Λάθη στη στρατηγική για τα εμβόλια του κορωνοϊού, που οδήγησαν στη σφοδρή κόντρα με την AstraZeneca, αποκαλύπτει το Reuters.
Το ειδησεογραφικό πρακτορείο αποκαλύπτει το παρασκήνιο των διεργασιών στις Βρυξέλλες για τα εμβόλια του κορωνοϊού, επικαλούμενο διπλωματικά σημειώματα αλλά και συνομιλίες με υψηλόβαθμους αξιωματούχους.
Οι αποκλειστικές λεπτομέρειες από τις συζητήσεις που αποκαλύπτει το Reuters δείχνουν πώς τα κορυφαία στελέχη της ΕΕ πέρασαν απότομα από την ικανοποίηση για το πρόγραμμα του εμβολιασμού, στον πανικό. Περιγράφει δύο εβδομάδες «σύγχυσης και οργής» για τις προμήθειες των εμβολίων, που αποτέλεσε «την πιο βαθιά κρίση» από τότε που η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πήρε το «τιμόνι» της Κομισιόν.
Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις του Reuters, αξιωματούχοι της ΕΕ είχαν ήδη από τον Δεκέμβριο γνώση για τις καθυστερήσεις στην παραγωγή των εμβολίων. Παρόλα αυτά, η Κομισιόν τον Ιανουάριο ανακοίνωσε φιλόδοξους στόχους για τους εμβολιασμούς.
Επιπλέον, η ΕΕ αρχικά δεν κρατούσε λογαριασμό για τις δόσεις των εμβολίων που έφευγαν από την ΕΕ και μόνο μετά τις καθυστερήσεις στις παραδόσεις προς τα μέλη της συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούσε να εντοπίσει τις εκατομμύρια δόσεις που είχαν ήδη εξαχθεί.
Οι διαβεβαιώσεις
Στις 8 Ιανουαρίου η Σάντρα Γκαλίνα, επικεφαλής διαπραγματεύτρια της ΕΕ για τα εμβόλια, δήλωνε σε Ευρωπαίους διπλωμάτες ότι οι παραδόσεις έως εκείνη τη στιγμή ήταν σε μεγάλο βαθμό χωρίς προβλήματα. Τους είπε ότι η ΕΕ λάμβανε 3,5 εκατ. δόσεις από τη Pfizer την εβδομάδα, ενώ η Βρετανία είχε εξασφαλίσει μόνο 4 εκατομμύρια δόσεις από την εταιρεία έως τον Φεβρουάριο.
Τους είπε ότι κάποιες χώρες παραχωρούν το μερίδιό τους από την Pfizer, περιμένοντας τα εμβόλια από την AstraZeneca, που αναμενόταν να αρχίσουν να παραδίδονται μόλις θα έπαιρνε έγκριση το εμβόλιό της. Είπε ακόμη ότι τα κράτη μέλη έβλεπαν την AstraZeneca ως «σταρ» λόγω της χαμηλής τιμής και των μεγάλων αριθμών.
Οι εταιρείες έχουν αρνηθεί να κάνουν σχόλιο για τις τιμές. Τα εμβόλια της AstraZeneca κοστίζουν περίπου 2,5 ευρώ η δόση και της Pfizer 15,5 ευρώ, σύμφωνα με δύο διαπραγματευτές της ΕΕ με ευθεία ανάμειξη στις συζητήσεις με τις φαρμακευτικές.
Η AstraZeneca δεσμεύθηκε για παράδοση τουλάχιστον 80 εκατομμυρίων δόσεων έως τον Μάρτιο ή έως και 120 εκατομμύρια, σύμφωνα με αξιωματούχο.
Όμως, οι διαπραγματευτές της ΕΕ ήξεραν ότι η εταιρεία περιόριζε τις προγραμματισμένες παραδόσεις, λόγω προβλημάτων παραγωγής. Η εταιρεία είπε στην ΕΕ στις 4 Δεκεμβρίου ότι θα μείωνε τους στόχους για το πρώτο τρίμηνο στα δύο τρίτα της μέγιστης πρόβλεψης παράδοσης (των 120 εκατομμυρίων) σύμφωνα με διπλωματικό σημείωμα.
Μιλώντας στο Ευρωκοινοβούλιο στις 12 Ιανουαρίου, η Γκαλίνα είπε ότι είχε ακούσει μόνο τρεις περιπτώσεις «σχετικά μικρών» παραπόνων για τις παραδόσεις.
Οι περικοπές της Pfizer
Τρεις ημέρες αργότερα, στις 15 Ιανουαρίου, η Pfizer επίσης ανακοίνωσε ότι περιόρισε την παραγωγή και ότι προσωρινά θα έκοβε τις παραδόσεις στην ΕΕ από το εργοστάσιο στο Βέλγιο. Αμέσως υπήρξε κατακραυγή στην Ευρώπη, ενώ η Ιταλία ανακοίνωσε ότι σκέφτεται να κινηθεί νομικά εναντίον της Pfizer.
