«Το να τιμούμε την παράδοση σαν μια απονεκρωμένη θαυμαστή οντότητα που ολοκλήρωσε τον κύκλο της ζωής της και το να επαναλαμβάνουμε μηχανικά, άψυχα και με σοβαροφάνεια τα θρυλικά της επιτεύγματα είναι, κατά τη γνώμη μου, μια εγκληματική και πολλές φορές ύποπτη νοοτροπία εναντίον ενός ολοζώντανου δημιουργικού κύματος που εδώ και αιώνες μεταφέρει γνώση και έμπνευση από γενιά σε γενιά και που μέχρι και σήμερα παλεύει, από τη Θράκη μέχρι την Κρήτη, να εξελιχθεί, να ανανεωθεί και να απλώσει τον μαγικό του κύκλο από το κέντρο του, που χάνεται στο αρχέγονο παρελθόν, μέχρι το απώτατο μέλλον και τις άπειρες δυνατότητές του.
Μ’ αυτές τις σκέψεις, που πολλές φορές στο παρελθόν, όταν τις εξέθεσα, αντιμετώπισα το μένος των υπερασπιστών της φορμόλης, προχώρησα στον εν λόγω κύκλο τραγουδιών που σχετίζονται με την παράδοση, είτε μουσικά, είτε στιχουργικά, είτε ως πηγή έμπνευσης, για να έχουν και οι συγκεκριμένοι ταριχευτές του πολιτισμού μας έναν επιπλέον λόγο να διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους». Με αυτά τα λόγια ο Γιάννης Αγγελάκας, ένας θρύλος της ελληνικής μουσικής σκηνής μιλά για τη συνεργασία του με τη φιλόδοξη παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, A Greek Songbook, ένα ελληνικό βιβλίο τραγουδιών για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, σε επιμέλεια του συνθέτη Κορνήλιου Σελαμσή.
Το πρώτο κεφάλαιο του A Greek Songbook ανοίγει με τον κύκλο 4 τραγούδια γύρω απ’ τον κύκλο της παράδοσης του Γιάννη Αγγελάκα. Πρόκειται για τη μελοποίηση του παραδοσιακού «Πνευματικός ατιμάζει κόρη», τη διασκευή του γνωστού ηπειρώτικου τραγουδιού «Πήγαινα το δρόμο δρόμο», το «Μαργιόλα», μια ηλεκτρονική dark dub διασκευή πάνω στο θρυλικό ηπειρώτικο μοιρολόι σε συνεργασία με τον Vlastur, και τη δική του σύνθεση «Σπηλιές (Ένα τραγούδι για τον Ψαραντώνη)». Τα τέσσερα τραγούδια αποτυπώθηκαν σε μερικές εκατοντάδες μέτρων έγχρωμου φιλμ 16 χιλιοστών από τους Κωστή Σαμαρά και Δάφνη Χαιρετάκη.
Όπως λέει ο ίδιος ο Αγγελάκας παρουσιάζοντας τα τραγούδια αναλυτικά:
«Πνευματικός ατιμάζει κόρη»: Μελοποίησα και τραγούδησα έναν δημοτικό στίχο που βρήκα σε καταγραφές δημοτικών τραγουδιών του 19ου αιώνα (δεύτερος τόμος της συλλογής του Κλωντ Φωριέλ, έκδοση του 1824-25), ο οποίος πραγματεύεται τη σεξουαλική κακοποίηση ενός εννιάχρονου κοριτσιού από έναν ιερέα, ηγούμενο μοναστηριού της εποχής. (Η επιλογή έγινε έναν μήνα πριν την καταγγελία της Μπεκατώρου, οπότε ο σχολιασμός της επικαιρότητας δεν ήταν στις προθέσεις μου.)
«Πήγαινα το δρόμο δρόμο»: Μια διασκευή του γνωστού ηπειρώτικου τραγουδιού με μινιμαλιστικές και ambient διαθέσεις σε συνεργασία με το πολυφωνικό σχήμα Διώνη και τον πιανίστα Ηλία Μπαγλάνη (σταθερό συνεργάτη μου τα τελευταία χρόνια) στην επιμέλεια της παραγωγής.
«Μαργιόλα»: Μια ηλεκτρονική dark dub διασκευή πάνω στο θρυλικό ηπειρώτικο μοιρολόι σε συνεργασία με τον Vlastur, έναν Έλληνα μουσικό της ηλεκτρονικής dub μουσικής που χαίρει εκτίμησης κυρίως εκτός συνόρων (έχει συνεργαστεί δισκογραφικά και συναυλιακά με μεγάλα ονόματα της παγκόσμιας ηλεκτρονικής μουσικής).
