Οι ΗΠΑ γυρνούν μισό αιώνα πίσω. Το Ανώτατο Δικαστήριο επικύρωσε την Παρασκευή τους περιορισμούς στις αμβλώσεις στο Μισισιπή και εξάλειψε το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση που είχε θεσπιστεί για πρώτη φορά με την απόφαση Roe v. Wade του 1973.
Ακολουθεί μια αναδρομή από την καθιέρωση του δικαιώματος στην άμβλωση πριν από σχεδόν 50 χρόνια έως την απόσυρσή του σήμερα.
Τι είναι η υπόθεση Roe v. Wade;
Η υπόθεση Roe αφορούσε μια έγκυο γυναίκα από το Τέξας, η οποία ζητούσε να αναγνωριστεί δικαστικά πως όσοι πολιτειακοί νόμοι που καθιστούσαν έγκλημα την παροχή υπηρεσιών άμβλωσης ή την προσπάθεια έκτρωσης ήταν αντισυνταγματικοί.
Το Ανώτατο Δικαστήριο είχε τότε συμφωνήσει με ψήφους 7-2 και διαπίστωνε ότι το δικαίωμα στην άμβλωση αποτελούσε θεμελιώδη ελευθερία που προστατεύεται από τη 14η τροπολογία, η οποία υπαγορεύει ότι οι Πολιτείες δεν μπορούν να στερούν από τα άτομα τη ζωή, την ελευθερία ή την περιουσία χωρίς τη δέουσα νόμιμη διαδικασία και νομικό σκεπτικό. Την απόφαση είχε γράψει ένας δικαστής διορισμένος επί Νίξον, ο Χάρι Μπλάκμουν.
«Η υπόθεση ήταν απότοκη μιας εποχής κατά την οποία το δικαστήριο είχε μια διευρυμένη οπτική γωνία για τις ατομικές ελευθερίες που προστατεύονται από το Σύνταγμα» σχολιάζει η Wall Street Journal. Η απόφαση είχε χτιστεί σε άλλες αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου εκείνης της εποχής, συμπεριλαμβανομένης της υπόθεσης Griswold κατά Κονέκτικατ το 1965, η οποία κατέρριπτε την πολιτειακή απαγόρευση των αντισυλληπτικών.
Ευρύτερα στον νομικό κόσμο, η υπόθεση Roe εντάχθηκε σε μία συζήτηση δεκαετιών, σχετικά με το πότε και κατά πόσον είναι σκόπιμο για το Ανώτατο Δικαστήριο να αναγνωρίζει νέα ατομικά δικαιώματα βάσει ευρέως διατυπωμένων διατάξεων του Συντάγματος.
Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Ρίγκαν, η απόφαση έγινε αιτία συσπείρωσης των συντηρητικών που έθεσαν ως μακροπρόθεσμη επιδίωξη τους την αναδιαμόρφωση των δικαστηρίων με δικαστές που θα απέρριπταν το σκεπτικό της περιόδου της υπόθεσης Roe.
Πώς γίνεται το δικαστήριο να αλλάζει γνώμη;
Ο σεβασμός του Ανώτατου Δικαστηρίου προς προηγούμενες αποφάσεις του, υπήρξε ένα από τα ορόσημα του νομικού συστήματος των ΗΠΑ. Το δικαστήριο σε γενικές γραμμές θεωρούσε ότι είναι σημαντικό να τηρούνται οι αποφάσεις του παρελθόντος, ακόμη και αν μεταγενέστερες συνθέσεις δικαστών αντιμετώπιζαν διαφορετικά μια υπόθεση.
«Αυτή η προσέγγιση προάγει τη σταθερότητα του κράτους δικαίου και αποφεύγει τις κοινωνικές αναταράξεις που μπορεί να προκύψουν από μεγάλες αποκλίσεις στον τρόπο με τον οποίο το δικαστήριο αποφασίζει για ένα ζήτημα. Τούτου λεχθέντος, το δικαστήριο παρακάμπτει προηγούμενα δεδικασμένα σε ορισμένες περιπτώσεις, εάν η πλειοψηφία των δικαστών πιστεύει ότι έχει ιδιαίτερα καλούς λόγους για να το πράξει. Ορισμένες από τις πιο γνωστές αποφάσεις του δικαστηρίου αφορούν υποθέσεις στις οποίες άλλαξε η οπτική γωνία, όπως η υπόθεση Brown v. Board of Education το 1954, η οποία τερμάτισε τον φυλετικό διαχωρισμό στα δημόσια σχολεία και ανέτρεψε την υπόθεση Plessy v. Ferguson, την απόφαση του 1896 που επέτρεπε τους κρατικούς νόμους περί διαχωρισμού», παρατηρεί η αμερικανική εφημερίδα.
