Δισεκατομμύρια από τα μικροσκοπικά πλαστικά σφαιρίδια, γνωστά διεθνώς ως nurdles, επιπλέουν στον ωκεανό, προκαλώντας τόση ζημιά όση και οι πετρελαιοκηλίδες. Ωστόσο εξακολουθούν να μην ταξινομούνται ως επικίνδυνα.
Όταν το πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων X-Press Pearl έπιασε φωτιά και βυθίστηκε στον Ινδικό Ωκεανό τον Μάιο, η Σρι Λάνκα φοβήθηκε ότι οι 350 τόνοι βαρέος μαζούτ του πλοίου θα χυθούν στον ωκεανό, προκαλώντας περιβαλλοντική καταστροφή στους παρθένους κοραλλιογενείς υφάλους και τη βιομηχανία της αλιείας της χώρας.
Χαρακτηρίστηκε από τον ΟΗΕ ως η «χειρότερη θαλάσσια καταστροφή της Σρι Λάνκα». Ο μεγαλύτερος αντίκτυπος ωστόσο δεν προκλήθηκε από το βαρύ μαζούτ. Ούτε τα επικίνδυνα χημικά στο πλοίο, τα οποία περιελάμβαναν νιτρικό οξύ, καυστική σόδα και μεθανόλη.
Η πιο «σημαντική» ζημιά, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, προήλθε από τη διαρροή 87 δοχείων γεμάτα με πλαστικά σφαιρίδια μεγέθους φακής: τα nurdles.
Μετά την καταστροφή, αυτά τα μικροσκοπικά πλαστικά σφαιρίδια ξεβράστηκαν κατά δισεκατομμύρια κατά μήκος εκατοντάδων μιλίων της ακτογραμμής της χώρας και υπολογίζεται ότι θα καλύψουν τις ακτές του Ινδικού Ωκεανού από την Ινδονησία και τη Μαλαισία έως τη Σομαλία.
Σε ορισμένα σημεία βρέθηκαν σε βάθος έως και 2 μέτρα. Έχουν βρεθεί σε σώματα νεκρών δελφινιών και στα στόματα ψαριών. Περίπου 1.680 τόνοι μικροπλαστικών σφαιριδίων απελευθερώθηκαν στον ωκεανό. Είναι η μεγαλύτερη τέτοια διαρροή στην ιστορία, σύμφωνα με την έκθεση του ΟΗΕ.
Τα μικροπλαστικά αυτά σφαιρίδια, είναι το ελάχιστα γνωστό δομικό στοιχείο για όλα τα πλαστικά προϊόντα.
Μπορούν να κατασκευαστούν από πολυαιθυλένιο, πολυπροπυλένιο, πολυστυρένιο, χλωριούχο πολυβινύλιο και άλλα πλαστικά. Απελευθερώνονται στο περιβάλλον από πλαστικά φυτά ή όταν αποστέλλονται σε όλο τον κόσμο ως πρώτη ύλη στα εργοστάσια. Βυθίζονται ή επιπλέουν, ανάλογα με την πυκνότητα των σφαιριδίων και εάν βρίσκονται σε γλυκό ή αλμυρό νερό.
Συχνά παρερμηνεύονται ως τροφή από τα θαλασσοπούλια, τα ψάρια και άλλα άγρια ζώα. Στο περιβάλλον, κατακερματίζονται σε νανοσωματίδια, τα οποία ενέχουν ακόμα πιο περίπλοκους κινδύνους.
Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή μικρορρύπων στον ωκεανό, κατά βάρος, μετά τη σκόνη των ελαστικών. Κάθε χρόνο καταλήγουν περίπου 230.000 τόνοι στους ωκεανούς.
Όπως το ακατέργαστο πετρέλαιο, τα μικροπλαστικά αυτά σφαιρίδια είναι εξαιρετικά ανθεκτικοί ρύποι και θα συνεχίσουν να κυκλοφορούν στα ωκεάνια ρεύματα και να ξεβράζονται στις ακτές για πολλές δεκαετίες. Είναι επίσης «τοξικά σφουγγάρια», τα οποία προσελκύουν χημικές τοξίνες και άλλους ρύπους στις επιφάνειές τους.
