Σπάνιες ηχογραφημένες μαρτυρίες του Ολοκαυτώματος για πρώτη φορά στη δημοσιότητα

Σπάνιες ηχογραφημένες μαρτυρίες του Ολοκαυτώματος για πρώτη φορά στη δημοσιότητα Facebook Twitter
Το κομμάτι που έλειπε από τη λίστα τελικώς βρέθηκε, όμως, παρά τις πολύχρονες προσπάθειες, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Akron δεν ήταν σε θέση να αναπαράξουν τον ήχο αυτού του ευρήματος. Είχαν κάποιες παλιές συσκευές ηχογράφησης που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, όμως, καμία δεν ήταν συμβατή.
0

Χαμένες ηχογραφήσεις που είχαν γίνει λίγο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο από επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος βρέθηκαν ξανά μετά από χρόνια στα αρχεία του Πανεπιστημίου του Akron. Αυτές οι ηχογραφημένες συνομιλίες και αρκετά τραγούδια αποτελούσαν τμήμα ενός πρότζεκτ του δόκτωρος David Boder, ενός λετονο-εβραίου ψυχολόγου που ήδη από τη δεκαετία του '20 έκανε καριέρα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Την αμερικανική υπηκοότητα την απέκτησε το 1932, ωστόσο, ταξίδευε συχνά στην Ευρώπη και κρατούσε επαφή με την οικογένεια του μέχρι που ο πόλεμος διέρρηξε τους δεσμούς τους.  

Τον Μάιο του 1945, λίγες μόνο μέρες μετά την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας στου συμμάχους, ο Boder είχε την ιδέα  να προχωρήσει σε μία από σειρά συνεντεύξεις με ανθρώπους που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα, όλα εκείνα τα θύματα της θηριωδίας του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Στόχος του ήταν να δημιουργηθεί ένα πλήρες αρχείο με μαρτυρίες των επιζησάντων από τις νωπές ακόμη μνήμες τους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Χρειάστηκαν στον Boder γύρω στα 200 καρούλια ατσάλινο σύρμα ηχογράφησης -αυτή ήταν η τεχνολογία της εποχής- για να δημιουργήσει αυτό που σήμερα αποτιμάται ως το πρώτο ηχογραφημένο αρχείο από την εποχή του Ολοκαυτώματος που βρίσκεται στη διάθεση της Ιστορίας.

Για εκείνον το ουσιώδες ήταν να εξασφαλίσει το γεγονός ότι οι Αμερικανοί θα καταλάβαιναν πλήρως τι είχε συμβεί στους ανθρώπους που είχαν καταφέρει να επιβιώσουν μέσα στα γκέτο και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στους χώρους καταναγκαστικής εργασίας και σε κάθε ακόμη τόπο μαρτυρίου ή αυτοσχέδιου καταφυγίου στο οποίο είχαν αναζητήσει τη σωτηρία τους. Ήλπιζε ότι με τη διάδοση αυτών των μαρτυριών θα κινητοποιούσε ακόμη περισσότερο το λαϊκό αίσθημα υπέρ του κύματος προσφύγων και μεταναστών προς τις ΗΠΑ. Παράλληλα, με την ιδιότητα του ψυχολόγου επιθυμούσε να αποκτήσει μία πιο ευρεία γνώση για τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι διαχειρίζονται το μετατραυματικό στρες μιας τέτοιας φρικτής εμπειρίας. Αυτός, άλλωστε, υπήρξε και ο άξονας της συνολικής επαγγελματικής του πορείας. 

