Αυξάνονται οι εκκλήσεις της Ουκρανίας για μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από τη χώρα, ως έναν τρόπο να αντιμετωπιστεί η εισβολή της Ρωσίας στη χώρα. Όμως, όλα δείχνουν ότι αυτό είναι ένα βήμα που δεν είναι διατεθειμένη να κάνει η Δύση.
Ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολόντιμιρ Ζελένσκι, έθεσε επίσημα το αίτημα σε μήνυμά του την περασμένη Δευτέρα. Δήλωσε ότι είναι ώρα η Δύση να εξετάσει το ενδεχόμενο επιβολής no-fly zone για τους πυραύλους, τα αεροπλάνα και τα ελικόπτερα της Ρωσίας.
Όμως, ο Ζελένσκι δεν διευκρίνισε στο μήνυμά του πώς και- κυρίως- από ποιος θα εφαρμοζόταν μια ζώνη απαγόρευση πτήσεων στην Ουκρανία. Και αυτό είναι το βασικό ζήτημα για τη Δύση.
Το ουκρανικό αίτημα για μια no-fly zone ήταν και το αντικείμενο της απεγνωσμένης έκκλησης που έκανε Ουκρανή δημοσιογράφος στον Μπόρις Τζόνσον, κατά την επίσκεψη του Βρετανού πρωθυπουργού στην Πολωνία.
«Ο ουκρανικός λαός ζητά απεγνωσμένα από τη Δύση για να προστατεύσει τους ουρανούς μας. Ζητάμε μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων», του είπε η δημοσιογράφος, με τη φωνή της να «σπάει» κάποιες στιγμές. «Γυναίκες και παιδιά στην Ουκρανία είναι σε βαθύ φόβο εξαιτίας των βομβών και των πυραύλων που πέφτουν από τον ουρανό», επεσήμανε μεταξύ άλλων η Ουκρανή.
Incredibly powerful moment at Boris Johnson’s press conference in Poland pic.twitter.com/QHgWfjjrHv
— Sebastian Payne (@SebastianEPayne) March 1, 2022
Όμως, παρότι οι ρωσικές επιθέσεις πλήττουν κατοικημένες περιοχές στην Ουκρανία και αυξάνεται ο τραγικός απολογισμός των νεκρών αμάχων, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι η Δύση θα εφαρμόσει μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων.
Μέχρι στιγμής αυτές οι εκκλήσεις δεν έχουν αποτέλεσμα. Το ΝΑΤΟ επαναλαμβάνει ότι δεν πρόκειται να εμπλακεί ευθέως με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Πολωνία μεταξύ άλλων επίσης έχουν απορρίψει την πρόταση για ζώνη απαγόρευσης πτήσεων.
Τι είναι η ζώνη απαγόρευσης πτήσεων
Πρόκειται για περιοχές εναέριου χώρου στην οποία έχει τεθεί σε ισχύ ότι συγκεκριμένα αεροπλάνα δεν μπορούν να πετάξουν.
Ένα τέτοιο μέτρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προστασία «ευαίσθητων» περιοχών, όπως οι βασιλικές κατοικίες ή να τεθούν προσωρινά σε ισχύ, για αθλητικές εκδηλώσεις και μεγάλες συναθροίσεις.
Σε στρατιωτικό πλαίσιο, η no-fly zone είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να μην επιτρέπεται σε αεροσκάφη να μπουν σε απαγορευμένο εναέριο χώρο, συνήθως για να αποτραπούν επιθέσεις ή η παρακολούθηση.
Το μέτρο αυτό εφαρμόζεται με στρατιωτικά μέσα. Αυτό μπορεί να σημαίνει παρακολούθηση, προληπτικές επιθέσεις εναντίον αμυντικών συστημάτων ή κατάρριψη ενός αεροσκάφους που έχει μπει στην απαγορευμένη περιοχή.
Μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία θα σήμαινε ότι στρατιωτικές δυνάμεις- ιδιαίτερα οι νατοϊκές- θα εμπλέκονταν απευθείας με όποια ρωσικά αεροσκάφη θα εντοπίζονταν στον ουρανό και θα τα «χτυπούσαν», αν κρίνονταν απαραίτητο.
