Η ΑΚΥΡΩΣΗ ΜΙΑΣ ΠΑΡΟΙΜΙΑΣ
Μετά από όσα είδαμε στις βαθμολογίες των εισαγωγικών εξετάσεων, είναι πλέον βέβαιο ότι η παροιμία «καλύτερα πρώτος στο χωριό παρά τελευταίος στην πόλη» δεν ισχύει.
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΚΑΙ Η ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Δεν ανήκω σε αυτούς που κατηγορούν την υπουργό Παιδείας, Νίκη Κεραμέως, για τον φετινό απόλυτο ευτελισμό των εισαγωγικών εξετάσεων στα πανεπιστήμια. Θα είμαι, όμως, από τους πρώτους που θα σταθεί απέναντί της, αν δεν σηκώσει από σήμερα τα μανίκια της να αντιμετωπίσει την απαράδεκτη αυτή κατάσταση.
Η «ΑΠΟΤΥΧΙΑ» ΣΤΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Στην καλύτερη κακή ταινία όλων των εποχών, σύμφωνα με έναν φίλο μου, ο Ρικ (Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ) λέει στην Ίλσα (Ίνγκριντ Μπέργκμαν) στο ομιχλώδες αεροδρόμιο της Καζαμπλάνκα: «Αν αυτό το αεροπλάνο απογειωθεί και δεν είσαι μαζί του, θα το μετανιώσεις. Ίσως όχι σήμερα. Ίσως όχι αύριο. Σύντομα, όμως, και για την υπόλοιπη ζωή σου».
Φαντάζομαι πως στους «χαμένους» των εισαγωγικών εξετάσεων στο Πανεπιστήμιο, όπως και των αθλητικών αγώνων, η «αποτυχία» τους θα βαραίνει πάνω στις αποφάσεις τους. Διότι θα φοβούνται ότι ενδεχόμενη επαγγελματική, ερωτική ή άλλη αποτυχία θα προκαλέσει ανάλογα οδυνηρά συναισθήματα. [Έχει παρατηρηθεί ότι, αντίθετα προς τους χάλκινους, οι αργυροί ολυμπιονίκες δεν ήταν χαρούμενοι στην απονομή των μεταλλίων.]
Λάθος, μας λέει ο καθηγητής ψυχολογίας Ντάνιελ Γκίλμπερτ. Έχουμε τάση να υπερτιμούμε τη συναισθηματική επίδραση μελλοντικών αρνητικών γεγονότων. Οι προβλέψεις για τα μελλοντικά μας συναισθήματα μπορεί να είναι, και συχνά είναι, εσφαλμένες, επειδή δεν συνειδητοποιούμε πόσο γρήγορα μαθαίνουμε να ζούμε με θετικά ή αρνητικά συμβάντα. Εκλογικεύουμε τα συναισθήματά μας για να προσαρμοστούμε σε οδυνηρές προσωπικές κακοτυχίες και, κατά μείζονα λόγο και πολύ πιο εύκολα, σε λιγότερο σοβαρές καταστάσεις.
Έτσι, αν η Ίλσα αποφάσιζε να μείνει με τον Ρικ στην Καζαμπλάνκα, ο Ντάνιελ Γκίλμπερτ επιμένει ότι, αν όχι άμεσα, σύντομα, πάντως, και για την υπόλοιπη ζωή της θα αισθανόταν καλά. Όπως και όλοι οι υποψήφιοι/-ιες και αθλητές/-ιες που «έχασαν» στους πρόσφατους «αγώνες» τους.
ΟΙ ΔΕΚΑ ΜΙΚΡΟΙ ΝΕΓΡΟΙ ΔΙΧΩΣ ΝΕΓΡΟΥΣ
Η πολιτική ορθότητα έχει τη θέση της στις σύγχρονες κοινωνίες στις οποίες μόνο οι καταπιέσεις και οι αποκλεισμοί δεν απουσιάζουν. Παρά ταύτα, στη σημερινή εξτρεμιστική της μορφή, διαβρώνει την ουσία του φιλελεύθερου συστήματος –την ορθολογική συζήτηση, τον πλουραλισμό των απόψεων, την ελευθερία της σκέψης και του λόγου–, επιβάλλοντας έναν ολοκληρωτισμό, ο οποίος απαιτεί δηλώσεις πίστης στην ορθοδοξία και αποκλεισμό κάθε αίρεσης. Ως τέτοια, απειλεί ευθέως την πεμπτουσία του Διαφωτισμού, και είναι καταδικαστέα.
