Μετά την επιτυχία της Κρητικοπούλας (1916), της κωμικής όπερας του Σπύρου Σαμάρα που παρουσίασε αποκατεστημένη έπειτα από 88 χρόνια αφάνειας πέρσι η Λυρική Σκηνή, σειρά έχει ένα ακόμη άγνωστο στο νεότερο κοινό έργο, η οπερέτα Χαλιμά (1925-6) του Θεόφραστου Σακελλαρίδη. Η παράσταση που σκηνοθετεί ο Πέτρος Ζούλιας επαναφέρει ένα παλιό ζήτημα: την επί δεκαετίες αδιαφορία για το corpus της ελληνικής οπερέτας, είδος που άνθισε την εποχή ανάμεσα στους δύο μεγάλους πολέμους, με έργα που γνώρισαν τεράστια επιτυχία. Από τους εκατοντάδες τίτλους που έχουν εντοπιστεί, δεν έχουν εκδοθεί περισσότεροι από πέντε (!) λιμπρέτα, ενώ στο αρχείο της Λυρικής Σκηνής υπάρχουν οι παρτιτούρες μόνο 27 έργων από την περίοδο του Μεσοπολέμου (Μ. Σειραγάκης, Το ελαφρό μουσικό θέατρο στη μεσοπολεμική Αθήνα, τομ. Α', εκδ. Καστανιώτη, 2009). Διάσπαρτα σε αρχεία ιδρυμάτων και ιδιωτών χειρόγραφα, λιμπρέτα, σπαρτίτα και παρτιτούρες από ελληνικές οπερέτες, κάποιες αποσπασματικά διασωσμένες σε δίσκους της εποχής, περιμένουν τη συστηματική μουσικολογική/θεατρολογική αποκατάστασή τους προκειμένου να διαμορφωθεί μια ικανή εικόνα για το λαμπερό προπολεμικό ελληνικό μουσικό θέατρο, που ως «ελαφρύ» αγνοήθηκε επί δεκαετίες από την καθ' ύλην «αρμόδια» Λυρική Σκηνή.
Αυτό είναι κάτι που απασχόλησε και απασχολεί τον σκηνοθέτη της Χαλιμάς Πέτρο Ζούλια. «Για δεκαετίες, θυμάμαι, τη Λυρική να ανεβάζει δύο ελληνικές οπερέτες, τον Βαφτιστικό του Σακελλαρίδη και τους Απάχηδες των Αθηνών του Χατζηαποστόλου. Αυτή η ιδιαίτερη, ελληνική μουσική παρακαταθήκη αγνοήθηκε. Λίγο να αγαπάς τον τόπο σου κι αυτό το είδος μουσικού θεάτρου, δεν μπορεί να μην ευαισθητοποιηθείς. Μετά την Κρητικοπούλα που σκηνοθέτησα πέρσι, μια παράσταση που είχε μεγάλη επιτυχία (που σημαίνει ότι το είδος ενδιαφέρει το σύγχρονο ευρύ κοινό), πιστεύω ότι το ζήτημα της αναβίωσης της ελληνικής οπερέτας επείγει. Αξίζει να τύχει μιας ειδικής μεταχείρισης, ώστε ν' αποκατασταθούν τα μισοχαμένα, διάσπαρτα εδώ κι εκεί έργα, προτού χαθούν για πάντα. Δεν είναι απλή υπόθεση. Δέκα χρόνια χρειάστηκαν για να αποκατασταθεί ολόκληρη, λιμπρέτο και μουσική, η Κρητικοπούλα. Και στη συνέχεια, βέβαια, ν' αρχίσουν ν' ανεβαίνουν στη Λυρική – κι όποιο απ' αυτά αντέχει, να μένει στο ρεπερτόριό της» λέει.
