«Οι Αργεντινοί οπαδοί του ποδοσφαίρου δημιουργούν την εικόνα των παικτών που θέλουν να βλέπουν. Τους λατρεύουν, τους κατηγορούν και τους αναλύουν. Και ελάχιστοι έχουν τύχει τόσο εκτενούς σχολιασμού όσο ο Λιονέλ Μέσι, αυτός ο απροσδόκητα μικροκαμωμένος εξτρέμ που κυριαρχεί στο άθλημα για τα τελευταία 15 χρόνια.
Παρά την παγκόσμια επιτυχία του, οι Αργεντινοί αμφισβήτησαν τον πατριωτισμό του και πίστεψαν ότι νοιάζεται περισσότερο για την Ισπανία, όπου έπαιζε για τη Μπαρτσελόνα μέχρι το 2021, παρά για την πατρίδα του. Κάποιοι δημοσιογράφοι μάλιστα έφταναν μέχρι και να τον προσβάλουν, περιγράφοντάς τον ως «pecho frio» ή «ψυχρό στήθος», αφού δεν «λιώνει» τη φανέλα της εθνικής του ομάδας. Κι ενώ είχε οδηγήσει μια τεχνικά κατώτερη ομάδα στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2014, ο ίδιος ο παππούς του βγήκε στην τηλεόραση για να τον επικρίνει ως «ελαφρώς τεμπέλη».
Το φετινό Παγκόσμιο Κύπελλο είναι πιθανό να είναι το τελευταίο για τον Μέσι, ο οποίος είναι αισίως 35 ετών. Έχει εξαιρετική απόδοση, με τρία γκολ μέχρι στιγμής, βοηθώντας την Αργεντινή να εξασφαλίσει τη θέση της στα προημιτελικά, όπου θα αντιμετωπίσει την Ολλανδία σήμερα, Παρασκευή 9/12, στις 21:00 ώρα Ελλάδας. Αλλά οι οπαδοί της Αργεντινής φαίνεται να ενδιαφέρονται τόσο για το ταξίδι μέχρι εδώ του αρχηγού τους, όσο και για την κατάκτηση του απόλυτου επάθλου.
Στα τέλη της δεκαετίας του 2010, οι φεμινίστριες της Αργεντινής δημιούργησαν επιτροπές φύλου στους ποδοσφαιρικούς συλλόγους, έγραψαν εκ νέου τους απαρχαιωμένους εσωτερικούς κανονισμούς των συλλόγων, αμφισβήτησαν τα σεξιστικά συνθήματα και δημιούργησαν ασφαλέστερους χώρους στις κερκίδες και στις αίθουσες των συλλόγων για τις γυναίκες και τους ΛΟΑΤΚΙ+ φαν του ποδοσφαίρου.
Η σημερινή κατάσταση είναι τελείως διαφορετική από όταν ανακοίνωσε την (βραχύβια) αποχώρησή του το 2016, λόγω της αποτυχίας του να φέρει στην Αργεντινή ένα διεθνές τρόπαιο. Το πρόσφατο νικηφόρο σερί της ομάδας - που διακόπηκε μόνο από μια σοκαριστική ήττα από τη Σαουδική Αραβία στη φάση των ομίλων - έχει συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην άμβλυνση των εντάσεων, αλλά η όλη υπόθεση έχει προχωρήσει αρκετά παρακάτω.
Ο Μέσι, τουλάχιστον δημοσίως, παραμένει ο ίδιος. Η Αργεντινή, ωστόσο, είναι μια διαφορετική χώρα από εκείνη από την οποία έφυγε το 2001 ως 13χρονο φαινόμενο. Το φεμινιστικό κίνημα και η αμφισβήτηση των πατριαρχών του ποδοσφαίρου προκάλεσαν μεγάλο μέρος αυτής της μεταμόρφωσης.
Ο Μέσι δεν ταίριαξε ποτέ με το αρχέτυπο του «pibe», του «κακού παιδιού», έναν μάλλον τρυφερό όρο για έναν Αργεντινό ποδοσφαιρικό ήρωα. Ο «pibe» γεννήθηκε στις φτωχές γειτονιές του Μπουένος Άιρες στις αρχές του 20ού αιώνα. Ξεγέλασε την ελίτ με τα κόλπα του και κέρδισε τις γυναίκες με τη γοητεία του. Κανείς δεν ενσάρκωσε καλύτερα τη φιγούρα του κακού παιδιού από τον Ντιέγκο Μαραντόνα, ο οποίος οδήγησε την Αργεντινή στη νίκη στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1986. Ο αχαλίνωτος Μαραντόνα συμβόλιζε την εξέγερση ενάντια σε μια στρατιωτικοποιημένη κοινωνία. Το κοινό της Αργεντινής συγχώρεσε, και συχνά πανηγύριζε, τον σεξισμό, τη χρήση ναρκωτικών και την ιδιοσυγκρασία του, που πολλοί την είδαν ως κομμάτι της «μεγαλοφυΐας» του.