«Ισοδυναμεί με πόλεμο»
Η εμπλοκή των νατοϊκών δυνάμεων με ρωσικά αεροσκάφη ή άλλο εξοπλισμό ενέχει τον κίνδυνο μιας ραγδαίας κλιμάκωσης.
«Δεν λες απλά “αυτή είναι μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων”. Θα πρέπει να την εφαρμόσεις. Που σημαίνει ότι πρέπει να είσαι διαθέσιμος να χρησιμοποιήσεις βία εναντίον εκείνων που την παραβιάζουν», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Φίλιπ Μπρίντλοβ, πτέραρχος εν αποστρατεία της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας, μιλώντας στο Foreign Policy.
Αν και τάχθηκε υπέρ, τόνισε ότι είναι μια πράξη πολέμου. «Αν πρόκειται να κηρύξουμε μια no-fly zone, πρέπει να πλήξουμε τη δυνατότητα του αντιπάλου να “χτυπά” και να επηρεάζει τη ζώνη. Οπότε, αυτό σημαίνει βομβαρδισμό των ραντάρ και των πυραυλικών συστημάτων του εχθρού, στην άλλη πλευρά των συνόρων. Και ξέρετε τι σημαίνει αυτό. Ισοδυναμεί με πόλεμο», προειδοποίησε ο Μπρίντλοβ, που διετέλεσε διοικητής του ΝΑΤΟ από το 2013 έως το 2016.
Οι αντιδράσεις ΗΠΑ και Βρετανίας
Ο γ.γ. του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ απέκλεισε την όποια εμπλοκή της Συμμαχίας. «Δεν έχουμε καμία πρόθεση να πάμε στην Ουκρανία, είτε σε ξηρά, είτε στον αέρα», δήλωσε στο NBC τη Δευτέρα.
Η Ουάσινγκτον επίσης απέρριψε το αίτημα του Ζελένσκι, από την αρχή. Μια no-fly zone θα απαιτούσε εφαρμογή από αμερικανικά στρατεύματα, επεσήμανε η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Τζεν Ψάκι.
«Αυτό, ουσιαστικά θα σήμαινε ότι αμερικανικές δυνάμεις θα κατέρριπταν ρωσικά αεροπλάνα. Πρόκειται σίγουρα για κλιμάκωση. Αυτό δυνητικά θα μας έφερνε σε μια στρατιωτική σύγκρουση με τη Ρωσία. Και δεν είναι κάτι που θέλει να κάνει ο πρόεδρος», συμπλήρωσε.
Αλλά και ο Βρετανός υπουργός Άμυνας, Μπεν Γουάλας, απέρριψε ξανά σήμερα το ενδεχόμενο απόφασης για απαγόρευση πτήσεων στην Ουκρανία, τονίζοντας ότι κάτι τέτοιο «θα οδηγούσε σε πόλεμο εναντίον της Ρωσίας, σε όλη την Ευρώπη».
Παράλληλα σημείωσε ότι αυτό θα εμπόδιζε τους Ουκρανούς πιλότους να πλήττουν τους ρωσικούς στόχους από αέρος, δίνοντας πλεονέκτημα στη Μόσχα, που έχει ισχυρότερες δυνάμεις ξηράς και τανκς.
«Δεν θα πυροδοτήσω έναν ευρωπαϊκό πόλεμο. Αλλά αυτό που θα κάνω είναι να βοηθήσω την Ουκρανία να δώσει μάχη σε κάθε πόλεμο με κάθε κομμάτι εξοπλισμού που μπορούμε να τους πάμε και θα τους υποστηρίξουμε», τόνισε μιλώντας στο BBC.
Έχουν υπάρξει άλλες no-fly zones;
Μετά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, το 1991, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δημιούργησαν δύο ζώνες απαγόρευσης πτήσεων στο Ιράκ, για να αποτρέψουν επιθέσεις εναντίον εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων. Αυτό έγινε χωρίς τη στήριξη του ΟΗΕ.
