Κάποια παιδιά αναπτύσσουν και εκφράζουν ταυτότητα φύλου διαφορετική από την καταγεγραμμένη, κάποιων άλλων παιδιών πάλι το βιολογικό φύλο, εξαιτίας διαφόρων φυσικών (χρωμοσωμικών, ορμονικών ή ανατομικών) διαφοροποιήσεων, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως αμιγώς άρρεν ή θήλυ. Πρόκειται για τα τρανς και ίντερσεξ άτομα αντίστοιχα, τα οποία κατά κανόνα έχουν εκ γενετής αυτό τον προσανατολισμό, δίχως αυτός να προεξοφλεί τη σεξουαλικότητά τους. Τα δεύτερα ειδικά θεωρούνταν παλιότερα –ακόμα κι αν κατά τα άλλα ήταν απολύτως υγιή– εξαμβλώματα, λάθη της φύσης, συχνότατα μάλιστα οι μητέρες υποχρεώνονταν είτε να προβούν σε βεβιασμένες ορμονοθεραπείες ή αχρείαστα, τραυματικά για το παιδί χειρουργεία είτε να τα απορρίψουν. Οι αντιλήψεις αυτές αρχίσανε πια να αλλάζουν και ευτυχώς, όπως συμφωνεί η συνομιλήτριά μου, καθώς οι σχετικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι τα παιδιά αυτά –σε 1,7-2% υπολογίζονται στατιστικά– αν αφεθούν να ανακαλύψουν και να αναπτύξουν ελεύθερα την προσωπικότητά τους εξελίσσονται απόλυτα φυσιολογικά. Το ζητούμενο είναι να υπάρξει εκείνο το περιβάλλον αποδοχής, ασφάλειας και υποστήριξης που θα τους το επιτρέψει, εκείνο που χρειάστηκε να παλέψει σκληρά για να αποκτήσει η/ο Καλ του συναρπαστικού μυθιστορήματος του Τζέφρι Ευγενίδη «Middlesex» (2002), μια σημαντική συμβολή στην ορατότητα αυτών των ανθρώπων που μόλις τα τελευταία χρόνια αποκτούν τη δική τους φωνή.
Η Ρηνιώ, μια θαυμάσια γυναίκα, είναι μία από τις πρώτες μητέρες παιδιών στην Ελλάδα που βγήκαν θαρραλέα προς τα έξω, ορμώμενες καταρχάς από το ίδιο τους το βίωμα. Την είδα στη Βουλή να υπερασπίζεται θερμά στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών τα δικαιώματα των intersex παιδιών και των ανθρώπων που εν τέλει δεν συμπεριλήφθηκαν στο νομοσχέδιο για τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου (ΝΑΤΦ). Συζητήσαμε για τα αιτήματα που μένει να ικανοποιηθούν ώστε να πάψουν να είναι «αόρατοι», τις προκαταλήψεις που χρειάστηκε αρχικά να αντιπαλέψουν με τον σύντροφό της, όπως εκατοντάδες ακόμα ζευγάρια που βρίσκονται στην ίδια θέση, όταν αποφάσισαν να κρατήσουν το παιδί, τις αντιξοότητες αλλά και τη χαρά που παίρνουν καθημερινά, βλέποντάς το να αποκτά την αυτοσυνειδησία του χάρη στην αγάπη και στην αμέριστη συμπαράστασή τους. Για τις τρανς και τις ίντερσεξ προβληματικές, την ένταξη των παιδιών αυτών στο σχολικό περιβάλλον, το δικαίωμα στον αυτοκαθορισμό σε κάθε πεδίο αλλά και το πόσο δεκτικές μπορεί να είναι ακόμα και μικρές κοινωνίες στη διαφορετικότητα, αν ένα τέτοιο ζήτημα τους τεθεί με παρρησία, ευθύτητα και ειλικρίνεια. «Είτε θα "κρύψεις" το παιδί μαθαίνοντάς το να κρύβεται μια ζωή, να νιώθει ενοχικά και να υποφέρει σιωπηλά, με όσα δεινά συνεπάγεται κάτι τέτοιο για την ψυχοσωματική του ανάπτυξη, είτε θα το υποστηρίξεις ανοιχτά ώστε να υποστηρίζει και το ίδιο τον εαυτό του θαρρετά και υπερήφανα, ό,τι ταυτότητα κι αν αναπτύξει ή εκφράσει. Εμείς αποφασίσαμε το δεύτερο γιατί η άνευ όρων αγάπη ξεπερνά κάθε στερεότυπο» λέει επιγραμματικά. Εσύ στη θέση της τι θα επέλεγες;
Η έλλειψη γνώσης και αποδοχής στην οικογένεια και αργότερα στο σχολείο στερεί από τα παιδιά αυτά τη δυνατότητα να εκφράσουν και να αναπτύξουν ελεύθερα την προσωπικότητά τους, όπως οι συμμαθητές τους. Καταστρέφεται η αυτοεικόνα τους, καθιστώντας τα πρώτα στη σειρά θύματα σχολικής βίας, κατάθλιψης, εγκατάλειψης του σχολείου, μέχρι και αυτοκτονικού ιδεασμού.
