Το πειραχτήρι του αντάρτικου

Το πειραχτήρι του αντάρτικου Facebook Twitter
Μυημένος από νωρίς στα νάματα του ΚΚΕ βγήκε αντάρτης ταυτόχρονα με τον Άρη.
0

Ένα παλικάρι, η χαρά της ζωής.

Κανείς δεν ήταν σαν τον Θάνο (Φώτης Μαστροκώστας). Παράτολμος όσο δεν παίρνει, έπινε, κάπνιζε, τραγούδαγε, χόρευε, κορόιδευε τον θάνατο και με καλαμπούρια και πειράγματα ξόρκιζε τους δισταγμούς και τους φόβους των άλλων.

Γεννήθηκε στη Σπερχειάδα Φθιώτιδας κι από πολύ νεαρή ηλικία δεν τον χωράει σπίτι. Σπανίως κοιμάται κάτω από κεραμίδι, καθώς γυρνάει σαν κυνηγός τα βουνά της Ρούμελης που τα γνωρίζει πέτρα την πέτρα.

Ο Θάνος υπήρξε ασυγκράτητος πολεμιστής, ως λοχίας στην Αλβανία, με δύο Μετάλλια Ανδρείας. Ανήκε στους φοβερούς Ιταλομάχους των ρουμελιώτικων ευζωνικών συνταγμάτων, που πέτυχαν το πρώτο ρήγμα στην πολεμική μηχανή των εισβολέων και ανέκοψαν την εχθρική προέλαση.

Aυτοί ήταν που μετέφεραν στο Αλβανικό Μέτωπο τα τοπικά προγκήματα από τις πλατείες της Λαμίας: «Φούσκωσ' τον» και «Αέρα», που καθιερώθηκαν, ιδίως το δεύτερο, ως πανελλήνια επιθετική ιαχή και σύνθημα εφόδου.

Μυημένος από νωρίς στα νάματα του ΚΚΕ βγήκε αντάρτης ταυτόχρονα με τον Άρη. Μαζί στη μικρή ομάδα των εννέα πρωτοπόρων, που βγήκαν στο βουνό και μοιράστηκαν τις απίστευτες κακουχίες εκείνων των ημερών.

Τίποτα δεν φαινόταν ικανό να τον τρομάξει. Ούτε να του χαλάσει την εύθυμη διάθεση. Εκτός απ' την απώλεια κάποιου συμπολεμιστή του, που τον θρηνούσε απαρηγόρητος σαν αδερφό. 

Όταν αργότερα ένας νεοφερμένος αντάρτης άφησε αηδιασμένος κάτι σκουληκιασμένα κουκιά που έτρωγαν, τα παρέλαβε ευχαρίστως ο Θάνος.

Το μάτι του είχε μαυρίσει κατά καιρούς από την πείνα και δεν στέκει σε τέτοιες λεπτομέρειες. «Tι έχουν; Aπ' το ίδιο είναι κι αυτά», λέει και τα καταβροχθίζει.

Ήταν από τους πλέον σημαντικούς καπετάνιους, και του στενού κύκλου του αρχηγού. Αυτός ο Άρης κι ο Περικλής είναι οι «καλλίφωνοι» του τμήματος και συχνά τις νύχτες τραγουδάνε σαν παλιόφιλοι από επαναστατικά, ρεμπέτικα έως ελαφρά προπολεμικά σουξέ: «Aν παρήλθον οι χρόνοι εκείνοι».

Και πού δεν πολέμησε. Πότε ως καπετάνιος του Αρχηγείο Φθιώτιδας, μετά ως καπετάνιος στο 2/32 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ και προς το τέλος ηγέτης του ΕΛΑΝ, δηλαδή του αντάρτικου ναυτικού.

Ειδικά στον Γοργοπόταμο, ήταν πολύτιμος. Πήρε τον σφυγμό των νεαρών χωρικών, που θα αναλάμβαναν ρόλο έμπειρου καταδρομέα μέσα στη νύχτα και ενημέρωσε τον Άρη: «Τα παιδιά είναι σκιαγμένα, πες κάτι». Και τα εμψυχωτικά λόγια του αρχηγού, μετέβαλαν άρδην την ατμόσφαιρα.