Από την άλλη, ο φανατισμός των «αντι-πολιτικοορθάκηδων» δεν πάει παραπίσω. Για παράδειγμα, πολλές αντιδράσεις τους προκάλεσε στη Γαλλία, και αρκετές και στη χώρα μας, η απάλειψη της λέξης «Νέγροι» στη νέα γαλλική έκδοση του αστυνομικού μυθιστορήματος «Δέκα Μικροί Νέγροι».
Σύμφωνα με τον δισέγγονο της συγγραφέως και επικεφαλής του ιδρύματος της Άγκαθα Κρίστι, James Prichard, τρεις κυρίως είναι οι χώρες στις οποίες δεν άλλαξε ο τίτλος: η Γαλλία, η Ισπανία και η Ελλάδα.
Το μυθιστόρημα της Άγκαθα Κρίστι (1890-1976) δημοσιεύτηκε το 1939 με αρχικό τίτλο «Ten Little Niggers» (Δέκα Μικροί Νέγροι). Δυο-τρεις μήνες μετά, κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ με τίτλο «And Then There Were None» που άλλαξε με τη συγκατάθεση της συγγραφέως, διότι θεωρήθηκε ρατσιστικά πολύ επιθετικός. Από τα μέσα της δεκαετίας του '80 και μετά, άλλαξε επίσης ο τίτλος στο Ηνωμένο Βασίλειο. Όλα αυτά τα χρόνια, μάλιστα, έγιναν πολλές παρόμοιες παρεμβάσεις στο σώμα του κειμένου.
Οι αλλαγές αυτές συνέβησαν πολύ πριν επικρατήσει η πολιτική ορθότητα, όπως την ξέρουμε· και με τη, ρητή ή σιωπηλή, συγκατάθεση της συγγραφέως. Αν οι «αντι-πολιτικοορθάκηδες» έχουν πειστικές απαντήσεις για τα δύο αυτά γεγονότα, μπορεί να διεξαχθεί μια ήρεμη και παραγωγική συζήτηση, δηλαδή μη ιδεολογικά φορτισμένη. Ειδάλλως, «πολιτικοορθάκηδες» και «αντι-πολιτικοορθάκηδες» θα συνεχίσουν αμφότεροι να ζουν στο δικό τους κλειστό σύμπαν.
ΕΝΑΣ ΜΟΝΟΧΕΙΡΑΣ ΠΙΑΝΙΣΤΑΣ
Ο φιλόσοφος Λούντβιχ Βιτγκενστάιν δεν είναι άγνωστος στη χώρα μας. Λίγοι έχουν μελετήσει κάποιο βιβλίο του, αλλά σε πολλούς αρέσει να χρησιμοποιούν αφορισμούς του, ιδίως αυτόν: «Για τα πράγματα που δεν μπορείς να μιλήσεις, πρέπει να σωπαίνεις».
Απεναντίας, μάλλον άγνωστος είναι ο μεγαλύτερος αδελφός του και πιανίστας, Πωλ Βιτγκενστάιν (1887-1961), ο οποίος έχασε το δεξί του χέρι στον Α' ΠΠ. Γόνος πάμπλουτης οικογένειας, δεν δυσκολεύτηκε να βρει συνθέτες να γράψουν έργα γι' αυτόν. Μεγάλης θέλησης, αλλά δύσκολος χαρακτήρας, ο Πωλ Βιτγκενστάιν ψυχράνθηκε με ορισμένους από αυτούς, εξαιτίας της τάσης του να αλλάζει τις συνθέσεις τους. Από όσα έργα γράφτηκαν γι' αυτόν, το διασημότερο είναι το «Κονσέρτο για πιάνο για αριστερό χέρι» (1929) του Μωρίς Ραβέλ.