— Ρηνιώ, τι σημαίνει να είσαι γονέας intersex παιδιού;
Σημαίνει πως μπαίνεις σε έναν θαυμαστό καινούργιο κόσμο, όπως με τον ερχομό κάθε παιδιού. Μόνο που ετούτος έχει και λίγα παραπάνω «θαύματα». Αν και σήμερα γνωρίζουμε πως ίντερσεξ άνθρωποι γεννιούνται από την αυγή του είδους μας, η γνώση μας γύρω από την ύπαρξή τους είναι ακόμα σχετικά περιορισμένη, όσο και εξειδικευμένη. Σχεδόν κρυφή, σαν ταμπού. Σαν γονιός, λοιπόν, που μόλις έμαθες πως το παιδί που περιμένεις έχει μια οποιαδήποτε ίντερσεξ κατάσταση, μπορεί να βρεθείς ξαφνικά σε πολύ δυσάρεστη θέση. Καταρχάς, να πιεστείς από άσχετους και κυρίως φοβικούς γιατρούς να τερματίσεις τη ζωή του υγιέστατου εμβρύου σου, παρόλο που είναι απόλυτα επιθυμητό και δεν υπάρχει κανένας πραγματικός ιατρικός λόγος για κάτι τέτοιο... Τι «τέρας και λάθος της φύσης!» μας είπαν τότε, τι «μα, είναι κάτι σαν το σύνδρομο Ντάουν!», τι «μα, αν σας βγει ομοφυλόφιλο;». Ακούσαμε πολλά άκυρα και τραγικά πράγματα, με πιο ακραίο απ' όλα την προτροπή σε τερματισμό της εγκυμοσύνης λόγω πιθανότητας... μικρού πέους (...) Ε, εκεί πια καταλαβαίνεις πως στην πραγματικότητα το πρόβλημα δεν βρίσκεται στο έμβρυο αλλά στο μυαλό ενός ηλικιωμένου, ανενημέρωτου και ομοφοβικού γιατρού που μετράει το δικαίωμα στη ζωή σε... εκατοστά γεννητικών οργάνων.
— Το καταρχάς πρόβλημα, λοιπόν, είναι η προκατάληψη και η έλλειψη σωστής ενημέρωσης, όχι το παιδί καθαυτό.
Ακριβώς. Το πρώτο που πρέπει να κάνει, λοιπόν, ο γονιός ενός ίντερσεξ εμβρύου ή βρέφους είναι να ενημερωθεί από διεθνείς έγκυρους οργανισμούς, ιδανικά από γενετιστή. Ερευνώντας καταλάβαμε πως δεν υπήρχε κανένας λόγος τερματισμού της εγκυμοσύνης και επιπλέον γνωρίσαμε αρκετούς και μια χαρά ανθρώπους με την ίδια κατάσταση. Οπότε, συνεχίσαμε κανονικά την κύηση με νέο μαιευτήρα και σε ιδιωτικό μαιευτήριο, αφού στο προηγούμενο (δημόσιο) μας αρνήθηκαν τις υπηρεσίες τους. Δυστυχώς, δεν συμβαίνει το ίδιο με όλους τους μέλλοντες γονείς ίντερσεξ εμβρύων. Κάποιοι τρομοκρατούνται, δεν ερευνούν ή δεν τους δίνεται καν τέτοια επιλογή και τερματίζουν την εγκυμοσύνη, χωρίς κανέναν έγκυρο ιατρικό λόγο. Γνωρίζω νέο ζευγάρι του οποίου ο γάμος και η ζωή καταστράφηκαν μετά τον τερματισμό του υγιέστατου ΧΧΥ εμβρύου τους, όταν συνειδητοποίησαν τι ακριβώς τους συνέβη.
— Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στους όρους τρανς και ίντερσεξ, ποιες οι κοινές προβληματικές και επιδιώξεις;
Είναι δύο σύγχρονοι, αποδεκτοί επιστημονικοί όροι-«ομπρέλες» που περιγράφουν συμπεριληπτικά o μεν πρώτος όλα τα άτομα που αναπτύσσουν και εκφράζουν ταυτότητα φύλου διαφορετική από το καταγεγραμμένο φύλο τους (trans), ο δε δεύτερος όλα τα άτομα των οποίων το βιολογικό φύλο, εξαιτίας διαφόρων φυσικών (χρωμοσωμικών, ορμονικών ή ανατομικών) διαφοροποιήσεων, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως αμιγώς άρρεν ή αμιγώς θήλυ (intersex). Παρόλο, λοιπόν, που οι δύο όροι σημαίνουν διαφορετικά πράγματα, αμφότεροι τρανς και ίντερσεξ άνθρωποι γεννιούνται έτσι. Να ξεκαθαρίσουμε αρχικά ότι τα τρανς και τα ίντερσεξ άτομα μπορούν, όπως κάθε άνθρωπος, να αναπτύξουν οποιαδήποτε έμφυλη ταυτότητα ή σεξουαλικό προσδιορισμό. Συνιστά παραπληροφόρηση, άγνοια ή άθλια ρατσιστική προπαγάνδα να μπερδεύεται η έννοια του βιολογικού ή του κοινωνικού φύλου με τη σεξουαλικότητα. Στην πραγματικότητα, το βιολογικό φύλο, η ταυτότητα φύλου, η έκφραση φύλου και η ανθρώπινη σεξουαλικότητα εκφράζονται σε τέσσερα διακριτά φάσματα.
— Να το αναλύσουμε λίγο αυτό;
Βεβαίως. Οι περισσότεροι ίντερσεξ άνθρωποι δεν είναι τρανς αλλά ταυτοποιούνται στο φύλο που τους αποδόθηκε στη γέννηση. Κάποιοι όμως αναπτύσσουν (το ίδιο φυσιολογικά με τους προηγούμενους) είτε την ταυτότητα του αντίθετου φύλου, είτε και των δύο, είτε κανενός φύλου, είτε μη δυαδικές ταυτότητες. Κάποια τρανς άτομα μπορεί να ανακαλύψουν πως είναι (βιολογικά) ίντερσεξ, κάποια ίντερσεξ άτομα είναι πιθανό να αναπτύξουν τρανς ταυτότητες. Μολονότι ούτε η μία ούτε η άλλη κατάσταση συνιστά διαταραχή, σήμερα αυτά τα άτομα υφίστανται το στίγμα της ψυχιατρικοποίησης και σοβαρές διακρίσεις που φτάνουν στην κακοποίηση. Αφού η πολιτεία δεν αναγνωρίζει και η κοινωνία δεν συμπεριλαμβάνει τις διαφορετικές τους ταυτότητες (non-binary ή gender variant), οι έμφυλες εκφράσεις και τα έμφυλα χαρακτηριστικά τους παρουσιάζονται στον πολύ κόσμο ως «μη-έγκυρα» ή «προβληματικά» από μερίδα του ιατρικού κατεστημένου, της Εκκλησίας και των συντηρητικών κύκλων εν γένει. Η έλλειψη γνώσης και αποδοχής στην οικογένεια κι αργότερα στο σχολείο στερεί από τα παιδιά αυτά τη δυνατότητα να εκφράσουν και να αναπτύξουν ελεύθερα την προσωπικότητά τους, όπως οι συμμαθητές τους. Καταστρέφεται η αυτοεικόνα τους, καθιστώντας τα πρώτα στη σειρά θύματα σχολικής βίας, κατάθλιψης, εγκατάλειψης του σχολείου, μέχρι και αυτοκτονικού ιδεασμού. Είτε, λοιπόν, θα κρύψεις το παιδί, μαθαίνοντάς το να κρύβεται μια ζωή, να νιώθει ενοχικά για κάτι φυσικό, που δεν ορίζει ή επιλέγει και να υποφέρει σιωπηλά, με όσα δεινά συνεπάγεται κάτι τέτοιο για την ψυχοσωματική του ανάπτυξη, είτε θα το υποστηρίξεις ανοιχτά, ώστε να υποστηρίζει και το ίδιο τον εαυτό του θαρρετά και υπερήφανα, ό,τι ταυτότητα κι αν αναπτύξει ή εκφράζει. Εμείς αποφασίσαμε το δεύτερο.