Σε πλήρη αντίθεση, ο Μέσι, με το παρατσούκλι «ο ψύλλος», είναι ένας συγκρατημένος σούπερ σταρ. Στο γήπεδο, κατσουφιάζει, στραβομουτσουνιάζει, κάνει ακόμα και εμετό. Γεννήθηκε στην επαρχιακή πόλη Ροζάριο, όπου ο πατέρας του εργαζόταν σε εργοστάσιο χάλυβα και η μητέρα του ως οικιακή βοηθός. Αφού διαγνώστηκε με ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης σε ηλικία 11 ετών, η οικογένεια του Μέσι ανησύχησε ότι τα ποδοσφαιρικά του όνειρα μπορεί να είχαν τελειώσει. Όταν η Μπαρτσελόνα προσφέρθηκε να πληρώσει τις ακριβές ιατρικές του θεραπείες, υπέγραψε συμβόλαιο σε μια χαρτοπετσέτα και μετακόμισε με τον πατέρα του στην Ισπανία. Στις σπάνιες περιπτώσεις που ο Μέσι μιλάει για την παιδική του ηλικία, αναφέρει τον πόνο του αποχωρισμού από τη μητέρα και τα αδέλφια του.
Οι γυναίκες παίκτριες και οι φεμινίστριες σύμμαχοί τους έχουν επικρίνει έντονα το μοντέλο «pibe» και τη νοοτροπία της «νίκης με κάθε κόστος» που διαιωνίζεται στο ποδόσφαιρο. Στην πορεία, έχουν - στα χρόνια που συνέπεσαν με την κορύφωση της καριέρας του Μέσι - αλλάξει την ποδοσφαιρική κουλτούρα της χώρας.
Οι γυναίκες άρχισαν να παίζουν στην Αργεντινή πριν από περισσότερα από 100 χρόνια, αλλά οι θεματοφύλακες του ποδοσφαίρου τις απέκλεισαν βίαια. Στις σπάνιες περιπτώσεις που η εθνική ομοσπονδία διοργάνωνε αγώνες, δεν πλήρωνε τις γυναίκες. Η διαφορά στην υποστήριξη των δύο εθνικών ομάδων ήταν από τις εντονότερες στον παγκόσμιο αθλητισμό.
Το 2017, η εθνική ομάδα γυναικών δήλωσε ότι θα κατέβει σε απεργία. Η διαφθορά της ομοσπονδίας την έκανε να στέκεται αδρανείς απέναντι σε περιστατικά σεξουαλικών παρενοχλήσεων και εξέτρεπε κονδύλια από το σκοπό τους να συμβάλλουν στην ανάπτυξη των γυναικείων ομάδων. Ήταν επικίνδυνο για τις παίκτριες που μίλησαν και πολλές, συμπεριλαμβανομένης της πρώην αρχηγού Estefanía Banini, υπέστησαν αντίποινα.
Οι ενέργειες των γυναικών παικτριών συνέπεσαν με την άνθιση του φεμινιστικού κινήματος, γνωστού ως #NiUnaMenos, ή «Ούτε μία λιγότερη». Το #NiUnaMenos, που ιδρύθηκε ως συλλογικότητα στην Αργεντινή και εξαπλώθηκε σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, διοργάνωσε γενικές απεργίες και διαδηλώσεις εναντίον της έμφυλης βίας. Οι #NiUnaMenos όρισαν την ισότητα των φύλων με ευρείς όρους, ζητώντας αναπαραγωγικά δικαιώματα, δικαιώματα των τρανσέξουαλ και φυλετική και ταξική δικαιοσύνη. Η νομιμοποίηση των αμβλώσεων το 2021 - τίποτα λιγότερο από θαύμα σε μια καθολική χώρα που διαμορφώθηκε από ένα συντηρητικό στρατιωτικό καθεστώς - ήταν σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα αυτού του ακτιβισμού.
Οι οπαδοί άρχισαν επίσης να αντιδρούν ταχύτερα και πιο αποφασιστικά σε περιστατικά έμφυλων διακρίσεων. Στα τέλη της δεκαετίας του 2010, οι φεμινίστριες της Αργεντινής δημιούργησαν επιτροπές φύλου στους ποδοσφαιρικούς συλλόγους, έγραψαν εκ νέου τους απαρχαιωμένους εσωτερικούς κανονισμούς των συλλόγων, αμφισβήτησαν τα σεξιστικά συνθήματα και δημιούργησαν ασφαλέστερους χώρους στις κερκίδες και στις αίθουσες των συλλόγων για τις γυναίκες και τους ΛΟΑΤΚΙ+ φαν του ποδοσφαίρου.
