Ο κόνδορας της Καλιφόρνια, το μεγαλύτερο πτηνό της Βόρειας Αμερικής, διαπιστώθηκε πως μπορεί να αναπαράγεται χωρίς τη συμβολή του αρσενικού, σε μια σπάνια περίπτωση παρθενογένεσης.
Το θαυμάσιο αυτό πτηνό έχει άνοιγμα φτερών τριών μέτρων που το διευκολύνει να πετά σε ύψος άνω των 4.5 χιλιόμετρων - σχεδόν το ήμισυ ύψους πτήσης ενός επιβατικού αεροσκάφους.
«Στιγμή εύρηκα» αποκάλεσε το νέο αυτό επιστημονικό εύρημα ο Όλιβερ Ράιντ, διευθυντής γενετικής διατήρησης της Συμμαχίας για την Άγρια Ζωή του Ζωολογικού Κήπου του Σαν Ντιέγο (San Diego Zoo Wildlife Alliance), με προφανή αναφορά στην ιστορική αναφώνηση του Αρχιμήδη όταν ανακάλυψε την αρχή της άνωσης.
«Πολλοί επιστήμονες έχουν τέτοιες εμπειρίες όταν βλέπουν τον κόσμο με τρόπο που δεν το έχουν ξανακάνει» ανέφερε ο Ράιντερ, ο οποίος συνέγραψε μελέτη με τις λεπτομέρειες της ανακάλυψης, προσθέτοντας: «Ήμουν πραγματικά χαρούμενος που διαπιστώσαμε κάτι που αποτελούσε τέτοιο αίνιγμα».
Οι κόνδορες βρίσκονται σε κίνδυνο εδώ και έναν αιώνα. Καθώς οι Ευρωπαίοι εγκαθίσταντο στη δύση, συχνά πυροβολούσαν, δηλητηρίαζαν και έπιαναν τους κόνδορες, ενώ παράλληλα κυνηγούσαν μειώνοντας τον πληθυσμό ελαφιών, ταράνδων και άλλων άγριων ζώων που αποτελούν τροφή για τα πτηνά.
Με τη μείωση του αριθμού τους και τη διατάραξη της τροφικής τους αλυσίδας, ο πληθυσμός τους έφτασε να απαριθμεί μόλις 22 άτομα το 1982. Ωστόσο, χάρη στο κρατικό πρόγραμμα αποκατάστασης του πληθυσμού τους, το πτηνό κατάφερε να επανακάμψει και να σωθεί από βέβαιο αφανισμό στο παρά πέντε.
Το «ταξίδι» που οδήγησε στη διαπίστωση της ασεξουαλικής αναπαραγωγής του κόνδορα ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980, όταν ο Ζωολογικός Κήπος του Σαν Ντιέγο ανέλαβε να καθορίσει το φύλο των εναπομείναντων πτηνών που κρατούνταν και φροντίζονταν σε δύο περιοχές προστασίας και αναπαραγωγής.
Σύμφωνα με τον Ράιντερ, ο ζωολογικός κήπος συνέχισε τα τεστ DNA για τον καθορισμό των φύλων, αλλά και τις σχέσεις «αίματος» μεταξύ των πτηνών, προκειμένου να αποφευχθεί η αναπαραγωγή από στενούς συγγενείς κόνδορες.
Χρόνια μετά από τότε, προσφάτως, οι επιστήμονες αποφάσισαν να καταγράψουν σε μια πλήρη γενετική ανάλυση τον πληθυσμό των κονδόρων που, στο πέρασμα των δεκαετιών, είχε φτάσει τα 900 πτηνά. Για την απογραφή χρησιμοποίησαν δείγματα -αίμα, μεμβράνη, ιστό από νεκρά πουλιά, φτερά και τσόφλια αυγών- που είχαν συλλεχθεί κατά τη διάρκεια του προγράμματος διάσωσής τους τις τελευταίες τρεις δεκατίες.
Όταν τελείωσαν την καταγραφή, ωστόσο, οι επιστήμονες διαπίστωσαν δύο περιπτώσεις πουλιών που υποδείκνυαν ξεκάθαρα πως κάτι τούς έλειπε. Και στις δύο περιπτώσεις περιλαμβάνονταν νεογνά που προήλθαν από αυγά χωρίς γενετικό υλικό αρσενικού - το οποίο αρσενικό ζούσε στο ίδιο ενδιαίτημα με το θηλυκό και θεωρείτο πως ήταν ο πατέρας. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώθηκαν από πολλαπλά δείγματα, οπότε οι επιστήμονες πιστοποίησαν πέραν πάσης αμφιβολίας πως δεν επρόκειτο για λάθος δικό τους.
Ο Ράιντερ θυμάται τις πρώτες συζητήσεις με τους συναδέλφους του για τις αλλόκοτες εκείνες περιπτώσεις. Όπως λέει, ανατρίχιασε όταν συνειδητοποίησε τελικά πως οι κόνδορες είχαν αναπαραχθεί μέσω παρθενογένεσης - μορφή αναπαραγωγής όπου η ανάπτυξη ενός εμβρύου γίνεται από μη γονιμοποιημένο ωάριο.
Όπως λέει, δεν είναι γνωστό το πόσο σύνηθες ή μη είναι αυτό το είδος αναπαραγωγής στη φύσηο, καθώς δεν έχουν διενεργηθεί μεγάλες και εμπεριστατωμένες γενετικές αναλύσεις σε μεγάλους πληθυσμούς ελεύθερων στη φύση ειδών. «Σκεφτείτε το: Οι περιπτώσεις για τις οποίες γνωρίζουμε, αφορούν στη συντριπτική πλειονότητά τους θηλυκά που δεν είχαν πρόσβαση σε αρσεντικά. Το ανακαλύψαμε μόνο και μόνο επειδή είχαμε στη διάθεσή μας λεπτομερή γενετικά προφίλ από κόνδορες» εξηγεί ο ίδιος.
Ο κόνδορας εξακολουθεί να θεωρείται απειλούμενο είδος και παραμένει ασαφές τι μπορεί να σημαίνει η αναπαραγωγή χωρίς αρσενικό για την προστασία του είδους. Παρότι οι κόνδορες μπορούν να ζήσουν πάνω από πενήντα χρόνια, τα νεογνά που ήρθαν στον κόσμο από παρθενογένεση παρουσίασαν μικρή ανάπτυξη και μικρό προσδόκιμο ζωής, καθώς πέθαναν πριν τη σεξουαλική τους ωρίμανση, το ένα στα 1,9 χρόνια και το δεύτερο στα 7,9 χρόνια του.
Ο Ράιντερ χαρακτηρίζει τον κόνδορα εκπληκτικό είδος το οποίο έχει επιζήσει από την Πλειστόκαινο εποχή και τώρα ορίζει εκ νέου τη γνώση των επιστημόνων: «Είναι πραγματικά θαυμάσιο κι εκπληκτικό. Εν μέσω μιας κρίσης αφανισμού ειδών, οι επιστήμονες εξακολουθούν να κάνουν μεγάλες ανακαλύψεις. Αυτό είναι ένα αχαρτογράφητο μέρος της φυσικής ιστορίας».
Ειρήσθω εν παρόδω, η παρθενογένεση που προέρχεται από τα ελληνικά, αφορά κι άλλα είδη του ζωικού βασιλείου, όπως φίδια, έντομα (μέλισσες, μυρμήγκια, μελίγκρα), καρχαρίες, αλλά είναι σπάνιο φαινόμενο μεταξύ των πτηνών.
Με πληροφορίες από Guardian