Οι δικαστές διαφωνούν διαχρονικά σχετικά με το ποιοι ειδικοί παράγοντες θα πρέπει να συντρέχουν ώστε το Ανώτατο Δικαστήριο να καταλήξει να ανατρέψει μια προηγούμενη απόφαση. Αυτού του είδους η κονταρομαχία ήταν κεντρικό θέμα στην απόφαση στην υπόθεση Dobbs κατά Jackson Women's Health Organization.
Είχε δεχτεί πυρά η απόφαση για τις αμβλώσεις στο παρελθόν;
Ναι, ιδίως μετά από μια σειρά διορισμών στο Ανώτατο Δικαστήριο από τους προέδρους Ρόναλντ Ρέιγκαν και Τζορτζ Μπους τη δεκαετία του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η υπόθεση Planned Parenthood v. Casey του 1992, που εξέταζε τους περιορισμούς των αμβλώσεων στην Πενσυλβάνια, έδωσε στο δικαστήριο την ευκαιρία να ανατρέψει τη Roe, αλλά τρεις από αυτούς τους διορισμένους δικαστές, οι Sandra Day O'Connor, Anthony Kennedy και David Souter, έγραψαν από κοινού μια απόφαση που αντ' αυτού επιβεβαίωνε το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση.
Οι εν λόγω δικαστές αναφέρθηκαν στη σημασία του σεβασμού του δεδικασμένου και δήλωσαν ότι η αναίρεση της Roe θα προκαλούσε "περιττή ζημία στη νομιμότητα του δικαστηρίου και στη δέσμευση του έθνους στο κράτος δικαίου".
Γιατί ανατράπηκε τώρα η απόφαση;
Σε μεγάλο βαθμό, επειδή η σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου έχει πλέον αλλάξει προς το πιο συντηρητικό. Οι τρεις Ρεπουμπλικάνοι που ήλεγχαν την απόφαση Casey έχουν όλοι αποσυρθεί. Το δικαστήριο έγινε πιο συντηρητικό όταν ο δικαστής Samuel Alito, συντάκτης της απόφασης Dobbs, διαδέχθηκε τον δικαστή O'Connor το 2006, και ξανά το 2018 όταν ο δικαστής Brett Kavanaugh, ένα άλλο μέλος της πλειοψηφίας Dobbs, διαδέχθηκε τον δικαστή Kennedy, έναν συντηρητικό που ήταν επί μακρόν υπέρμαχος της διατήρησης των δικαιωμάτων στην άμβλωση.
Αλλά η πιο έντονη ιδεολογική μετατόπιση ήρθε όταν η δικαστής Ruth Bader Ginsburg, κορυφαία φιλελεύθερη και υπέρμαχος των δικαιωμάτων στην άμβλωση, πέθανε λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές του 2020. Ο τότε πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ κάλυψε γρήγορα την κενή θέση με τη δικαστή Έιμι Κόνι Μπάρετ, μια συντηρητική, ο διορισμός της οποίας έθεσε σε μεγάλο κίνδυνο την απόφαση για τις αμβλώσεις. Αυτή παρείχε άλλη μια ψήφο-κλειδί στην απόφαση Dobbs.
Τι θα συμβεί από εδώ και πέρα;
Με το Ανώτατο Δικαστήριο να αποσύρει το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση, οι πολιτείες θα έχουν μεγάλο περιθώριο να περιορίσουν ή να επιτρέψουν τις αμβλώσεις κατά το δοκούν. Τα πολιτειακά δικαστήρια θα μπορούσαν να διαδραματίσουν μεγαλύτερο ρόλο στον καθορισμό των κανονισμών για τις επιτρεπόμενες και τις «απαγορευμένες» αμβλώσεις.
Είναι επίσης πιθανό το Ανώτατο Δικαστήριο να εξακολουθήσει να αντιμετωπίζει μελλοντικές υποθέσεις αμβλώσεων ακόμη και μετά την ακύρωση της Roe, ιδίως εάν ορισμένες πολιτείες υιοθετήσουν καθολικές απαγορεύσεις αμβλώσεων που δεν κάνουν καμία εξαίρεση για βιασμό, αιμομιξία ή την υγεία της μητέρας.
Πηγή: Wall Street Journal