Νιώθει ευθύνη από τη μία, ηδονή από την άλλη, που πιάνει «αυτά τα παλιά πράγματα, που μουσικά κι αισθητικά μ' έχουν γοητεύσει». Ωστόσο, είχε ανάγκη να βρει πού θα μπορούσε το λιμπρέτο να ακουμπήσει στο σήμερα. «Με περίμεναν απροσδόκητες εκπλήξεις, γιατί διαπίστωσα ότι στη μεν Κρητικοπούλα η ιστορική συνθήκη είχε ευθείες αναλογίες με σημερινές καταστάσεις (ξενοκρατία και βαριά αντιλαϊκά μέτρα). Με τη Χαλιμά η σχέση είναι πιο δύσκολη. Θα σου πω πώς απάντησα μέσα μου στο ερώτημα "γιατί τώρα;". Είμαστε σε μια εποχή βαθιάς κρίσης κι όλοι έχουμε επικεντρωθεί στο οικονομικό κομμάτι της. Για μένα, έργα που μπορούν να θίξουν την κρίση και στο ερωτικό κομμάτι –οι άνθρωποι δεν προλαβαίνουν, δεν μπορούν, δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους να ερωτευτεί, να αισθανθεί– έχουν ενδιαφέρον. Η Χαλιμά το θίγει. Με την εντυπωσιακή μείξη ανατολικών και δυτικών μουσικών στοιχείων που τη χαρακτηρίζει, όμως, θίγει και κάτι ακόμα: τη δυσκολία μας να αποδεχτούμε ότι η ταυτότητά μας περιέχει πολλή Ανατολή. Με όλον αυτό τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό μας έχουμε χάσει ένα όμορφο και απαραίτητο για να επιβιώσουμε κομμάτι της ταυτότητάς μας. Ο Σακελλαρίδης, λοιπόν, έγραψε ένα έργο-κράμα Ανατολής και Δύσης. Για να πω την πάσα αλήθεια, γέρνει προς τη γοητεία της Ανατολής. Η λύση είναι προς Ανατολάς. Εκεί βρίσκεις τον έρωτα, το πάθος, την αμαρτία, την ηδυπάθεια, κάτι που η ιστορία και η μουσική αναδεικνύει ιδανικά. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ανατολή και ο εξωτισμός της ήταν μόδα την εποχή εκείνη, συνέπεια και του κόσμου που ήρθε από τη Μικρασία με την καταστροφή αλλά και των περιοδειών που έκαναν οι μουσικοί θίασοι στην Τουρκία και στην Αίγυπτο. Το 1929 που ανέβηκε η Χαλιμά, η Βέμπο τραγούδησε τη «Ζεχρά» – ο δίσκος κυκλοφόρησε με τον μουσικό προσδιορισμό "Τανγκό Οριεντάλ". Που δείχνει τι; Τον πόθο της Ανατολής, αλλά σε εξευρωπαϊσμένο πλαίσιο. Στη Χαλιμά, εκεί που ακούς ανατολίτικες μελωδίες, πέφτει κι ένα φοξ-τροτ ή ένα ουάν-στεπ για να φέρει την ισορροπία των στοιχείων!».
Μulti-cultural η σύνθεση του λυρικού αυτού παραμυθιού, δηλαδή. «Ναι, που, όπως κάθε παραμύθι, χωράει σε όλες τις εποχές. Και καθώς η οπερέτα ήταν στην εποχή της είδος εμπορικό για το μεγάλο κοινό, η χρυσόσκονη και το happy-end δεν λείπουν» λέει. Αλλά δεν θα ήταν χαζό να νιώθουμε άσχημα επειδή θα παρουσιαστεί ένα έργο διαφυγής, που δεν έχει σχέση με το καθημερινό μας δράμα; «Ας πάρουμε και μια ανάσα. Μ' έχει κουράσει το αυτομαστίγωμα. Κάπως πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτή την αδυσώπητη πίεση, η ανάσα είναι αναγκαία. Το ελαφρύ δεν συμπίπτει πάντα με το ρηχό. Η Χαλιμά μου έχει φτιάξει τη διάθεση, αυτό το "Έλα, ζήσε αυτό που γουστάρεις, τώρα!" που μεταφέρει. Μου έδωσε την αφορμή για να σκεφτώ ότι κι εγώ, όπως και πολλοί άλλοι γύρω μου, αποκλείσαμε τη χαρά από τη ζωή μας. Έχουμε υποκύψει στον ψυχαναγκασμό ότι αυτή δεν είναι εποχή για να ζει κανείς στιγμές χαράς».
__________________________________________
Θεόφραστος Σακελλαρίδης,
«Η Χαλιμά»
Μουσική διεύθυνση: Γιώργος Πέτρου - Παναγιώτης Παπαδόπουλος.
Σκηνοθεσία - απόδοση & προσαρ. κειμένου: Πέτρος Ζούλιας.
Ποιητικό κείμενο: Θεόφραστος Σακελλαρίδης - Σπύρος Ποταμιάνος
15, 16, 17, 23, 24 Φεβρουαρίου 2013.
5, 14, 15, 31 Μαρτίου 2013
Ώρα έναρξης: 20:00
Θέατρο Ολύμπια
Ακαδημίας 59-61
www.nationalopera.gr