Σπάνιες ηχογραφημένες μαρτυρίες του Ολοκαυτώματος για πρώτη φορά στη δημοσιότητα Facebook Twitter

Οι συνθήκες εκείνης της εποχής καθυστέρησαν για περίπου έναν χρόνο τα σχέδια του. Έπρεπε μόνος του να χρηματοδοτήσει το ταξίδι στην κατεχόμενη Δυτική Ευρώπη και μόνο τους να διασφαλίσει τις εγκρίσεις, προκειμένου να μην αντιμετωπίσει νομικό πρόβλημα. Τελικώς, τον Ιούλιο του 1946 έφτασε στο Παρίσι και έπιασε κατ' ευθείαν δουλειά. Με μία συσκευή ηχογράφησης της εποχής, ο Border πέρασε το καλοκαίρι, επισκεπτόμενος 16 διαφορετικά μέρη, στη Γαλλία, την Ελβετία, την Ιταλία και τη Γερμανία. Πήρε συνεντεύξεις από 130 ανθρώπους, στην πλειονότητα τους Εβραίους, ωστόσο εντόπισε και 21 μη Εβραίους που είχαν βρεθεί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Έπρεπε να τα βγάλει πέρα με συνομιλίες σε 9 διαφορετικές γλώσσες. Στις ηχογραφήσεις περιλαμβάνονταν εκτός από τις συνεντεύξεις και ιουδαϊκά θρησκευτικά τελετουργικά, καθώς και ύμνοι. Χρειάστηκαν στον εργατικό επιστήμονα γύρω στα 200 καρούλια ατσάλινο σύρμα ηχογράφησης -αυτή ήταν η τεχνολογία της εποχής- για να δημιουργήσει αυτό που σήμερα αποτιμάται ως το πρώτο ηχογραφημένο αρχείο από την εποχή του Ολοκαυτώματος που βρίσκεται στη διάθεση της Ιστορίας. 

Ο Boder πέθανε το 1961. Οι σημειώσεις, το σύνολο του αρχείου και οι ηχογραφημένες συνομιλίες διασκορπίστηκαν σε διάφορους πολιτιστικούς οργανισμούς, μουσεία και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Το 1967, 48 από τα πολύτιμα καρουλάκια ηχογράφησης του πέρασαν στην κατοχή του Πανεπιστημίου Akron για να συμπληρώσουν τη συλλογή των Nicholas και Dorothy Cummings, ως κομμάτια της σύγχρονης Ιστορίας της Ψυχολογίας. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '90, άλλα τμήματα του αρχείου του Boder είχαν βρεθεί στο UCLA, στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου και στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Ιλινόις.

Υπήρχε όμως και ένα τμήμα αυτών των ηχογραφήσεων που έλειπε και αφορούσε τραγούδια και εβραϊκή μουσική που επιζήσαντες είχαν τραγουδήσει σ' εκείνη τη συσκευή ηχογράφησης για χάρη του Boder. Το κομμάτι που έλειπε από τη λίστα τελικώς βρέθηκε, όμως, παρά τις πολύχρονες προσπάθειες, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Akron δεν ήταν σε θέση να αναπαράξουν τον ήχο αυτού του ευρήματος. Είχαν κάποιες παλιές συσκευές ηχογράφησης που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, όμως, καμία δεν ήταν συμβατή. Τελικώς, μία συσκευή παρόμοια με αυτή του Boder που βρήκαν στο eBay μπόρεσε να παίξει τα κομμάτια που είχαν κυριολεκτικά μασήσει άλλες συσκευές. Με μία παλιά Frankenrecorder, η ερευνητική ομάδα κατάφερε να κάνει τη μετατροπή του ήχου από τα καρούλια ηχογράφησης του τότε σε ψηφιακή πλέον μορφή. 

Αυτή την ψηφιακή αποκατάσταση των ηχογραφήσεων του Boder η ερευνητική ομάδα του Akron, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εργασίας της, την απέστειλε στο Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος της Ουάσινγκτον: εκεί ειδικοί με έκπληξη πια μετέφρασαν τα τραγούδια, πέντε στα Γίντις, ένα στα Γερμανικά, καθώς και τις συνομιλίες των ανθρώπων που ακούγονται στο βάθος...  