— Πότε το ανακάλυψες; Ποιες ήταν οι αρχικές αντιδράσεις οι δικές σου, του συντρόφου σου, του περιβάλλοντός σας; Είχατε κάποια ενημέρωση από πριν για τέτοια θέματα ή ευαισθητοποιηθήκατε στην πορεία; Το αδερφάκι, οι παππούδες, οι άλλοι συγγενείς;
Όπως σου είπα, το ανακαλύψαμε στον 5ο μήνα της κύησης. Με τον σύντροφο μου, αν και δεν είχαμε καμιά προηγούμενη πληροφόρηση, ήμασταν εξαρχής απόλυτα μαζί σε όλα: στην έρευνα, στην παρακολούθηση, στον αγώνα για τα δικαιώματά του, στη στήριξή του μέχρι σήμερα. Ο μεγαλύτερος αδερφός του είναι επίσης μαζί μας σε όλα αυτά, χωρίς τον παραμικρό σκεπτικισμό, του συμπαραστέκεται απόλυτα και τον λατρεύει. Οι γονείς μας χρειάστηκαν αναλυτική ενημέρωση και επιμόρφωση, γιατί η πληροφορία τούς ήρθε ως αναπάντεχη και καινούργια, όμως επίσης το λατρεύουν, οπότε η αποδοχή ήταν μονόδρομος, καθώς η άνευ όρων αγάπη ξεπερνά κάθε στερεότυπο. Όσο μοιραζόμαστε την πληροφορία, τόσο πιο υποστηρικτική γίνεται και η ευρύτερη οικογένεια.
— Έχει το ίδιο το παιδί συναίσθηση αυτής της «ιδιαιτερότητας»; Είναι κάτι που επηρεάζει την κοινωνικοποίησή του; (σχολείο, παρέες, λοιπές δραστηριότητες). Κάποια θετικά ή/και αρνητικά παραδείγματα;
Ναι, φυσικά, την αντιλαμβάνεται, και μάλιστα πολύ πριν μεγαλώσει αρκετά ώστε να αρχίσουμε να του εξηγούμε εμείς. Ξέρεις, νομίζουμε συχνά πως τα μικρά παιδιά δεν καταλαβαίνουν, αλλά στην πραγματικότητα νιώθουν τα πάντα. Και εκφράζονται άρτια, στο παιχνίδι, στα θέλω και στις ταυτίσεις τους. Αρκεί να τα παρατηρείς προσεκτικά και με ανοιχτό μυαλό. Θυμάμαι, κάποια στιγμή, στο νήπιο, άρχισαν να το κοροϊδεύουν με διάφορες αιτίες, π.χ. για το μπαλέτο που ξεκίνησε τόσο ενθουσιασμένος ή τη λεπτή του φωνή ή που έπαιζε με τα κορίτσια και τα πιο ήπια παιδιά ή για τα μακριά του μαλλιά, που λάτρευε. Ξαφνικά, είχε χάσει το κέφι του, την ξενοιασιά του, άρχισε να κλείνεται στον εαυτό του, αρνιόταν να πάει σχολείο ή μας καλούσαν συχνά να τον πάρουμε γιατί «πόναγε η κοιλίτσα». Εκεί, με τη βοήθεια παιδοψυχολόγου καταλάβαμε πως το παιδί υπέφερε πραγματικά από την κριτική των συνομηλίκων του, κυρίως των κοριτσιών, καθώς ξέφευγε από κάποια στερεότυπα που θεωρούνταν κανονικά «μόνο για αγόρια». Οι εξηγήσεις μας, απλοποιημένες και κατάλληλες πάντα για την ηλικία του, το ανακούφισαν, αφού ένιωθε ήδη πως κάτι ιδιαίτερο του συνέβαινε, αν και αρχικά δεν είχε κάποια ικανή εξήγηση γι' αυτό. Μόλις άρχισε να υποστηρίζεται καλύτερα από μας και από τη δασκάλα του με διάφορες θετικές παρεμβάσεις, το παιδί ξαναζωντάνεψε και κυριολεκτικά άνθησε, πιο ήρεμο αλλά και πιο σίγουρο από πριν.
— Η αποδοχή και η ένταξη σε αυτές τις ηλικίες είναι, βέβαια, εξαιρετικά σημαντική.
