Μια πόλη μόλις 21 χιλιόμετρα μακριά από την Αθήνα. Ένας θεσμός που επιστρέφει στη χώρα που τον γέννησε.
Η 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης ξεκινά βάζοντας την Ελλάδα στον παγκόσμιο χάρτη με όχημα τον πολιτισμό και την τέχνη, αναδεικνύοντας την πόλη ως πηγή́ κοινωνικής ανάπτυξης, καινοτομίας και συλλογικότητας και με στόχο μια ισχυρή υλική και άυλη παρακαταθήκη που θα προσδώσει στην πόλη μια νέα πολιτιστική ταυτότητα με τη διεύρυνση των υπαρχουσών υποδομών και δράσεων και την προσθήκη νέων που θα εξασφαλίσουν την πολιτιστική συνέχεια και μοναδικότητα της Ελευσίνας ως ιστορικού τοπόσημου αρχαίας και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
«Πολύ μακρύ αυτό το ταξίδι. Αλλά, στη χώρα του Οδυσσέα βρισκόμαστε. Αισθάνομαι ότι βρισκόμαστε στη στιγμή που ο ήρωας πάτησε μόλις το πόδι του στην Ιθάκη. Δεν τελείωσε. Μπροστά υπάρχει η μάχη με 40 μνηστήρες. Πόσοι άνθρωποι χρειάζεται να βρεθούν μαζί, να ομονοήσουν, για να λάβει χώρα ένα τέτοιο εγχείρημα; Νομίζω ότι αυτό είναι το σημαντικότερο κρυφό γεγονός του γεγονότος που ονομάζεται Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» είπε στον χαιρετισμό του ο καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης Μιχαήλ Μαρμαρινός, τονίζοντας ότι εκεί έγκειται το βαθύ, ουμανιστικό μήνυμα ενός τέτοιου θεσμού, με την τέχνη να ενώνει και να γιορτάζει την κατάργηση ορίων, συνόρων όλων των ειδών, μέσα σε ένα πλαίσιο χαράς, δημιουργικότητας, συμμετοχής, μοιράσματος και γενναιοδωρίας.
Και δεν παρέλειψε να αφιερώσει ένα «ευχαριστώ» στη Μελίνα Μερκούρη και τον Ζακ Λανγκ, για τη δύναμη που είχαν να κάνουν έναν τέτοιο οραματισμό ευρωπαϊκή πράξη –να θεσπίσουν τα όνειρα–, αλλά και σε όλους εκείνους που από τότε μέχρι αυτήν τη στιγμή, αδιάκοπα, σηκώνουν τα χέρια και στηρίζοντας, υποστηρίζοντας, προσπαθώντας και ενθαρρύνοντας, δημιουργώντας, ξεπερνώντας τις αμέτρητες δυσκολίες της τελευταίας στιγμής, υλοποιούν το κοινό όνειρο.
Με τρεις κεντρικούς θεματικούς άξονες: Άνθρωπος | Κοινωνία, Περιβάλλον, Εργασία, δημιουργώντας μια βιώσιμη κληρονομιά πέρα από τα όρια της χρονιάς του τίτλου, η Ελευσίνα παρουσιάζει ένα πλούσιο και καινοτόμο καλλιτεχνικό, ερευνητικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Μυστήρια Μετάβασης», με 130 καλλιτεχνικά έργα, 465 εκδηλώσεις, 30 χώρους, 17 είδη τέχνης, 192 Έλληνες και 137 διεθνείς δημιουργούς από 30 χώρες.
Ο θεσμός που ξεκίνησε το 1985 ως πρωτοβουλία της Μελίνας Μερκούρη και του Ζακ Λανγκ αναδείχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά γεγονότα προαγωγής της πολιτιστικής ποικιλομορφίας της Ευρώπης, του διαλόγου και της αλληλοκατανόησης μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών, της ενίσχυσης της κινητικότητας μεταξύ́ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ανταλλαγής εμπειριών. Η Ελευσίνα εντάσσεται στην οικογένεια των 70 και πλέον ευρωπαϊκών πόλεων που έχουν λάβει τον τίτλο μέχρι σήμερα, όντας συγχρόνως μία από τις μικρότερες πληθυσμιακά πόλεις στην ιστορία του θεσμού.