Παρά τις καθυστερήσεις, η Κομισιόν ανακοίνωσε έναν φιλόδοξο στόχο για τους εμβολιασμούς. Στις 19 Ιανουαρίου, όταν μόλις πάνω από 5 εκατ. εμβόλια είχαν χορηγηθεί στην ΕΕ, η Κομισιόν δημόσια έθεσε στόχο για τον εμβολιασμό τουλάχιστον 80% των υγειονομικών και ατόμων άνω των 80 ετών ως τον Μάρτιο και του 70% του ενήλικου πληθυσμού έως τα τέλη του καλοκαιριού. Επίσης πρότεινε έναν τρόπο να παραχωρήσει τις πλεονάζουσες δόσεις σε φτωχότερες χώρες.
Την επόμενη ημέρα, κατά τη διάρκεια συνάντησης, διπλωμάτες της ΕΕ είπαν στους αξιωματούχους ότι αυτοί οι στόχοι είναι υπερβολικά αισιόδοξοι.
«Έχουμε μόλις περίπου το 2% εμβολιασμένο. Πώς προέκυψε ο στόχος του 70%;», ρώτησε εκπρόσωπος από τη Λιθουανία. «Προτιμάμε να δίνουμε μικρότερες υποσχέσεις και να τις ξεπερνάμε», είπε εκπρόσωπος της Ολλανδίας.
Τρεις ημέρες αργότερα- σύμφωνα με τα διπλωματικά σημειώματα- η Γκαλίνα είπε στους διπλωμάτες πως η απότομες περικοπές της Pfizer «κατασπάραξαν» τα προγράμματα εμβολιασμού των χωρών. Αλλά τους διαβεβαίωσε ότι οι αποστολές θα συνεχιστούν την επόμενη εβδομάδα.
Το «σοκ» από την AstraZeneca
Τα χειρότερα δεν είχαν έρθει ακόμη. Την Παρασκευή 22 Ιανουαρίου η AstraZeneca- που αναμενόταν να ξεκινήσει τις παραδόσεις στις 15/2- ανακοίνωσε ότι θα περιόριζε περαιτέρω τις προμήθειες για το πρώτο τρίμηνο. Υψηλόβαθμος αξιωματούχος που εμπλέκεται στις συζητήσεις είπε ότι αυτό θα σήμαινε περίπου 60% μείωση, 31 εκατομμύρια δόσεις αντί για 80 εκατομμύρια.
Η Κομισιόν βγήκε στην επίθεση. Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση η Επίτροπος Υγείας Στέλλα Κυριακίδου εξέφρασε μέσω Twitter τη βαθιά δυσαρέσκειά της. Την επόμενη Δευτέρα η Κομισιόν κάλεσε στελέχη της AstraZeneca σε συναντήσεις για να πιέσει την εταιρεία να αυξήσει τις παραδόσεις.
Η Κομισιόν κέρδισε κάποιες υποχωρήσεις, καθώς η εταιρεία βελτίωσε την προσφορά και πρόσθεσε 8 εκατομμύρια δόσεις. Αλλά δεν ήταν αρκετό. Γνωρίζοντας τα προβλήματα στο εργοστάσιο της εταιρείας στο Βέλγιο, η Κομισιόν ζήτησε εμβόλια από τις δόσεις για τη Γερμανία και τη Βρετανία.
Μία ημέρα αργότερα ο CEO της AstraZeneca, Πασκάλ Σοριό δήλωσε σε ευρωπαϊκές εφημερίδες ότι δεν απαιτείται νομικά από την εταιρεία να παραδώσει τις δόσεις σε ακριβές χρονοδιάγραμμα, επειδή το συμβόλαιο απλά δηλώνει ότι θα κάνει το καλύτερο δυνατό. Επίσης δήλωσε ότι η Βρετανία κινήθηκε νωρίτερα από την ΕΕ για τα εμβόλια και ζήτησε να λαμβάνει πρώτη εκείνη από τα εργοστάσια που βρίσκονται στο έδαφός της.
Οι δηλώσεις του εξαγρίωσαν την ΕΕ. Στις 27 Ιανουαρίου, σύμφωνα με τα σημειώματα, η Γκαλίνα είπε στους διπλωμάτες ότι ήταν «σοκαρισμένη» από το «επίπεδο των εσφαλμένων δηλώσεων» του Σοριό για τις υποχρεώσεις της AstraZeneca.
Η Κομισιόν απαίτησε να δημοσιεύσει η εταιρεία το συμβόλαιο. Μια εκδοχή με πολλές παραλείψεις δημοσιοποιήθηκε στις 29 Ιανουαρίου.