Το πειραχτήρι του αντάρτικου Facebook Twitter
Ριζοσπάστης, 15/12/1942

Η δική του η συμμετοχή υπήρξε θυελλώδης. Ενώθηκε με τη δύναμη της εφεδρείας, υπό τον Νικηφόρο και τους άλλους, για να κυριεύσουν το βόρειο βάθρο στο οποίο αρχικά είχαν αποκρουσθεί οι άντρες του ΕΔΕΣ.

Τίποτα δεν φαινόταν ικανό να τον τρομάξει. Ούτε να του χαλάσει την εύθυμη διάθεση. Εκτός απ' την απώλεια κάποιου συμπολεμιστή του, που τον θρηνούσε απαρηγόρητος σαν αδερφό.

Έκανε και μια γουστόζικη γκάφα. Όταν το Πάσχα στις 28 Απριλίου 1943 ελευθερώθηκε το Καρπενήσι, βγήκαν οι κάτοικοι με κανάτες κρασί να κεράσουν τους αντάρτες που μπήκαν στην πόλη. Στήθηκαν χοροί στους δρόμους και κάποιοι Kαρπενησιώτες αναγνώριζαν δικά τους «παιδιά» κάτω από τις γενειάδες και τα φισεκλίκια των ανταρτών.

Ενθουσιασμένοι οι κάτοικοι, αρπάζουν όποιον βρουν μπροστά τους να τον φιλοξενήσουν στο σπίτι τους. Ένα ξέφρενο πανηγύρι ανάβει. Ο καλοκάγαθος Mπελής δεν κουράζεται να βάζει στον χορό τα παιδάκια κάτω από τον πλάτανο της κεντρικής πλατείας.

Μόνη παραφωνία ο Θάνος και οι άντρες του. Στο Αρχηγείο Φθιώτιδας που ήταν καπετάνιος, έχουν, περιέργως, συμφωνήσει να μην πιουν καθόλου. Δεν ήθελαν μες στη ζάλη του ποτού να δημιουργηθεί κανένα επεισόδιο που θα ντροπιάσει τον αγώνα. Γι' αυτόν που θα πιανόταν να πίνει, είχαν αποφασίσει μεταξύ τους, την εξωφρενική ποινή του θανάτου.

Η εγκράτεια δεν ωφελεί πάντα. «O λαός του Kαρπενησίου με κανάτες κρασί και τσίπουρο, μες στην πλατεία μας πρόσφεραν να πιούμε, αλλά εμείς δεν πίναμε λόγω της απόφασής μας. Tότε δημιουργήθηκε ζήτημα στους κατοίκους της πόλης, ότι δεν πίνουμε επειδή φοβόμασταν ότι στο κρασί και στο τσίπουρο είχαν βάλει δηλητήριο». (αφηγήσεις Παναγ. Kοροπούλη και Nίκου Bλάχου).

Tο θέμα φτάνει στον Άρη. Αυτός ακούει την αυτοδέσμευση των ανταρτών και ρωτάει πονηρά:

«Ποιος έκανε αυτή την πρόταση;»

«Eγώ», λέει μουδιασμένος ο Θάνος, γνωστός γλεντοκόπος.

«Eσύ, βρε, έξυπνε;», γέλασε ο αρχηγός. «Eσύ που το πρωί, όταν ξυπνάς, πίνεις κρασί αντί για νερό; Eσένα θα τουφεκίσουν πρώτο».

Το πειραχτήρι του αντάρτικου Facebook Twitter
Κανείς δεν ήταν σαν τον Θάνο (Φώτης Μαστροκώστας). Παράτολμος όσο δεν παίρνει, έπινε, κάπνιζε, τραγούδαγε, χόρευε, κορόιδευε τον θάνατο και με καλαμπούρια και πειράγματα ξόρκιζε τους δισταγμούς και τους φόβους των άλλων.

Στα Δεκεμβριανά ο Θάνος, όπως κι ο Άρης, δεν έλαβε μέρος. Μετά την απαράδεκτη συμφωνία της Βάρκιζας ακολούθησε τον αρχηγό του στη ρήξη του με το κόμμα. Κι όταν εκείνος αυτοκτόνησε, ο Θάνος ψύχραιμος πάνω από τη σωρό του, απέτρεψε την ομαδική αυτοκτονία και άλλων, πλην του Τζαβέλα:

«Ο Άρης δεν ήταν καλά τελευταία και το ξέρετε. Στα καλά του, ήταν αγωνιστής και ποτέ δεν θα αυτοκτονούσε. Οι αγωνιστές δεν αυτοκτονούν».