Καθώς τα κύματα των μωβ κασκόλ, το έμβλημα του #NiUnaMenos, πλημμύριζαν τους δρόμους των πόλεων της Αργεντινής, ο Λιονέλ Μέσι συνέχισε να μεγαλουργεί στη Μπαρτσελόνα. Παντρεύτηκε μια παιδική του φίλη και έγινε ένας στοργικός πατέρας τριών παιδιών. Απομακρυνόμενος για άλλη μια φορά από τον αγορίστικο και ατίθασο «pibe», ο Μέσι φαίνεται να χαίρεται πραγματικά με τη φροντίδα των παιδιών του. Και συνέχισε να εκπλήσσει τους αμυντικούς και να συναρπάζει το κοινό. Κέρδισε επτά φορές τη Χρυσή Μπάλα, το βραβείο για τον καλύτερο παίκτη του κόσμου, έκανε ρεκόρ, έπαιξε σε μια ομάδα που κατέκτησε το Τσάμπιονς Λιγκ, έγινε ο μεγαλύτερος σκόρερ όλων των εποχών στην ιστορία της Αργεντινής και, τέλος, οδήγησε την Αργεντινή στη νίκη επί της Βραζιλίας στο Κόπα Αμέρικα του 2021.
Μέσα από όλα αυτά, ο Λιονέλ Μέσι αψήφησε τον ματσισμό του αργεντίνικου ποδοσφαίρου με τον δικό του ευγενικό τρόπο. Τα γήπεδα ποδοσφαίρου αποτελούν μέρος ενός σεξιστικού οικοσυστήματος όπου οι εκδηλώσεις μισογυνισμού και ομοφοβίας είναι συνηθισμένες - οι οργανωμένοι οπαδοί που ονομάζονται «barras bravas», «συμμορίες χούλιγκαν» έχουν δημιουργήσει τρομακτικές συνθήκες κατά τη διάρκεια των αγώνων. Ο Μέσι έχει απορρίψει αυτή τη βία, συνεργαζόμενος με τη γενέτειρά του, το Ροζάριο, στην εκστρατεία κατά της βίας στα γήπεδα. Στο βίντεο της καμπάνιας βλέπουμε βίαιες εικόνες οπαδών που επιτίθενται ο ένας στον άλλον, ενώ ο Μέσι κλαίει.
Η ομάδα της Αργεντινής και ο προπονητής της, Λιονέλ Σκαλόνι, είναι εξίσου σημαντικοί με τον Μέσι για τον επαναπροσδιορισμό του ανδρισμού στο ποδόσφαιρο. Αν και τα περισσότερα μέλη της ομάδας παίζουν για ευρωπαϊκούς συλλόγους, μεγάλωσαν σε ακαδημίες νέων της Αργεντινής, οι οποίες εξάγουν εκατοντάδες παίκτες ετησίως για να παίξουν σε διάφορα πρωταθλήματα από την Ινδονησία έως τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 2018, αγόρια σε αυτές τις ακαδημίες βγήκαν μπροστά για να καταγγείλουν περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης που υπέστησαν εκεί. Οι εμπειρίες τους συνέβαλαν στην αντιστροφή του στίγματος που συνδέεται με τη σεξουαλική βία.
Θα ήταν υπερβολικό να ισχυριστεί κανείς ότι υπάρχει συμβιωτική σχέση μεταξύ του Μέσι και των φεμινιστριών στην πατρίδα του. Και, φυσικά, οι διακρίσεις εξακολουθούν να μαστίζουν το ποδόσφαιρο στην Αργεντινή. Στα προκριματικά αυτού του Παγκοσμίου Κυπέλλου, η Αργεντινή δέχθηκε πρόστιμα και τιμωρίες που σχετίζονται με ρατσιστικές χειρονομίες και ομοφοβικά συνθήματα μεταξύ των οπαδών. Αλλά είναι αναμφισβήτητο ότι υπήρξε μια ώθηση από ακτιβιστές που συμμετέχουν σε κινήματα βάσης, να επανεξετάσουν ποιες αξίες έχουν πραγματικά σημασία στο εθνικό σπορ της Αργεντινής. Έχουν καταφέρει να διατρήσουν τα σκουριασμένα μοντέλα του ηρωισμού, θέτοντας τις βάσεις για τη δημιουργία ενός ανθρωπότυπου αθλητή που φαίνεται να ταιριάζει πολύ περισσότερο στον Μέσι.
Ένα τραγουδάκι με τίτλο «You Deserve This Cup» (Σου αξίζει αυτό το κύπελλο) περιλαμβάνει οπαδούς που φωνάζουν την ατάκα: «Δεν θέλω τίποτα αν δεν είναι με τον Λίο». Είτε καταφέρει ο Μέσι, είτε όχι να οδηγήσει την ομάδα του στη νίκη απέναντι στην Ολλανδία, στα ημιτελικά ή ακόμα παρακάτω, μπορεί επιτέλους να απολαύσει την αγάπη που πάντα επιζητούσε από την πατρίδα του.»
Της Brenda Elsey στους New York Times