Απολύτως. Σήμερα είναι πλέον ένα κοινωνικό και δημοφιλές παιδί, έχει συμμάχους τα φιλαράκια του που τον δέχονται όσο τους έχει ανοιχτεί και αλληλοϋποστηρίζονται όμορφα. Φυσικά, δεν είναι όλα τα παιδιά τόσο δεκτικά, η χλεύη και ο αρνητισμός ενεδρεύουν πάντα, ανάλογα και με την ανατροφή ή την ψυχολογία καθενός ή και την πίεση που μπορεί να δέχεται το άλλο παιδί για να «ταιριάξει» στερεοτυπικά το ίδιο κάπου. Ακούμε πως τα παιδιά είναι σκληρά, μα δεν είναι απ' τη φύση τους τέτοια, είμαστε οι γονείς που τα ασκούμε στη σκληράδα, τα δικά μας στερεότυπα και αγκυλώσεις αναπαράγουν. Αν το σχολείο δεν τα απονευρώσει έγκαιρα αυτά, γίνονται στοιχεία-«στοιχειά» που μας ορίζουν και ως ενήλικες, υπαγορεύοντάς μας περιορισμούς ανύπαρκτους για το ποιοι είμαστε, τι μπορούμε να καταφέρουμε και ως πού μπορούμε να φτάσουμε. Το σταθερό πρόβλημα με το σχολείο, βέβαια, είναι η απουσία οδηγιών συμπερίληψης των φυλοδιαφορετικών παιδιών από το υπουργείο, καθώς και το ότι δεν υπάρχει η σχετική επιμόρφωση στους εκπαιδευτικούς. Αναγκαζόμαστε να την παρέχουμε εμείς, η παιδοψυχολόγος ή ο Συνήγορος του Παιδιού, τουλάχιστον όσο έχουμε την τύχη οι δάσκαλοί του να είναι ανοιχτόμυαλοι, δεκτικοί και πρόθυμοι να το στηρίξουν. Φαντάσου όμως τι γίνεται όταν τυχαίνει ούτε οι γονείς ούτε οι δάσκαλοι να παραστέκονται σε ένα τέτοιο παιδί.
— Από ποιους χώρους/άτομα/συλλογικότητες συνάντησες μεγαλύτερη ανταπόκριση;
Σε εθνικό επίπεδο, η ομάδα του Πολύχρωμου Σχολείου είναι εξαιρετικά υποστηρικτική, παρέχοντας στα σχολεία τα κατάλληλα εργαλεία συμπερίληψης και διαχείρισης περιστατικών, εντελώς εθελοντικά, με τρόπο επιστημονικό, σύγχρονο και έγκυρο. Εξίσου υποστηρικτικός και δυναμικά διεκδικητικός φορέας είναι σταθερά το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, του οποίου νίκη και δικαίωση ήταν η ΝΑΤΦ, καθώς και οι γονεϊκές ομάδες υποστήριξης Υπερήφανοι Γονείς και Οικογένειες Ουράνιο Τόξο. Στήριξη υπάρχει επίσης από την Colour Youth. Απευθυνθήκαμε, επίσης, στον Βοηθό Συνήγορο του Παιδιού, ζητώντας του να διαμεσολαβήσει προς το σχολείο αρχικά και το υπουργείο Παιδείας κατ' επέκταση ώστε να διασφαλιστούν τα δικαιώματα του παιδιού σχετικά με τον σεβασμό, την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του και την ασφάλειά του. Ο Συνήγορος, που ανταποκρίθηκε θετικά και άμεσα, υπήρξε ιδιαίτερα υποστηρικτικός και εν όψει του νομοσχεδίου ΝΑΤΦ, καταθέτοντας τεκμηριωμένες συστάσεις που δυστυχώς δεν εισακούστηκαν ανάμεσα στις πολλές φοβικές, μισαλλόδοξες και κακοποιητικές κραυγές στη Βουλή. Δεν θα έλεγα το ίδιο για το περιφερειακό Παρατηρητήριο Σχολικής Βίας, όπου λίγο-πολύ μας είπαν (άτυπα) πως «τα παιδιά στο σχολείο υποχρεούνται να ακολουθούν τα πρότυπα του εγγεγραμμένου φύλου τους, αφού με αυτό γράφτηκαν στο σχολείο». Όταν το έμφυλο bullying δίνει και παίρνει στα σχολεία, προσωπικά θεωρώ υποκριτικό το Παρατηρητήριο να μην ασχολείται καν με τον έμφυλο ρατσισμό με τη δικαιολογία ότι δεν έχει τέτοιες οδηγίες. Στο δε υπάρχον (αν και προαιρετικό) μάθημα Αγωγής Υγείας, οι έμφυλες διακρίσεις, οι διαφορετικές ταυτότητες, εκφράσεις και χαρακτηριστικά φύλου και οι διαφορετικές οικογένειες παραμένουν απλώς άφαντες, αόρατες εντελώς.
Σε διεθνές επίπεδο, τώρα, μας υποστήριξε πολύ η Organisation Intersex International Europe , της οποίας η παρέμβαση επί του νομοσχεδίου επίσης έπεσε στο κενό, τουλάχιστον όμως εισακούστηκε στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης.
