αυτού του ευρήματος. Είχαν κάποιες παλιές συσκευές ηχογράφησης που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, όμως, καμία δεν ήταν συμβατή. Τελικώς, μία συσκευή παρόμοια με αυτή του Boder που βρήκαν στο eBay μπόρεσε να παίξει τα κομμάτια που είχαν κυριολεκτικά μασήσει άλλες συσκευές. Με μία παλιά Frankenrecorder, η ερευνητική ομάδα κατάφερε να κάνει τη μετατροπή του ήχου από τα καρούλια ηχογράφησης του τότε σε ψηφιακή πλέον μορφή.
Αυτή την ψηφιακή αποκατάσταση των ηχογραφήσεων του Boder η ερευνητική ομάδα του Akron, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εργασίας της, την απέστειλε στο Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος της Ουάσινγκτον: εκεί ειδικοί με έκπληξη πια μετέφρασαν τα τραγούδια, πέντε στα Γίντις, ένα στα Γερμανικά, καθώς και τις συνομιλίες των ανθρώπων που ακούγονται στο βάθος...
σχόλια