«Τα ίδια τα σφαιρίδια είναι ένα μείγμα χημικών ουσιών – είναι ορυκτά καύσιμα», λέει ο Tom Gammage, στην Environmental Investigation Agency (EIA), μια διεθνή ομάδα περιβαλλοντικών εκστρατειών.
«Αλλά λειτουργούν ως τοξικά σφουγγάρια. Πολλές τοξικές χημικές ουσίες – οι οποίες στην περίπτωση της Σρι Λάνκα βρίσκονται ήδη στο νερό – είναι υδρόφοβες (απωθούν το νερό), επομένως συγκεντρώνονται στην επιφάνεια των μικροπλαστικών.
»Οι ρύποι μπορεί να είναι ένα εκατομμύριο φορές πιο συγκεντρωμένοι στην επιφάνεια των σφαιριδίων παρά στο νερό. Και γνωρίζουμε από εργαστηριακές μελέτες ότι όταν ένα ψάρι φάει ένα σφαιρίδιο, κάποιοι από αυτούς τους ρύπους απελευθερώνονται».
Τα σφαιρίδια λειτουργούν επίσης ως «σχεδίες» για επιβλαβή βακτήρια όπως το E coli ή ακόμα και η χολέρα, σύμφωνα με μια μελέτη, μεταφέροντάς τα από εκροές λυμάτων και γεωργικές απορροές σε περιοχές όπου κολυμπά κόσμος κα στα οστρακοειδή».
Παρόλα αυτά, σε αντίθεση με ουσίες όπως η κηροζίνη, το ντίζελ και η βενζίνη, δεν θεωρούνται επικίνδυνα σύμφωνα με τον κώδικα επικίνδυνων εμπορευμάτων του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO).
Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η απειλή για το περιβάλλον από τα πλαστικά σφαιρίδια είναι γνωστή εδώ και τρεις δεκαετίες, όπως περιγράφεται λεπτομερώς σε μια έκθεση του 1993 από την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η βιομηχανία πλαστικών θα μπορούσε να μειώσει τις διαρροές.
Τώρα οι περιβαλλοντολόγοι ενώνουν τις δυνάμεις τους με την κυβέρνηση της Σρι Λάνκα σε μια προσπάθεια να μετατρέψουν την καταστροφή του X-Press Pearl σε καταλύτη αλλαγής.
Όταν η επιτροπή για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος του ΙΜΟ συνεδρίασε στο Λονδίνο αυτήν την εβδομάδα, η έκκληση της Σρι Λάνκα να ταξινομηθούν τα μικροπλαστικά σφαιρίδια ως επικίνδυνα, προσέλκυσε την υποστήριξη του κοινού, με περισσότερα από 50.000 άτομα να υπογράφουν τη σχετική αναφορά.
«Δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει αυτό που συνέβη στη Σρι Λάνκα να συμβεί ξανά», λέει ο Gammage.
Πέρυσι υπήρξαν τουλάχιστον δύο αντίστοιχες διαρροές. Στη Βόρεια Θάλασσα ένα σπασμένο κοντέινερ στο φορτηγό πλοίο MV Trans Carrier έχασε 10 τόνους σφαιριδίων, που ξεβράστηκαν στις ακτές της Δανίας, της Σουηδίας και της Νορβηγίας.
Στη Νότια Αφρική, μια διαρροή τον Αύγουστο του 2020 προέκυψε μετά από ένα ναυάγιο, το οποίο επηρέασε έως και 2.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής. Μόνο το 23% από τους 49 τόνους που χύθηκαν ανακτήθηκαν. Το 2019, 342 δοχεία πλαστικών σφαιριδίων χύθηκαν στη Βόρεια Θάλασσα.
Η ευαισθητοποίηση αυξάνεται για την τεράστια απειλή από τα μικροσκοπικά σφαιρίδια. Πέρυσι, δύο περιβαλλοντικοί διαδηλωτές στις ΗΠΑ κατηγορήθηκαν βάσει νόμου της πολιτείας της Λουιζιάνα για «τρομοκρατία» όταν άφησαν ένα κουτί με μικροπλαστικά έξω από το σπίτι παράγοντα της βιομηχανίας, ως μέρος μιας εκστρατείας για να σταματήσει η Formosa Plastics με έδρα την Ταϊβάν και να μην ανοίξει εργοστάσιο στη Λουιζιάνα.