Μετά τον θάνατο του αρχηγού, ξέφυγε απ' τους διώκτες του κι επέστρεψε στο χωριό του. Είχαν αποφασίσει με τον μαυροσκούφη σωματοφύλακα του αρχηγού Έκτορα (Γιάννη Μαδωνή) να κατέβουν μαζί στην Αθήνα και να χαθούν στην πολυκοσμία της πρωτεύουσας.

Ο Θάνος έκοψε τα μαλλιά του, ξυρίστηκε, φόρεσε πολιτικά ρούχα και ξεκίνησαν παρέα από το Λιανοκλάδι. Όμως στην Τιθορέα κάποιος ντόπιος τον αναγνώρισε και τους έπιασε η Εθνική Πολιτοφυλακή.

Μάλλον το σημάδι που τον πρόδωσε, είναι ότι έλειπε ο δείκτης από το ένα του χέρι.

Στη φυλακή βασανίστηκε απάνθρωπα. Όλο το μίσος των χωροφυλάκων και των παρακρατικών ξέσπαγε επί χρόνια πάνω του.

Είχε καταδικαστεί σε θάνατο. Αλλά δεν τον εκτέλεσαν, προτίμησαν να τον βασανίζουν για χρόνια. Ο άνθρωπος που δεν τον κράτησε μέσα κανένα σπίτι, έρεψε πίσω απ' τα σίδερα και τον ήλιο.

Και αυτή την κόλαση τη ζούσε μόνος, γιατί ως «Αρειανός» ήταν απομονωμένος από τους άλλους έγκλειστους αγωνιστές. Απαγορευόταν να του μιλήσουν ή να τον πλησιάσουν αφού ακολούθησε εκείνον κι όχι το κόμμα.

Ίσως, αυτό που έλεγε ο Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ για τους αλυσοδεμένους αητούς των βουνών: «Πώς το αντέξατε, παιδιά μου, απ' τις βουνοκορφές να βρεθείτε στα μπουντρούμια;», ταίριαζε στον Θάνο πολύ περισσότερο.

Στη φυλακή είχε προσβληθεί από φυματίωση που λόγω συνθηκών θέριεψε και τον έλιωσε. Τον άφησαν ελεύθερο και ημιθανή μετά από δεκαέξι χρόνια, το 1961, και σε δυο τρεις μέρες πέθανε στη γενέτειρά του Σπερχειάδα, όπου και ο τάφος του.

Το πειραχτήρι ησύχασε.

Το πειραχτήρι του αντάρτικου Facebook Twitter
Ο τάφος του Φώτη Μαστροκώστα.
Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γενηθήτω Αντάρτικο

Διονύσης Χαριτόπουλος / Γενηθήτω Αντάρτικο

Στις 22 Mαΐου 1942 ο κ. Θανάσης Kλάρας θα αναληφθεί για πάντα. Xωρικοί, ληστές, κομμουνιστές, βασιλόφρονες, δημοκρατικοί, αξιωματικοί, παπάδες, χωροφύλακες και ανήλικα θα ενωθούν πίσω του και θα τον λατρέψουν έως θανάτου με το πραγματικό του όνομα: Άρης Bελουχιώτης.
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ
Καπετάνισσες, Καβαλάρισσες

Αρχαιολογία & Ιστορία / Καπετάνισσες, Καβαλάρισσες

Στο εαμικό κράτος δεν υπάρχουν διακρίσεις φύλου. Προβάλλεται και επικρατεί «η εικόνα μιας γυναίκας που δεν ζει "στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής". Έχει τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες και αντίστοιχες υποχρεώσεις», ξεπερνώντας για πρώτη φορά αγκυλώσεις αιώνων.
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ
Στέφανος Μαλιάτσης

Δ.Χαριτόπουλος / Στέφανος Μαλιάτσης

Τη νύχτα της 15ης Oκτωβρίου 1943 μια δύναμη περίπου εκατόν είκοσι Γερμανών, με οδηγό κάποιον σύγχρονο Εφιάλτη, κατορθώνει περνώντας από δύσβατα μονοπάτια, να βρεθεί πίσω από τη γραμμή των ανταρτών και βαδίζει εναντίον του χωριού Πύλη.
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο πολιτισμός της αρχαίας Ελλάδας αναπτύχθηκε 100 χρόνια νωρίτερα από ό,τι νομίζαμε, λέει αρχαιολόγος

