«Έλα μωρέ τώρα, τι να πάμε να ψηφίσουμε, αν ήταν να άλλαζαν τα πράγματα με τις εκλογές, θα ήταν παράνομες». Αυτή η κουβέντα κυκλοφορεί στα χείλη πολλών από εκείνους που τελικά αποφασίζουν να μην προσέρχονται στις κάλπες των εκλογικών αναμετρήσεων. Πού μπορούμε όμως να αποδώσουμε μια τέτοια συμπεριφορά;
Σίγουρα μια μερίδα πολιτών αισθάνεται βαθιά δυσαρέσκεια και αποστροφή προς το πολιτικό σύστημα που θεωρεί ότι τους εξαπάτησε και τους πρόδωσε. Κάποιοι άλλοι θέλουν και μετακυλούν την ευθύνη για τις πολιτικές επιλογές στους υπόλοιπους, ώστε να απαλλάσσονται από την κριτική της επιλογής τους. Και μερικοί άλλοι ασπάζονται την πρώτη κουβέντα αυτού του κειμένου θεωρώντας ότι η διαδικασία των εκλογών είναι μάταιη...
Δεν θα σταθώ ούτε στην καυστική κριτική που θα ασκούσε ο Αριστοτέλης στους μη ενεργούς πολίτες, που θα τους χαρακτήριζε ως «α-νόητους ιδιώτες», ούτε στη σύγχρονη ρητορική της αστικής δημοκρατίας ότι είναι καθήκον κάθε δημοκρατικού πολίτη να μετέχει στην εκλογική διαδικασία. Θα διερευνήσω, όμως, το νόημα που μπορεί να έχει η συμμετοχή μας στις εκλογές για τον καθένα μας ξεχωριστά.
Το αποτέλεσμα της κάλπης, όταν συμμετέχουν όλοι οι πολίτες, είναι μια αληθινή ακτινογραφία της κοινωνίας με ημερομηνία και ώρα, που ακριβώς εκφράζει τις ανάγκες της όπως αυτές διαμορφώθηκαν και ζυμώθηκαν στο πέρασμα του χρόνου.
Πολλά από τα πράγματα που κάνουμε στη ζωή μας είναι απόρροια επιλογών. Οι επιλογές αυτές υπαγορεύονται κατά αποκλειστικότητα από τις ανάγκες μας· από την ανάγκη για γνώση μέχρι την ανάγκη για ανθρώπινες σχέσεις. Έτσι συμβαίνει και ενώπιον της κάλπης. Η ανάγκη μας στην πολιτική μπορεί να εκφραστεί ως συμφέρον· συμφέρον για καλύτερη και ποιοτικότερη δουλειά, για περισσότερη ασφάλεια, για τόνωση της εθνικής υπερηφάνειας, για λιγότερες ανισότητες, για ένα πιο καθαρό περιβάλλον για τις επόμενες γενεές.
Κάθε αναμέτρηση τοποθετείται σε μια συγκεκριμένη συγκυρία, τόσο σε κοινωνικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Έτσι το πολιτικό ενέργημα για τον καθένα μας είναι μια ευκαιρία να αναμετρηθούμε με τις συγχρονικές ανάγκες μας και τον τρόπο που θέλουμε να τις εκπληρώσουμε, κατ' ουσίαν με τον ίδιο μας τον εαυτό. Πρόκειται για μια ουσιαστική διαδικασία συνειδητοποίησης των αναγκών μας, μια διαδικασία πολιτικής αυτό-συνειδησίας, που μπορεί να μετουσιωθεί σε διαδικασία ανάλυσης των επιλογών μας, μια διαδικασία ψυχανάλυσης. Έτσι άλλωστε διαμορφώνεται εξατομικευμένα και το πολιτικό διακύβευμα κάθε εκλογικής αναμέτρησης για τον καθένα μας. Καλούμαστε, λοιπόν, να απαντήσουμε σε θεμελιακά πρακτικά πολιτικά διλήμματα:
Θα επιλέξω πολιτική ή πολιτικούς; Κόμμα που έχει ατομοκεντρικό ή κοινωνικοκεντρικό πρόσημο και αφήγημα; Κόμμα συστημικό ή μη συστημικό; Κόμμα για να ασκήσει κυβερνητική πολιτική ή κόμμα που θα αποτελέσει κυβερνητικό ανάχωμα ως αντιπολίτευση; Θέλω να στείλω κάποιο πολιτικό μήνυμα ή να δηλώσω την ιδεολογική μου ταυτότητα; Τι ύφος και τι ήθος εξουσίας επιθυμώ; Τι από όλα αυτά εν τέλει εξυπηρετεί τις ανάγκες μου, τι με εκπροσωπεί;
Το αποτέλεσμα της κάλπης, όταν συμμετέχουν όλοι οι πολίτες, είναι μια αληθινή ακτινογραφία της κοινωνίας με ημερομηνία και ώρα, που ακριβώς εκφράζει τις ανάγκες της όπως αυτές διαμορφώθηκαν και ζυμώθηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Πρόκειται για ένα ψηφιδωτό που αποτελείται από ομάδες συμφερόντων αντικρουόμενων στοχεύσεων και πρακτικών. Η παραγωγική σύνθεση των επιμέρους συνιστωσών με διαφορετικό συντελεστή βαρύτητας, με βάση την αναλογικότητα, δημιουργεί μια κοινή συνισταμένη με βάση την αρχή της πλειοψηφίας.
Έτσι η προσωπική ανάγκη καθενός πολίτη έρχεται να συνδιαμορφωθεί τόσο με εκείνη των ομοίων του όσο και με εκείνων που υποστηρίζουν διαφορετικές ανάγκες. Γίνεται αντιληπτό, λοιπόν, πως το πολιτικό ενέργημα είναι πραγματικά μια ψυχογραφική διαδικασία που εκκινεί σε προσωπικό επίπεδο και κορυφώνεται στην από κοινού αναζήτηση και εξυπηρέτηση των αναγκών μας. Έτσι κάθε εκλογική αναμέτρηση είναι η κατεξοχήν καθολική και τελετουργική μορφή ψυχανάλυσης.
Όσο άδικες κι αν μπορεί να είναι οι κυβερνήσεις, άλλο τόσο δυνατή είναι η ψήφος σου, η επιλογή σου να καθορίσεις τις ανάγκες σου. Και το μόνο σίγουρο είναι ότι η εντροπία των κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών θα γεννά αενάως νέες ανάγκες, νέες πολιτικές μορφές προς υπηρέτηση αυτών· είτε αυτό συμβαίνει μέσω της εκ του μηδενός δημιουργίας ή της δημιουργικής καταστροφής του παρελθόντος.
σχόλια