— Πόσα υπολογίζονται τα intersex άτομα στην Ελλάδα; Γνωρίζεις, είπες, κι άλλους γονείς με intersex παιδιά. Πώς το αντιμετωπίζουν;
Οι άνθρωποι που γεννιούνται με κάποια ίντερσεξ διαφορετικότητα υπολογίζονται παγκοσμίως στο 1,7-2% του γενικού πληθυσμού, χαρακτηριστικό δηλαδή τόσο συχνό όσο τα κόκκινα μαλλιά. Αγνοώ αν υπάρχουν εγχώρια στοιχεία, αφού η μυστικότητα και η ντροπή είναι η πρώτη συμβουλή των γιατρών, ειδικά όταν προβαίνουν σε μη απαραίτητες επεμβάσεις κανονικοποίησης των ίντερσεξ μωρών «για το καλό τους», ώστε να συμμορφωθούν ανατομικά με κάποιο από τα δύο φύλα, ερήμην φυσικά του παιδιού και της ταυτότητας που θα αναπτύξει. Οι επεμβάσεις αυτές, όπως καταγγέλλουν βιωματικά αρκετοί ενήλικες που σπάνε τη σιωπή τους την τελευταία δεκαετία, είναι εξαιρετικά τραυματικές και συνήθως ασύμφωνες προς την ταυτότητα που βιώνουν. Ο ΟΗΕ, πάντως, τις κατατάσσει στα ανθρώπινα βασανιστήρια και καλεί τα κράτη να τις ποινικοποιήσουν. Στην Ελλάδα επιτρέπονται και συχνά επιβάλλονται χωρίς πολλά-πολλά στους γονείς που απληροφόρητοι και πανικοβλημένοι συναινούν. Ναι, γνωρίζω ολοένα περισσότερους τέτοιους γονείς, καθώς εδώ και 6-7 χρόνια, χάρη και στα κοινωνικά δίκτυα, αρχίσαμε να βρισκόμαστε οι οικογένειες και τα ίντερσεξ άτομα στην Ελλάδα, διαπιστώνοντας την ανάγκη για αλληλέγγυα υποστήριξη και διεκδίκηση ορατότητας. Καθώς οι ίντερσεξ καταστάσεις είναι πολλές και διαφορετικές, καταλαβαίνεις πως ποικίλλουν οι ανάγκες μας, όμως οι βασικές, κοινές για όλους σχεδόν, είναι η θεσμική και κοινωνική συμπερίληψη των ίντερσεξ ανθρώπων σε εκπαίδευση, υγεία, πρόνοια και ασφάλιση. Όσο δεν υπάρχει συμπεριληπτική πολιτική, οι περισσότερες οικογένειες παραμένουν σιωπηλές και αόρατες, δεν ρισκάρουν την έκθεση, οπότε είναι σχετικά δύσκολη η ίδρυση κάποιου αυτόνομου φορέα, που είναι αναγκαίο να δρομολογηθεί.
— Ζεις σε μια νησιωτική πόλη. Σχολιάστηκε καθόλου εκεί το ότι εμφανίστηκες στην τηλεόραση στην επιτροπή της Βουλής, μιλώντας για τα intersex δικαιώματα; Πόσο εύκολο είναι να διεκδικείς ορατότητα, αξιοπρέπεια και σεβασμό στη διαφορά σε κλειστές τοπικές κοινωνίες; Στηρίγματα βρίσκεις;
Δεν μπορώ να ξέρω αν σχολιάστηκε και πώς, δεν προλαβαίνω να ασχοληθώ με τα σχόλια (γελώντας). Δεν βρίσκω όμως πραγματικά κανέναν λόγο, άσχετα με το αν πρόκειται για μικρές ή μεγάλες πόλεις, να σχολιάζεται αρνητικά η προσπάθεια ενός οποιουδήποτε γονιού να υπερασπίζεται το δικαίωμα του παιδιού του να υπάρχει όπως το έφτιαξε η φύση, ανοίγοντας έτσι δρόμο και γι' άλλα παιδιά. Άρα, ναι, αξιώνω ορατότητα, αξιοπρέπεια και σεβασμό, όπου κι αν βρίσκομαι. Ειδικά στις μικρές κοινωνίες, όπου όλοι πάνω-κάτω γνωριζόμαστε, αν είναι ειλικρινής και θετική η πληροφορία που φέρνεις και δεν επηρεάζει αρνητικά τη ζωή των άλλων, ο κόσμος γίνεται δεκτικότερος και σιγά-σιγά αναγνωρίζει το δίκιο. Οι δικαιωματικές διεκδικήσεις, άλλωστε, αφορούν κάθε παιδί και κάθε άνθρωπο, αφού όλοι διαφορετικοί είμαστε, σε κάθε επίπεδο, άρα η συμπερίληψη οφείλει να είναι επίσης πολυεπίπεδη (φύλο, φυλή, χρώμα, θρησκεία, αναπηρία, οικονομική κατάσταση κ.ο.κ.). Οι γονείς ενδιαφερόμαστε να συμβιώνουν τα παιδιά μας μονοιασμένα, τουλάχιστον οι γονείς που γνωρίζουμε εμείς και επιλέγουμε για παρέα, νιώθω δε ευγνώμων που μας παραστέκονται. Μισαλλοδοξία, ρατσισμός ή απλώς αγνωμοσύνη υπάρχει σε κάθε κοινωνία, πόσο μάλλον στην ελληνική, που διέρχεται μακροχρόνια κρίση, οικονομική και αξιών. Πιστεύω εντούτοις ότι στο τέλος πάντα νικά το φως της εξέλιξης!