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ο πολιτισμός της αρχαίας Ελλάδας αναπτύχθηκε 100 χρόνια νωρίτερα από ό,τι νομίζαμε, λέει αρχαιολόγος

Νέα έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Warwick δείχνει ότι η άνοδος του πολιτισμού της αρχαίας Ελλάδας ξεκίνησε τουλάχιστον έναν αιώνα νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε
THE LIFO TEAM
Μυστήριο στο Βέλγιο: Αρχαίος σκελετός έχει κεφάλι Ρωμαίας και διαφορετικά μέλη από τη νεολιθική εποχή

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μυστήριο στο Βέλγιο: Αρχαίος σκελετός έχει κεφάλι Ρωμαίας και διαφορετικά μέλη από τη νεολιθική εποχή

Ο σκελετός αποτελείται από οστά από τουλάχιστον οκτώ άσχετους άνδρες και γυναίκες - Το παλαιότερο κομμάτι είναι από άνθρωπο που πέθανε σχεδόν πριν από 4.445 χρόνια
THE LIFO TEAM
Τέχνη σε χρυσό - Το κόσμημα στους ελληνιστικούς χρόνους

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τo χρυσάφι των ελληνιστικών χρόνων έρχεται στο μουσείο Μπενάκη

Σημαντικά κοσμήματα αλλά και τα αποτελέσματα μιας ενδελεχούς έρευνας πάνω στην τεχνογνωσία της κατασκευής των κοσμημάτων των ελληνιστικών χρόνων αποτελούν τους δύο πυλώνες της μεγάλης έκθεσης που ξεκινά στο Μουσείο Μπενάκη. Τριάντα μουσεία και εφορείες αρχαιοτήτων από όλη την Ελλάδα και πέντε μουσεία του εξωτερικού συμμετέχουν στην έκθεση-σταθμό. Η επιμελήτρια Ειρήνη Παπαγεωργίου και ο κοσμηματοποιός και επιστημονικός σύμβουλος Άκης Γκούμας μας ξεναγούν στην έκθεση.
M. HULOT
Πως διασκέδαζαν οι Αθηναίοι στη «Μάντρα» του Αττίκ;

Ιστορία μιας πόλης / Πώς διασκέδαζαν οι Αθηναίοι στη «Μάντρα» του Αττίκ;

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Δαυίδ Ναχμία για τη ζωή και την πορεία του πρωτοπόρου συνθέτη του ελαφρού τραγουδιού των αρχών του 20ού αιώνα Αττίκ, την «Μάντρα» του και την ιστορία του τραγουδιού «Ζητάτε να σας πω».
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Υπάρχουν αρχαία είδη φυτών στον Κήπο του Διομήδους;

Ιστορία μιας πόλης / Υπάρχουν αρχαία είδη φυτών στον Κήπο του Διομήδους;

Το Τμήμα Ιστορικών Φυτών του Κήπου είναι ίσως μοναδικό στον κόσμο και περιλαμβάνει φυτά όπως η μυρτιά, το κώνειο, ο δίκταμος και η ελιά. Η Κατερίνα Στέφη «ξεναγεί» την Αγιάτη Μπενάρδου σε μια έκταση 1.860 στρεμμάτων, στις βόρειες πλαγιές του Όρους Αιγάλεω.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μεταπτυχιακός φοιτητής ανακαλύπτει χαμένη πόλη στη ζούγκλα του Μεξικού κατά λάθος

Αρχαιολογία & Ιστορία / Φοιτητής ανακαλύπτει χαμένη πόλη στη ζούγκλα του Μεξικού κατά λάθος

Η Valeriana φαίνεται να έχει τα χαρακτηριστικά μιας πρωτεύουσας των Μάγια, με κεντρικές πλατείες, ναούς και χώρους λατρείας, καθώς και μια ειδικά διαμορφωμένη αυλή για το αρχαίο παιχνίδι με μπάλα των Μάγια
LIFO NEWSROOM
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Παναγιά Βλασσαρού: Μια τοιχογραφία που επιβίωσε θαμμένη για δεκαετίες