Με τρεις κεντρικούς θεματικούς άξονες: Άνθρωπος | Κοινωνία, Περιβάλλον, Εργασία, δημιουργώντας μια βιώσιμη κληρονομιά πέρα από τα όρια της χρονιάς του τίτλου, η Ελευσίνα παρουσιάζει ένα πλούσιο και καινοτόμο καλλιτεχνικό, ερευνητικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Μυστήρια Μετάβασης», με 130 καλλιτεχνικά έργα, 465 εκδηλώσεις, 30 χώρους, 17 είδη τέχνης, 192 Έλληνες και 137 διεθνείς δημιουργούς από 30 χώρες.
Σε λιγότερες από 60 ημέρες, το Σάββατο στις 4 Φεβρουαρίου, θα πραγματοποιηθεί η φαντασμαγορική τελετή έναρξης, το «Μυστήριο 0», στο παράκτιο μέτωπο της πόλης, σε ιδέα/σύλληψη του γενικού καλλιτεχνικού διευθυντή της διοργάνωσης Μιχαήλ Μαρμαρινού και σκηνοθεσία του διακεκριμένου Βρετανού σκηνοθέτη Chris Baldwin.
Το «Μυστήριο 0» είναι ένα από τα 130 στο σύνολό τους που αντλούν έμπνευση από την Ελευσίνα, την ιστορία της, καθώς και από τις σύγχρονες προκλήσεις που τη διέπουν.
Romeo Castellucci, Sasha Waltz, Jochen Sandig, Heiner Goebbels, Θεόδωρος Κουρεντζής, TimeCircus, Ευριπίδης Λασκαρίδης, Ελένη Καραΐνδρου, Haruka Hirayama, Γιάννης Χουβαρδάς, Juan Sandoval, Πατρίσια Απέργη, Νίκος Ναυρίδης, Βάνα Ξένου, Roxane Revon, Lina Bertucci, Μενέλαος Καραμαγγιώλης, Μαρία Παπαδημητρίου, Εύα Στεφανή, Nikita Milivojević, Θοδωρής Οικονόμου, Thierry De Mey & Percussions de Strasbourg, Σύλλας Τζουμέρκας, Λένα Κιτσοπούλου, Μαρίνα Σάττι, Φίλιππος Κουτσαφτής, Εύη Καλογηροπούλου, Navine G. Dossos, Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, Συμφωνική Ορχήστρας Δρέσδης, Γιολάντα Μαρκοπούλου, Χριστόδουλος Παναγιώτου, Novoflot, Humanhood, Αργυρώ Χιώτη, Dome Wood & Sam Steverlynck, Άντζελα Μπρούσκου, Δημήτρης Κουρτάκης, Steven Berkoff, Διαπολιτισμική Ορχήστρα Εναλλακτικής Σκηνής Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Στέρεο Νόβα είναι τα ονόματα μερικών από τους διακεκριμένους καλλιτέχνες από την Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία που φιγουράρουν στο πρόγραμμα, το οποίο φιλοξενεί έργα σε παγκόσμια πρεμιέρα, αναδεικνύει καλλιτέχνες της τοπικής κοινότητας, σχεδιάζει προγράμματα εκπαιδευτικά και ανάπλασης, ενώ μεταμορφώνεται σε πολιτιστικό hub με καθημερινές δράσεις και δραστηριότητες καθ’ όλη τη χρονιά του τίτλου.
Στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας ενεργοποιούνται συνολικά 30 εσωτερικοί και εξωτερικοί χώροι, υπαίθριοι και δημόσιοι. Σημαντικά κτίρια και βιομηχανικά μνημεία της πόλης ανακαινίζονται ή επαναλειτουργούν ως πολιτιστικοί χώροι, σηματοδοτώντας την υλική παρακαταθήκη του θεσμού. Ανάμεσά τους το εμβληματικό Παλαιό Δημαρχείο, το Πρώην Αναψυκτήριο στο παραλιακό μέτωπο, το πρώην εργοστάσιο χρωμάτων ΙΡΙΣ, ο Παλαιός Σιδηροδρομικός Σταθμός, οι αποθήκες του Παλαιού Ελαιουργείου.
Η Ελαιουργική, το Πάρκινγκ, καθώς και ο χώρος πίσω από το Θέατρο του Παλαιού Ελαιουργείου, το ΕΚΕΔΑ – Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ελευσίνας Δυτικής Αττικής και το Πολιτιστικό Κέντρο Λ. Κανελλόπουλος, σχολεία και γήπεδα αξιοποιούνται συστηματικά, ενώ έχει ήδη εγκαινιαστεί το ΕΛΕVΣΙΣ Innovation Lab by 2023 Eleusis εντός του εργοστασίου ΤΙΤΑΝ. Ταυτόχρονα, ενεργοποιούνται τοπόσημα της πόλης, όπως ο αρχαιολογικός χώρος και το Ρολόι αλλά και υπαίθριοι χώροι όπως η Όαση – Πρώην Camping.
Οι δημόσιοι χώροι της πόλης καταλαμβάνουν επίσης σημαντικό ρόλο στο πρόγραμμα της 2023 Ελευσίς, με το παραλιακό μέτωπο να μεταμορφώνεται σε υπαίθρια σκηνή, τις πλατείες της πόλης να φιλοξενούν εικαστικά και καλλιτεχνικά δρώμενα, τις ανενεργές γραμμές του τρένου να ζωντανεύουν μέσα από πλήθος ευφάνταστων δράσεων, ενώ ο προαύλιος χώρος της Ελαιουργικής φιλοξενεί ακόμα και συμπόσια μέχρι πρωίας.
Η 2023 Ελευσίς υλοποιεί το πρόγραμμά της σε συνεργασία με εθνικούς φορείς –όπως το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), το Μουσείο Μπενάκη, το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης–, καθώς και με 137 διεθνείς εταίρους, με την εφαρμογή μιας διεθνούς στρατηγικής δικτύωσης που συνέβαλε καθοριστικά στη συγκρότηση ενός πολύπλευρου, συναρπαστικού προγράμματος.
Οι κορυφαίες στιγμές της διοργάνωσης
ΜΥΣΤΗΡΙΟ 0 – Μυστήρια Μετάβασης
Τελετή Έναρξης: Σάββατο 4 Φεβρουαρίου 2023, στις 19:00 | Παράκτιο μέτωπο Ελευσίνας
Η κεντρική εκδήλωση-μυστήριο θα διεξαχθεί στο παραλιακό μέτωπο της πόλης σηματοδοτώντας την άφιξη του αξιοσημείωτου, ενώ τέσσερις ανθρώπινες πομπές από την Ελλάδα και την Ευρώπη θα φτάνουν στην Ελευσίνα από στεριά και θάλασσα.
Οι Στέρεο Νόβα (Κωνσταντίνος Βήτα και Μιχάλης Δέλτα) επανενώνονται ειδικά για τη 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, δίνουν πνοή στο μυθικό τους συγκρότημα και επιστρέφουν για μία και μοναδική ζωντανή εμφάνιση στην καρδιά της δυτικής Αττικής.
Οι εορτασμοί της τελετής έναρξης θα συνεχιστούν και την επόμενη μέρα, 5 Φεβρουαρίου, με ελεύθερη περιήγηση στην πόλη της Ελευσίνας, στα μουσεία, στην αγορά, στις εκδηλώσεις της.