— Παρά τις αντιξοότητες, λοιπόν,τα ήθη, οι άνθρωποι και οι καιροί λες ότι αλλάζουν.
Ω, ναι, είμαι σίγουρη γι' αυτό, γιατί νομοτελειακά είτε προχωράμε μπροστά οι άνθρωποι αδελφωμένοι είτε αφανιζόμαστε. Για μένα, η συμπερίληψη και η ειρηνική συνύπαρξη είναι ξεκάθαρα θέμα βιωσιμότητας του είδους μας. Η ιστορία επαναλαμβάνεται κι εμείς τώρα είναι ανάγκη να το πάρουμε αλλιώς. Ο ρατσισμός, ο φασισμός, ο ιμπεριαλισμός και η υπερεκμετάλλευση έχουν πάντα λίγους, ελάχιστους κερδισμένους. Αν τα καταφέρουμε οι πολλοί ν' αποτρέψουμε τους λίγους τρελούς που βάλθηκαν να ανατινάξουν με διάφορους τρόπους και μέσα τον πλανήτη, δεν μπορεί παρά να πάμε παραπέρα. Πιστεύω έντονα πως οι καιροί αλλάζουν στο μέτρο που αλλάζουμε την ανατροφή των παιδιών. Όσο λιγότερη βία και κακοποίηση, όσο περισσότερη ενσυναίσθηση, ελευθερία και ειρηνική συνύπαρξη βιώνουν τα παιδιά μεγαλώνοντας, τόσο ανθρωπινότερο θα είναι το αύριο.
— Με δεδομένο ότι το νομοσχέδιο για τη ΝΑΤΦ δεν συμπεριέλαβε εν τέλει τα intersex άτομα, πού προσανατολίζονται τώρα οι διεκδικήσεις;
Όσα κερδήθηκαν για τα τρανς άτομα θα πρέπει τώρα να διεκδικηθούν και για τα ίντερσεξ, συν λίγα ακόμα. Πέρα από την καθολικότητα της ΝΑΤΦ και τη συμπερίληψη των ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων σε παιδεία, υγεία, πρόνοια και ασφάλιση, για τα ίντερσεξ παιδιά πρέπει να διεκδικηθεί πρώτιστα το δικαίωμα στη βιολογική, στη σωματική ακεραιότητα και στον αυτοπροσδιορισμό, να απαγορευτούν δηλαδή οι αχρείαστες χειρουργικές επεμβάσεις στα παιδικά σώματα. Παρά τις όποιες ανατομικές ή άλλες φυσικές διαφοροποιήσεις τους, οι ίντερσεξ άνθρωποι παγκοσμίως δηλώνουν στις διακηρύξεις τους πως αγαπούν το σώμα τους ως έχει, είναι περήφανοι γι' αυτό και απαιτούν το προφανές, να είναι οι μόνοι υπεύθυνοι να αποφασίζουν γι' αυτό. Τα δικαιώματα αυτά αποτυπώνονται επίσης στην πρόσφατα ψηφισμένη νέα Ευρωπαϊκή Σύσταση (νο 2191, 12/10/2017) για τα συνεχώς παραβιαζόμενα δικαιώματα και τις διακρίσεις κατά των ίντερσεξ ανθρώπων από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η Ελλάδα, προς τιμήν της, υπερψήφισε, επισημαίνοντας μάλιστα πως οι αγωνίες μας, όπως διατυπώθηκαν στην ελληνική Βουλή, ακούστηκαν καθαρά από την κυβέρνηση. Μένει τώρα να δούμε αν όντως μας άκουσαν και μας κατάλαβαν ή αν μας εμπαίζουν ψηφοθηρικά, όπως έπραξε σύσσωμο το συντηρητικό τόξο στην ψήφιση της ΝΑΤΦ.