«Με την πλάτη στον τοίχο»
Στη συνάντηση με τους διπλωμάτες στην ΕΕ στις 27 Ιανουαρίου η Γκαλίνα δήλωσε ότι κάποια προβλήματα με την AstraZeneca ήταν ήδη γνωστά, αλλά οι νέες μειώσεις ήταν «μεγάλο πλήγμα».
Επίσης είπε ότι η ΕΕ δεν έχει ανάλυση για το ποιος εξάγει εμβόλια και πού. «Έχουμε κάποιες πληροφορίες, αλλά χρειαζόμαστε περισσότερες», σημείωσε. Σύμφωνα με τα πρόχειρα στοιχεία που παρέθεσε, εκατομμύρια δόσεις είχαν εξαχθεί τις προηγούμενες εβδομάδες από την ΕΕ προς τη Βρετανία, τον Καναδά, το Ισραήλ και την Κίνα.
Η Γκαλίνα δήλωσε στους διπλωμάτες ότι θα στηθεί μηχανισμός για την παρακολούθηση των εξαγωγών και πρόσθεσε ότι οι δικηγόροι της ΕΕ μπορούν να χρησιμοποιήσουν διάφορα νομικά επιχειρήματα για να πιέσουν την AstraZeneca να απελευθερώσει περισσότερες δόσεις.
Η ενημέρωση των διπλωματών δεν πήγε καλά. Τουλάχιστον πέντε διπλωμάτες είπαν ότι η Κομισιόν το παρατράβηξε με τη δημόσια αντιπαράθεση με την εταιρεία και ζήτησε να ρίξει τους τόνους, τουλάχιστον κατ' ιδίαν. Η νομικές ενέργειες δεν θα παράγουν περισσότερα εμβόλια γρήγορα, δήλωσαν.
«Η Κομισιόν είναι με την πλάτη στον τοίχο», δήλωσε ο Γάλλος πρεσβευτής σύμφωνα με σημειώματα και ζήτησε να αλλάξει αμέσως η επικοινωνιακή στρατηγική.
Αργότερα την ίδια ημέρα, σε νέα συζήτηση με την Κομισιόν ο Σοριό είπε στην ΕΕ να μην περιμένει δόσεις από τα εργοστάσια της AstraZeneca στη Βρετανία επειδή το Λονδίνο χρησιμοποιεί όρο του συμβολαίου του που του δίνει προτεραιότητα στις δόσεις που κατασκευάζονται στα εδάφη του, σύμφωνα με δύο αξιωματούχους.
«Πράξη εχθρότητας»
Βέποντας ότι οι διπλωμάτες ήθελαν να πέσουν οι τόνοι στη μάχη με την AstraZeneca, η Κομισιόν στράφηκε ενάντια στο Λονδίνο.
Την επόμενη ημέρα, αξιωματούχοι απείλησαν δημόσια να μπλοκάρουν τις εξαγωγές εμβολίων, μια κίνηση πιθανόν για να πληγούν οι εισαγωγές της Βρετανίας από το εργοστάσιο της Pfizer στο Βέλγιο. Παράλληλα η Κομισιόν δήλωσε ότι θέλει να δημιουργήσει μηχανισμό που θα απαιτεί οι εταιρείες να ζητούν άδεια προτού εξάγουν δόσεις.
Την Παρασκευή 30 Ιανουαρίου η Κομισιόν το πήγε ακόμη πιο μακριά, απειλώντας να ενεργοποιήσει όρο που θα εμπόδιζε τα εμβόλια να φτάσουν στη Βόρεια Ιρλανδία, περιοχή που παραμένει στην εσωτερική αγορά της ΕΕ μετά το Brexit.
Μία επιβολή περιορισμών σε αυτά τα σύνορα θα είχε εκρηκτικό αποτέλεσμα. Η πρωθυπουργός της Βόρειας Ιρλανδίας, Αρλίν Φόστερ, έκανε λόγο για «απίστευτη πράξη εχθρότητας» και γρήγορα οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι παραδέχθηκαν ότι ήταν υπερβολικό. Μέχρι την Κυριακή, η Κομισιόν είχε οπισθοχωρήσει και στα δύο μέτωπα.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με ανάρτηση στο Twitter ανακοίνωσε ότι η ΕΕ πέτυχε «ένα βήμα προς τα μπρος» στα εμβόλια και ότι η AstraZeneca προσφέρθηκε να αυξήσει τις παραδόσεις. Έπειτα από μία εβδομάδα διαμάχης και διπλωματικής σύγχυσης, η ΕΕ είχε εξασφαλίσει μόλις 1 εκατομμύριο δόσεις περισσότερες από την αρχή βελτιωμένη πρόταση της εταιρείας.