Η είσοδος σε όλες τις εκδηλώσεις του διημέρου είναι ελεύθερη.
ΜΥΣΤΗΡΙΟ 29 Ελευσίνα – Ωμό μουσείο | Επιμέλεια: Ερατώ Κουτσουδάκη
Οκτώβριος 2022 - Φεβρουάριος 2023 | Μουσείο Μπενάκη & Παλαιό Δημαρχείο Ελευσίνας
(Έκθεση)
Μια έκθεση-ύμνος στην ελευσίνια πόλη και ιστορία, από την αρχαιότητα έως σήμερα. Το εμβληματικό έργο της διοργάνωσης για τη σύγχρονη αλλά και άγνωστη ιστορία της πόλης, μετά την επιτυχημένη δίμηνη παρουσίασή του στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) με περισσότερους από 5.000 επισκέπτες, φιλοξενείται στο Παλαιό Δημαρχείο Ελευσίνας.
ΜΥΣΤΗΡΙΟ 99 – The Ark των TimeCircus
Μάιος 2022 - Δεκέμβριος 2023 | Μάτσου Πίτσου
(Αρχιτεκτονική)
Οι TimeCircus, η καλλιτεχνική κολεκτίβα από την Αμβέρσα (Βέλγιο), διασχίζει την Ευρώπη με ένα πλοίο ξηράς, το «Landship», που κινείται μόνο με την ανθρώπινη δύναμη. Το μακρύ ταξίδι τους φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα ζωντανό σχόλιο στον 21ο αιώνα της ύφεσης, της κλιματικής αλλαγής και της άμετρης κατανάλωσης φυσικών πόρων. Η ομάδα θα συμμετάσχει στην τελετή έναρξης έχοντας διανύσει πεζή 3.000 χιλιόμετρα σε εννέα μήνες, στη μεγαλύτερη προσκυνηματική πομπή των 3.500 χρόνων ιστορίας αυτής της πόλης. Μετά την άφιξή τους θα κατασκευάσουν το ARK, ένα ενεργό πολιτιστικό κέντρο από ανακυκλώσιμα υλικά, με απώτερο στόχο την ελεύθερη διακίνηση ιδεών, την αλληλεπίδραση με διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, τον πειραματισμό με νέες μεθόδους και πρακτικές, τη γνωριμία με καινοτόμες προσεγγίσεις και μοντέλα βιώσιμης ανάπτυξης.
ΜΥΣΤΗΡΙΟ 111 – Ο Πήλινος Στρατός της Ελευσίνας του Juan Sandoval
Μάιος - Ιούλιος 2023 | ΙΡΙΣ
(Εικαστικά)
Ένα σύγχρονο μνημείο για το εργατικό δυναμικό της Ελευσίνας.
Η έκθεση του διεθνούς φήμης Κολομβιανού εικαστικού Juan Sandoval αφορά τη δημιουργία ενός αφιερωματικού πορτρέτου του εργατικού δυναμικού της πόλης, που θα εκτεθεί στον εμβληματικό χώρο του πρώην εργοστασίου ΙΡΙΣ. Το έργο περιλαμβάνει ενεργούς ή συνταξιούχους εργάτες διαφορετικών εργοστασίων· για καθέναν από αυτούς θα δημιουργηθεί ένα χειροποίητο κεραμικό κράνος.
ΜΥΣΤΗΡΙΟ 3 – Elefsina Mon Amour | Επιμέλεια: Κατερίνα Γρέγου
Ιούνιος - Σεπτέμβριος 2023 | Σημεία της πόλης
(Εικαστικά)
Μια διεθνής ομαδική έκθεση σε συνεργασία με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Ένα έργο, υπό την επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου και με τη συμμετοχή πλήθους διακεκριμένων καλλιτεχνών, που συρράπτει μνήμη και εμπειρία, χώρο και χρόνο, παρελθόν και παρόν. Μια εξερεύνηση σε συγκεκριμένα κεφάλαια της ιστορίας και του παρόντος της Ελευσίνας, στα τραύματα και τις ελπίδες της, και στο πώς αυτά συχνά συνδέονται μεταξύ τους.
ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΙ – Ένα Φεστιβάλ
Ιούνιος 2023 | Σημεία της πόλης
(Φεστιβάλ)
Ένα διεθνές φεστιβάλ πολυμέσων για το εκρηκτικό κοινωνικοπολιτικό τοπίο της σύγχρονης Ευρώπης, που εστιάζεται στα ζητήματα της ταυτότητας, του εθνικισμού και της δημοκρατίας. Τέχνη στον δημόσιο χώρο, ποικίλες δράσεις, συζητήσεις σε συνεργασία με κατοίκους από διάφορες γειτονιές της Ελευσίνας, με τη συμμετοχή Ελλήνων και Ευρωπαίων καλλιτεχνών και πολιτιστικών φορέων. Μια προσπάθεια ενσωμάτωσης της τέχνης στη σύγχρονη κοινωνία, με σημείο εκκίνησης τρία διαφορετικά σημεία εισόδου: τα Βαλκάνια, την υπόλοιπη Ευρώπη και τον αραβικό κόσμο.
ΜΥΣΤΗΡΙΟ 11 – Ma – Romeo Castellucci
Σεπτέμβριος 2023 | Αρχαιολογικός χώρος Ελευσίνας
(Θέατρο)
Η νέα παράσταση του διακεκριμένου Ιταλού σκηνοθέτη σε παγκόσμια πρεμιέρα.
Ο Romeo Castellucci «καταλαμβάνει» τον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας παρουσιάζοντας μια –ειδικά σχεδιασμένη για τον εμβληματικό αυτόν χώρο– βιωματική περιπατητική περφόρμανς. Μια σύγχρονη τελετουργία με πρωταγωνιστή έναν μητροκτόνο, ο οποίος περιβάλλεται από πληθώρα τραγουδιών που εκτελούνται ζωντανά, με στόχο να επαναπροσδιορίσουν τον δεσμό με τη μητέρα του. Για 11 παραστάσεις – μία εκ των οποίων αποκλειστικά για Ελευσίνιους.
ΜΥΣΤΗΡΙΟ 14 – Human Requiem – Sasha Waltz & Jochen Sandig
Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2023 | Αρχαιολογικός χώρος Ελευσίνας
(Παραστατικές Τέχνες)
Χορός, μουσική και εικόνα συναντιούνται στο Αρχαίο Ιερό.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια αποτελούν την εννοιολογική αφετηρία για το «Human Requiem» («Ανθρώπινο Ρέκβιεμ») της καταξιωμένης χορογράφου Sasha Waltz και του διακεκριμένου σκηνοθέτη Jochen Sandig. Ένα μοναδικό έργο που περιλαμβάνει χορό, μουσική και ντοκιμαντέρ, και έχει σχεδιαστεί ειδικά για τον αρχαιολογικό χώρο της πόλης, το Αρχαίο Ιερό, με βάση το έργο του Johannes Brahms «Ein Deutsches Requiem» («Γερμανικό Ρέκβιεμ»).
Φεστιβάλ Οικοπολιτισμού
Σεπτέμβριος 2023 | Όαση – Πρώην Camping
(Φεστιβάλ)
Μία από τις βασικές δράσεις παρακαταθήκης του προγράμματος της 2023 Ελευσίς, ένας πρότυπος θεσμός περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και μια πολυδιάστατη πολιτιστική υποδομή πρόκειται να φιλοξενηθεί στην Όαση – Πρώην Camping. Το φεστιβάλ περιλαμβάνει θεατρικά δρώμενα, εικαστικά έργα, ομιλίες, διαλέξεις με διακεκριμένους επιστήμονες, καθώς και εργαστήρια αρχιτεκτονικής που στόχο έχουν την εναρμόνιση της τέχνης και της τεχνολογίας με τη βιώσιμη ανάπτυξη.