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT
Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Ιστορία μιας πόλης / Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Πώς επιχειρήθηκε η αναθεώρηση της εικόνας των δωσιλόγων τις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά την Κατοχή και τα Δεκεμβριανά, και ποια ήταν η επίδραση αυτής της αναθεώρησης στη δημόσια ιστορική μνήμη; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη για ένα θέμα ταμπού που ακόμα απασχολεί τους ιστορικούς αλλά και την κοινωνία.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ιστορία μιας πόλης / Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ο Θουκυδίδης ισχυρίζεται ότι ήταν μια ασθένεια εισαγόμενη, η οποία ξεκίνησε από την Αιθιοπία και προτού φθάσει στην Αθήνα, εξαπλώθηκε στην Αίγυπτο και την Περσική αυτοκρατορία. H Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Στέφανο Παρασκευαΐδη για τον λοιμό των Αθηνών με την πρωτοφανή θνησιμότητα, καθώς υπολογίζεται ότι χάθηκε το 1/3 του πληθυσμού της πόλης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Επίσκεψη στον αρχέγονο κόσμο της Σαμοθράκης με σύμμαχο την τεχνολογία

Αρχαιολογία & Ιστορία / Σαμοθράκη: Βλέπουμε την ιστορία του νησιού ξανά με σύμμαχο την τεχνολογία

Η Σαμοθράκη του Νίκης, του Ομήρου, των Καβείρων, των φιλοσόφων, των χαρτογράφων της Αναγέννησης, των αρχαιολόγων, των αρχιτεκτόνων και των φωτογράφων του 20ού αιώνα αλλά και των σύγχρονων μοντελιστών σε μια εμπεριστατωμένη έκθεση της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
ΑΣΚΤ: Η σχολή που «γέννησε» τους μεγαλύτερους Έλληνες καλλιτέχνες

Ιστορία μιας πόλης / ΑΣΚΤ: Εδώ γεννήθηκαν οι μεγαλύτεροι Έλληνες καλλιτέχνες

H Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών υπήρξε θεμέλιος λίθος για την ελληνική τέχνη, με σημαντικούς δασκάλους όπως ο Παρθένης και ο Μόραλης να συμβάλλουν στην ανάπτυξή της. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την ιστορικό τέχνης Χριστίνα Δημακοπούλου για την καθοριστική τους επιρροή.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Πώς βρέθηκαν οι πρόσφυγες από τη Μ. Ασία στη Νέα Μάκρη;

Ιστορία μιας πόλης / Νέα Μάκρη: Ο προσφυγικός συνοικισμός που εξελίχθηκε σε λουτρόπολη

Από τις ιωνικές κωμοπόλεις Μάκρη και Λιβίσι, στα παράλια της Λυκίας στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία, οι πρόσφυγες από αυτές τις περιοχές εγκαταστάθηκαν στη βορειοανατολική Αττική, ιδρύοντας τη Νέα Μάκρη, το 1924. Η Ευαγγελία Αχλάδη μιλά στην Αγιάτη Μπενάρδου για τη νεότερη και τη σύγχρονη ιστορία της περιοχής.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Στο φθισιατρείο «Σωτηρία» το 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθάνατων

Αρχαιολογία & Ιστορία / Φθισιατρείο «Σωτηρία», 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθανάτων

Έπειτα από επιστολές και καταγγελίες, τον Ιούλιο του 1927, ένας ρεπόρτερ της εφημερίδας «Εσπερινή» επισκέπτεται το φθισιατρείο για να καταγράψει τις συνθήκες ζωής των ασθενών. Η ομάδα των dirty ’30s & late ’20s «αναπαλαιώνει» και διασώζει τη μαρτυρία του για λογαριασμό της LiFO.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S
Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ποια τα νοήματα πίσω από τις ζωγραφισμένες μορφές και τα ζωντανά χρώματα των θηραϊκών τοιχογραφιών; Πώς συνδέονται με τον μινωικό πολιτισμό και τι μας αποκαλύπτουν για τον αρχαίο κόσμο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Άκου την επιστήμη / Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Η εποχή μας και τα «φαντάσματα» του Μεσοπολέμου. Ο ιστορικός και υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, Τάσος Σακελλαρόπουλος μιλά στον Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια έκρηξη στο ηφαίστειο της Σαντορίνης πριν από έναν αιώνα

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Εγώ κουνιέμαι από τη θέση μου, η Σαντορίνη μόνον να μην κουνηθεί!»