— Η μεγαλύτερη προσδοκία και η μεγαλύτερη αγωνία σου για ένα παιδί που σε λίγα χρόνια θα μπει στην εφηβεία;
Η εφηβεία δεν είναι τόσο προβληματική όσο ακούγεται όταν μεγαλώνεις το παιδί με σεβασμό και ενσυναίσθηση από μικρό, όταν το ακούς και το συντρέχεις, όταν το αφήνεις να ανακαλύψει ελεύθερα τον εαυτό του και όταν διατηρείται η σύνδεσή σας ζωντανή, χωρίς περιττές γονεϊκές προβολές και χειραγωγήσεις. Προσπαθώ πολύ να μην έχω άλλη προσδοκία από τα παιδιά μου πέρα από το να ζήσουν γερά και χαρούμενα, να νιώθουν καλά μ' αυτό που είναι και μ' αυτό που κάνουν καθημερινά, να βρίσκονται σε ισορροπία και γαλήνη με το μέσα τους. Η μεγαλύτερη αγωνία μου; Να είναι ασφαλή, να μην τα αγγίξει ο κοινωνικός ρατσισμός που βρίσκεται διάχυτος παντού, να μην αναγκαστούν να προσποιηθούν κάτι που δεν είναι ίσα για «να ταιριάξουν». Στην εφηβεία, η δυσφορία φύλου μπορεί να γίνει έως και τραυματική. Για παράδειγμα, σκέψου ένα τρανς παιδί που βλέπει το σώμα του μέρα τη μέρα να αλλάζει προς το μη επιθυμητό φύλο. Εκεί χρειάζεται και πάλι εξειδικευμένη υποστήριξη και να ενημερωθεί το παιδί για τις διαθέσιμες εναλλακτικές και τα αποτελέσματά τους. Αυτό όμως θα το αντιμετωπίσουμε στην ώρα του. Δυστυχώς, κι εδώ, το κατεστημένο ιατρικό πρωτόκολλο που επικρατεί για κάποιες ίντερσεξ καταστάσεις είναι να χορηγούνται οι κατάλληλες ορμόνες ώστε το σώμα να συμμορφωθεί στο εγγεγραμμένο φύλο του, συνήθως χωρίς την ενημερωμένη συναίνεση του παιδιού. Πόσο σωστό είναι όμως αυτό για ένα παιδί του οποίου η ύπαρξή δεν συμφωνεί με το καταγεγραμμένο φύλο του; Πώς μπορείς να αγνοήσεις το ίδιο το παιδί, αν εκφράζεται διαφορετικά; Είναι πολύ επικίνδυνο, περισσότερο από το να ακούσεις απλά και να επιβεβαιώσεις το παιδί, υποστηρίζοντάς το υπεύθυνα σε όλη τη διαδικασία, έτσι ώστε, ακόμα κι αν κάνει λάθος, να μπορεί να το διορθώσει ανά πάσα στιγμή. Αυτό είναι και το βασικό πλεονέκτημα της κοινωνικής φυλομετάβασης.
— Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το κατά πόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αυταξία ή γίνονται εργαλείο πολιτικής εκμετάλλευσης. Η δική σου άποψη;
Φοβάμαι πως είναι και τα δύο. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι σαφώς αυταξία για τους καταπιεσμένους και όσους τα στερούμαστε. Μετατρέπονται, ωστόσο, πανεύκολα σε εργαλείο πολιτικής εκμετάλλευσης για τους κρατούντες, που τα παραχωρούν ή τα παραβιάζουν κατά το δοκούν και υπό όρους. Για παράδειγμα, το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού στη ΝΑΤΦ παραχωρήθηκε υπό τους όρους της ηλικίας, της αγαμίας και επιπλέον της συμμόρφωσης/ταυτοποίησης στο αρσενικό ή στο θηλυκό φύλο-πρότυπο που υποδεικνύει η επίσημη θρησκεία, παρότι τόσο βιολογικά όσο και κοινωνικά το φύλο εκφράζεται ποικιλότροπα και ως φάσμα. Ήδη κάποιες χώρες το κατανοούν αυτό. Χτες διάβαζα και για την Πολιτεία της Καλιφόρνιας που ψήφισε αντίστοιχο νόμο χωρίς κανέναν περιορισμό ή αποκλεισμό. Συμβαίνει ήδη δηλαδή, η επιμονή της ελληνικής πολιτείας όμως να εντάσσονται όλοι στα άκρα ενός δίπολου δοσμένου από το σύστημα και όχι από τη φύση παραβιάζει ουσιαστικά το δικαίωμα των συγκεκριμένων μειονοτήτων, απαιτώντας να τις ετεροκαθορίζει. Αντίστοιχοι ετεροκαθορισμοί δεν συμβαίνουν βέβαια μόνο στις μειονότητες, άρα είναι κάτι που μας αφορά ΟΛΟΥΣ.