«Σπηλιές (Ένα τραγούδι για τον Ψαραντώνη)»: Ένα δικό μου τραγούδι, για την παραγωγή και την ενορχήστρωση του οποίου συνεργάστηκα και πάλι με τον Vlastur και που ο στίχος του περιγράφει την εμπειρία της σχέσης μου με τον μεγάλο δάσκαλο Ψαραντώνη. Ένα τραγούδι ευγνωμοσύνης προς τον μεγαλύτερο εν ζωή ανανεωτή της ελληνικής μουσικής μας παράδοσης.
«Τα τραγούδια του Γιάννη Αγγελάκα μας ενέπνευσαν ένα εγχείρημα Πατριδογνωσίας. Το παλιό ποιηματάκι αναρωτιόταν «Τι είναι η πατρίδα μας;», κι εμείς ψάξαμε για απαντήσεις εκεί όπου η πατρίδα υπάρχει μόνη της, ερήμην μας, σαν έρημη χώρα· στην Ελευσίνα που συνεχίζει να φιλιέται, να ματώνει, να ατιμάζεται, να γίνεται χρονικό παλίμψηστο· στο νερό των Σταγιατών, που συνεχίζει να κυλά, που συνεχίζει να θεραπεύει πιστούς και άπιστους, αδιάφορο για τους μικροπρεπείς που προσπαθούν να το μολύνουν· στα αντικείμενα των νεκρών που συνεχίζουν να φτάνουν στα χέρια μας, σαν δώρα από μια άλλη διάσταση· στον Ψαραντώνη που συνεχίζει να ανεβαίνει αυτό το μονοπάτι, συνέχεια, εκτός χρόνου, σαν ασταμάτητη εγγύηση της δικής μας ύπαρξης. Για την αποτύπωση, εμπιστευτήκαμε την ιδιάζουσα ευαισθησία μερικών εκατοντάδων μέτρων έγχρωμου φιλμ 16 χιλιοστών» λένε οι δημιουργοί του φιλμ Κωστής Σαμαράς και Δάφνη Χαιρετάκη.
«Το Α Greek Songbook (μτφρ. ελληνικό βιβλίο τραγουδιών) δεν είναι ένα βιβλίο. Είναι ένα εράνισμα από μουσικές κατασκευές, τραγούδια και εικόνες που ανατέθηκαν σε ανθρώπους της μουσικής και των παραστατικών τεχνών να τα πραγματοποιήσουν στο πλαίσιο του προγραμματισμού της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για το έτος 2021. Ο ελληνικός προσδιορισμός αυτού του βιβλίου-που-δεν-είναι έχει να κάνει με την ίδια τη ρίζα της λέξης, την Ελλάδα δηλαδή, καθώς πριν διακόσια ακριβώς χρόνια στερεώθηκε η λέξη αυτή ως συνείδηση εθνική και γεωγραφική και ψυχική, ας τολμήσουμε να πούμε.
Για αυτήν ακριβώς την εποχή, της έδρασης δηλαδή, κλήθηκαν συνθέτες κι άλλοι τεχνίτες να στοχαστούν και να κατασκευάσουν έργα, άλλοτε συνειρμικά και απομακρυσμένα, άλλοτε αναφορικά και προσδεμένα στενά σε μια πηγή ιστορική ή ποιητική ή μουσική ή αφηγηματική. Είναι λοιπόν το Α Greek Songbook και μια σύναξη ανθρώπων που φτιάχνουν έργα τέχνης. Από πολύ διαφορετικούς τόπους ερχόμενος ο καθένας. Από διαφορετικές πρακτικές και ιδεολογίες. Είναι μια σύναξη που ζητά να μη συγκεραστούν οι τρόποι του καθενός, αλλά επιχειρεί να αφήσει τις αισθητικές τριβές ορατές, να μην αμβλύνει τις αισθητηριακές αντιθέσεις.
Οι μόνοι πρακτικοί περιορισμοί των αναθέσεων ήταν η διάρκεια καθενός έργου και η ποικιλία των μέσων (οργάνων, αντικειμένων και άλλων) που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κατά τη φυσική αναπαραγωγή στη συναυλία», σημειώνει ο συνθέτης Κορνήλιος Σελαμσής.
Πάνω από 30 δημιουργοί από τους χώρους της λόγιας και της δημοφιλούς μουσικής και των παραστατικών τεχνών επιδίδονται σε μια σειρά από τολμηρές μουσικές κατασκευές, τραγούδια και εικόνες, με τη συμμετοχή 15 μουσικών.
Το Α Greek Songbook θα παρουσιαστεί τον Νοέμβριο του 2021.
Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για τη δημιουργία του επετειακού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