Τα σφαιρίδια προέρχονταν από ένα άλλο εργοστάσιο της Formosa στο Τέξας, το οποίο είχε χύσει τεράστιες ποσότητες σφαιριδίων στον κόλπο Lavaca στον Κόλπο του Μεξικού. Τότε η Formosa συμφώνησε να πληρώσει 50 εκατομμύρια δολάρια για να διευθετήσει μια αγωγή για φερόμενη παραβίαση του νόμου για το καθαρό νερό.
Οι κατηγορίες εναντίον των ακτιβιστών, στους οποίους υποβλήθηκε ποινή φυλάκισης 15 ετών, αποσύρθηκαν αργότερα.
Τέτοια περιστατικά μπορούν να προληφθούν, λένε οι ακτιβιστές. «Η βύθιση του X-Press Pearl – και η διαρροή χημικών προϊόντων και πλαστικών σφαιριδίων στις θάλασσες της Σρι Λάνκα – προκάλεσε ανείπωτη ζημιά στη θαλάσσια ζωή και κατέστρεψε τα μέσα διαβίωσης της περιοχής», λέει ο Hemantha Withanage, διευθυντής του Κέντρου Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης στη Σρι. Λάνκα.
Η κατανάλωση ψαριών, η κύρια πηγή πρωτεΐνης για το 40% των κατοίκων της Σρι Λάνκα, έχει μειωθεί δραστικά, λέει. «Ήταν ένα τεράστιο ατύχημα και δυστυχώς δεν υπάρχει καθοδήγηση από τον ΙΜΟ».
Ο χαρακτηρισμός των μικροπλαστικών σφαιριδίων ως επικίνδυνα –όπως συμβαίνει με τα εκρηκτικά, τα εύφλεκτα υγρά και άλλες επιβλαβείς για το περιβάλλον ουσίες– θα τα έθετε υπό αυστηρούς όρους για τη ναυτιλία.
«Πρέπει να φυλάσσονται κάτω από το κατάστρωμα, σε πιο στιβαρή συσκευασία με σαφή σήμανση», λέει η Tanya Cox, ειδικός στα θαλάσσια πλαστικά στη φιλανθρωπική οργάνωση Flora & Fauna International.
«Θα υπόκεινται επίσης σε πρωτόκολλα αντιμετώπισης καταστροφών που μπορούν, εάν εφαρμοστούν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, να αποτρέψουν τις χειρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις».
Ωστόσο, η γραμματεία του ΙΜΟ παραπέμπει το θέμα στην επιτροπή ρύπανσης, πρόληψης και αντιμετώπισης, η οποία συνεδριάζει το επόμενο έτος.
Οι υπεύθυνοι της εκστρατείας είπαν ότι ήταν απογοητευτικό το γεγονός ότι η πρόταση της Σρι Λάνκα δεν συζητήθηκε σωστά.
Η Christina Dixon της EIA δήλωσε πως «Η στάση των μελών της επιτροπής έδειξε μια σκληρή περιφρόνηση για την ρύπανση από τα πλαστικά, που προέρχονται από τα πλοία, ως απειλή για τις παράκτιες κοινότητες, τα οικοσυστήματα και την επισιτιστική ασφάλεια. Αυτό είναι απλά απαράδεκτο».
Εν τω μεταξύ, ο καθαρισμός συνεχίζεται στη Σρι Λάνκα. Μερικές από τις 470 χελώνες, τα 46 δελφίνια και τις οκτώ φάλαινες που ξεβράστηκαν στην ξηρά, είχαν μικροπλαστικά σφαιρίδια στο σώμα τους, είπε ο Withanage. Αν και δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ευθύνονται τα νερά, πρόσθεσε πως ο ίδιος είδε μερικά από τα δελφίνια με πλαστικά σωματίδια μέσα τους «Υπάρχουν 20.000 οικογένειες που αναγκάστηκαν να σταματήσουν το ψάρεμα».
»Οι ψαράδες λένε ότι όταν κάνουν κατάδυση, τα σφαιρίδια μπαίνουν στα αυτιά τους. Επηρεάζει τον τουρισμό, τα πάντα» σημείωσε.
Με πληροφορίες του Guardian