Τον Αύγουστο του 1925 στα γραφεία των αθηναϊκών εφημερίδων καταφθάνουν τηλεγραφήματα που ανακοινώνουν έκρηξη στο ηφαίστειο της Σαντορίνης και περιγράφουν την αναστάτωση των κατοίκων του νησιού. Η ομάδα των dirty ’30s & late ’20s φέρνει στο σήμερα κάποια από τα ρεπορτάζ της εποχής.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S
Κωστής Τσικλητήρας

Σαν σήμερα / Κωστής Τσικλητήρας: Αυτή είναι η ζωή του κορυφαίου Ολυμπιονίκη

Σαν σήμερα, στις 10 Φεβρουαρίου 1913, πεθαίνει στην Αθήνα από «κεραυνοβόλο μηνιγγίτιδα» ο κορυφαίος, μαζί με τον Πύρρο Δήμα, Έλληνας Ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας, κάτοχος τεσσάρων ολυμπιακών μεταλλίων.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Ακρωτήρι: Μια κοσμοπολίτικη, προϊστορική πόλη στην Σαντορίνη

Ιστορία μιας πόλης / Ακρωτήρι: Η πόλη που θάφτηκε κάτω από τις στάχτες του ηφαιστείου

Οι θηραϊκές τοιχογραφίες που ανακαλύφθηκαν στον προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς θησαυρούς του Αιγαίου. Τι μαρτυρούν για την κοινωνία, τον πολιτισμό, την καθημερινή ζωή στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Το «φαρμακείο» της οικογένειας Χωματιανού και η ιατρική στην Αθήνα του 19ου αι

Ιστορία μιας πόλης / Το «φαρμακείο» της οικογένειας Χωματιανού και η ιατρική στην Αθήνα του 19ου αιώνα

Μια αθηναϊκή οικογένεια με ρίζες στο Βυζάντιο, η οποία άφησε το αποτύπωμά της στην υλική και άυλη κληρονομιά της πόλης μας κι ένα αντικείμενο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, το οποίο μας «μιλά» για την οικογένεια αλλά και την ιατρική κατά το 19ο αιώνα. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Γιώργο Νικολάου για το φαρμακείο της οικογένειας Χωματιανού.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
10 άγνωστες αθηναϊκές ιστορίες

Αρχαιολογία & Ιστορία / 10 άγνωστες αθηναϊκές ιστορίες

Tι γινόταν τον Μεσαίωνα στην Αθήνα; Υπήρχε ζωή στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Ποια είναι η σκληρή αλήθεια για αυτό που αποκαλούμε «Αθηναϊκή Δημοκρατία» και τι ήταν τελικά οι Δεσμώτες του Φαλήρου; Ακούμε σήμερα 10 άγνωστες ή παραγνωρισμένες πτυχές από το μακροχρόνιο παρελθόν της πόλης μας που συνέλεξε η Αγιάτη Μπενάρδου για τη σειρά podcast της LiFO «Ιστορία μιας πόλης».
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«Αισθάνομαι όπως την πρώτη φορά που θα έβγαινα ραντεβού»: Η Τασούλα Βερβενιώτη για την 4η Γιορτή Προφορικής Ιστορίας 

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Οι κοινωνικές ομάδες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη γραφή της Ιστορίας»

Η ιστορικός και συγγραφέας Τασούλα Βερβενιώτη μοιράζεται τη γνώση της με ανθρώπους που θέλουν να συλλέξουν τις άγραφες ή αποσιωπημένες πτυχές της ιστορίας και για τρεις ημέρες θα κατευθύνει τη μεγάλη συνάντηση των Ομάδων Προφορικής Ιστορίας στην Τεχνόπολη.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