ΜΥΣΤΗΡΙΟ 23 – Σινέ - Ελευσίς: IN SITU realities
Νοέμβριος 2023 | Σινέ - Ελευσίς
(Κινηματογράφος/ντοκιμαντέρ)
Το πρώτο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Δυτικής Αττικής είναι γεγονός.
Το φεστιβάλ «Σινέ - Ελευσίς: IN SITU realities» παρουσιάζει νέα αλλά και παλαιότερα φιλμ, επιλογές μιας διεθνώς αναγνωρισμένης επιτροπής, που εστιάζουν σε περιβαλλοντικά, πολιτικά και εργατικά θέματα, ενώ θα πλαισιωθεί από παράλληλες δράσεις. Μέρος του προγράμματος προβολών θα πραγματοποιείται και σε απροσδόκητους χώρους της πόλης, ενώ από το φθινόπωρο του 2023 η καρδιά του φεστιβάλ θα χτυπά μέσα στον ιστορικό και προσεχώς αποκατεστημένο χώρο του Σινέ - Ελευσίς.
ΜΥΣΤΗΡΙΟ 56 – Συνάντηση Πολιτισμός 2030 | Επιμέλεια: Κέλλυ Διαπούλη
Νοέμβριος 2023
(Συναντήσεις/Συνέδρια)
Μια διεθνής συνάντηση αφιερωμένη στους επαγγελματίες του πολιτισμού.
Η Συνάντηση Πολιτισμός 2030 είναι ένας από τους νέους θεσμούς της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης καθώς και ένα από τα βασικά προγράμματα παρακαταθήκης. Κύρια επιδίωξη της Συνάντησης, που την επιμελείται η Κέλλυ Διαπούλη, είναι η δημιουργία ενός πεδίου προβληματισμού, ιδεών και προτάσεων για τη βιώσιμη πολιτιστική ανάπτυξη της περιφέρειας και των πόλεων, με ορίζοντα το 2030, μέσα από μια σειρά καλλιτεχνικών έργων, συζητήσεων και εργαστηρίων.
Οι Ελευσίνιοι – Φίλιππος Κουτσαφτής
Νοέμβριος 2023 | Σινέ - Ελευσίς | Επίσημη Τελετή Λήξης
(Κινηματογράφος)
Μετά την εμβληματική «Αγέλαστο Πέτρα», ένα νέο ντοκιμαντέρ καταγράφει τη σύγχρονη Ελευσίνα και τους κατοίκους της.
Το ντοκιμαντέρ «Οι Ελευσίνιοι» αποτελεί τη συνέχεια της ταινίας-ορόσημο για την Ελευσίνα «Αγέλαστος πέτρα», με την οποία ο Φίλιππος Κουτσαφτής αποτύπωσε με τον πιο αληθινό και οργανικό τρόπο την ψυχή της πόλης, τους αιώνες που φέρει στις πλάτες της, την πολυποίκιλη ιδιοσυγκρασία της και τη σύγχρονη πραγματικότητά της. Με έναυσμα λοιπόν αυτό το παλιό υλικό, με το οποίο καταπιανόταν επί 12 συναπτά χρόνια, ο Φίλιππος Κουτσαφτής επιστρέφει για να συναντήσει το σήμερα της πόλης, μέσα από την παραγωγή μιας ταινίας που αποτυπώνει το σμίλευμα από τα χρόνια που μεσολάβησαν.
Προκράτηση θέσεων για την τελετή έναρξης από 20 Δεκεμβρίου εδώ.
Προκράτηση θέσεων για τη συναυλία των Στέρεο Νόβα από 9 Ιανουαρίου.
Δυνατότητα μετακίνησης από το κέντρο της Αθήνας στην Ελευσίνα μετ’ επιστροφής. Πληροφορίες δρομολογίων θα ανακοινωθούν σύντομα.