Ιστορία μιας πόλης / Παναγιά Βλασσαρού: Μια τοιχογραφία που επιβίωσε θαμμένη για δεκαετίες

Ένας ναός που θυσιάστηκε για την ανάδειξη της Αρχαίας Αγοράς των Αθηνών και μια τοιχογραφία που «έζησε» μέχρι να ξαναβγεί στο φως. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τους Γιώργο Μαστρογιάννη, υπεύθυνο του εργαστηρίου συντήρησης του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, και Γιάννη Παπαδόπουλο, διευθυντή των ανασκαφών στην Αρχαία Αγορά και καθηγητή αρχαιολογίας και φιλολογίας στο UCLA.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Υπήρχαν καμηλοπαρδάλεις, φοίνικες και τζακατράντες στον Πύργο Βασιλίσσης;

Ιστορία μιας πόλης / Υπήρχαν καμηλοπαρδάλεις, φοίνικες και τζακαράντες στον Πύργο Βασιλίσσης;

Γιατί η Αμαλία δεν κοιμήθηκε ποτέ μέσα στον κυρίως πύργο και γιατί ο Όθωνας δεν επισκεπτόταν το κτήμα; Ο Βασίλης Κουτσαβλής «ξεναγεί» την Αγιάτη Μπενάρδου σε ένα από τα πιο εντυπωσιακά και καλοδιατηρημένα μνημεία γοτθικού ρυθμού στην Ελλάδα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Αγγεία ηλικίας 4.500 ετών στη Συρία είναι προϊόν παιδικής εργασίας λένε αρχαιολόγοι

Αρχαιολογία & Ιστορία / Αγγεία ηλικίας 4.500 ετών στη Συρία φτιάχτηκαν από 8χρονα παιδιά, λένε αρχαιολόγοι

Οι αρχαιολόγοι ανέλυσαν 450 αγγεία που κατασκευάστηκαν στην Τελ Χάμα και διαπίστωσαν ότι τα δύο τρίτα των αγγείων κατασκευάζονταν από παιδιά ηλικίας επτά και οκτώ ετών
THE LIFO TEAM
Το ξεχασμένο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Καρυά Φθιώτιδας

Αρχαιολογία & Ιστορία / Το ξεχασμένο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Καρυά Φθιώτιδας

Η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη «Καρυά 1943. Καταναγκαστική εργασία και Ολοκαύτωμα» είναι αφιερωμένη σε μια άγνωστη πτυχή της εξόντωσης των Ελλήνων Εβραίων κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πού έμαθαν να πίνουν μπίρα οι Αθηναίοι;

Ιστορία μιας πόλης / Πού έμαθαν να πίνουν μπίρα οι Αθηναίοι;

Φιξ, Μετς, Κλωναρίδη. Τρία τοπωνύμια, τρεις περιοχές της Αθήνας που σχετίζονται με τη ζυθοποιία. Επιχειρήσεις που έμαθαν στην αθηναϊκή κοινωνία να πίνει μπίρα, να την απολαμβάνει κατ’ οίκον ή σε πάρκα. H Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Βασίλη Νάστο για τη ζυθοποιία Κλωναρίδη και την εξέλιξη της περιοχής των Πατησίων.
THE LIFO TEAM
Οι «ερωτοφωλιές» στην Αθήνα του Μεσοπολέμου

Ιστορία μιας πόλης / Οι «ερωτοφωλιές» στην Αθήνα του Μεσοπολέμου

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την Εύα Γανίδου και τον Τάσο Θεοφίλου για τις γκαρσονιέρες, τα σεπαρέ και τα απρόσμενα μέρη στην πόλη τα οποία επέλεγαν οι Αθηναίοι για τις ερωτικές συνευρέσεις τους.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Κλάους-Μίκαελ Κουν

Iστορία / Κλάους-Μίκαελ Κουν: Οι ναζιστικές ρίζες του πιο πλούσιου Γερμανού στον κόσμο

Ο πατέρας του Γερμανού μεγιστάνα έχτισε μεγάλο μέρος της οικογενειακής επιχείρησης επωφελούμενος από τις διώξεις και τη γενοκτονία των Εβραίων. Αντίθετα όμως με άλλες μεγάλες γερμανικές εταιρείες όπως η Volkswagen και η Deutsche Bank, η εταιρεία του αρνείται να ανοίξει τα σκοτεινά αρχεία της.
THE LIFO TEAM