Το 1992, ο ΟΗΕ υιοθέτησε ψήφισμα που απαγόρευε τις μη εγκεκριμένες πτήσεις στον εναέριο χώρο της Βοσνίας. Επίσης, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ενέκρινε μια no-fly zone στο πλαίσιο της στρατιωτικής παρέμβασης στη Λιβύη το 2011. Στην περίπτωση της Βοσνίας και της Λιβύης, η εφαρμογή της απαγόρευσης πτήσεων έγινε από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ.
Η διαφορά με τις άλλες περιπτώσεις
Η βασική διαφορά με τις άλλες περιπτώσεις που υιοθετήθηκε μια no-fly zone και την Ουκρανία είναι η ισχύς του στρατού εναντίον του οποίου θα πρέπει να εφαρμοστεί τώρα.
Οι δυτικές δυνάμεις ήταν μακράν ανώτερες από ό,τι είχαν να αντιμετωπίσουν στο Ιράκ, τη Βοσνία και τη Λιβύη, αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει για τη Ρωσία, σημειώνει η Washington Post. Ο κίνδυνος είναι ότι θα οδηγήσει σε ευθεία σύγκρουση ανάμεσα σε στρατιωτικά ισχυρές δυνάμεις- είτε εσκεμμένα είτε από ατύχημα- και πιθανόν σε έναν παγκόσμιο πόλεμο. Αυτός είναι ένας μεγάλος λόγος που η Δύση δεν επεδίωξε την υιοθέτηση ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στη Συρία την τελευταία δεκαετία, δεδομένης της εμπλοκής της Ρωσίας στη σύγκρουση.
«Υπάρχει κίνδυνος τόσο για εσκεμμένη κλιμάκωση, όσο και για κάποιο ακούσιο γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυτό», επεσήμανε ο Μπρους Τζέντλεσον, πολιτικός επιστήμονας στο Duke University.
«Ο βασικός λόγος που οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν παρενέβησαν στην Ουγγαρία το 1956 ή στην Τσεχοσλοβακία το 1968 ήταν ο κίνδυνος για απευθείας στρατιωτικές συγκρούσεις με τους Σοβιετικούς. Συνολικά, υπάρχουν άνευ προηγουμένου κίνδυνοι κλιμάκωσης, ιδιαίτερα πυρηνικής, που θα υπήρχαν ακόμη κι αν ο Πούτιν δεν είχε απειλήσει», συμπλήρωσε, αναφερόμενος στο γεγονός ότι ο Ρώσος πρόεδρος έθεσε σε κατάσταση συναγερμού τις πυρηνικές δυνάμεις της χώρας του.
Πέρα από αυτό, υπάρχουν και πρακτικά ζητήματα, επισημαίνει ο Στίβεν Ρέιτζ, καθηγητής στη Ναυτική Ακαδημία των ΗΠΑ, ο οποίος συνέγραψε βιβλίο για τις no-fly zones το 2017. Πρώτα από όλες, οι χώρες θα χρειάζονταν βάσεις από τις οποίες θα απογειώνονταν χιλιάδες πτήσεις, πιθανόν από τη Γερμανία ή την Πολωνία.
Εκτός από τη στρατιωτική ισχύ της Ρωσίας, οι πύραυλοι εδάφους- αέρος είναι καλύτεροι σήμερα, συμπλήρωσε. Έτσι, «ο Πούτιν δεν θα αναγκαζόταν να φύγει από τον εναέριο χώρο από την αρχή», όπως τα αεροπλάνα στο Ιράκ, τη Βοσνία και τη Λιβύη, στις παλιότερες περιπτώσεις.
Επιπλέον, υπάρχει και το ζήτημα το πώς οι χώρες θα διαχειρίζονταν τα αμέτρητα πιθανά εναύσματα για μια σύγκρουση. «Καταρρίπτεις όλα τα ρωσικά αεροσκάφη; Πώς αναγνωρίζεις έναν φίλο ή εχθρό;», ανέφερε ως παράδειγμα.
Με πληροφορίες από BBC, Washington Post
