Είναι μόνο η μεταρρύθμιση στο συνταξιοδοτικό που έχει κατεβάσει για μέρες τους Γάλλους στους δρόμους ή συμβαίνει και κάτι άλλο;
Κατ’ αρχάς η αλλαγή του ορίου συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη δεν είναι μικρό πράγμα. Κυρίως, όμως, ήταν ο τρόπος με τον οποίο πέρασε αυτή η μεταρρύθμιση που έχει εξοργίσει τη γαλλική κοινωνία;
Δηλαδή;
Δηλαδή, το νομοσχέδιο εγκρίθηκε παρακάμπτοντας την ψηφοφορία στην Κάτω Βουλή, όπου το κόμμα του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, γεγονός που προκάλεσε κύμα οργής, το οποίο αποτυπώνεται και στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις στη Γαλλία;
Έχουμε εικόνα;
Ναι. Τα στοιχεία της εταιρείας δημοσκοπήσεων IFOP δείχνουν ότι το 83% των νέων ενηλίκων (18-24 ετών) και το 78% των ατόμων ηλικίας άνω των 35 ετών θεωρούν τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση ψήφισε το νομοσχέδιο «αδικαιολόγητο». Ακόμη και μεταξύ των ψηφοφόρων που τάσσονται υπέρ του Μακρόν - εκείνων που τον ψήφισαν στον πρώτο γύρο των περσινών προεδρικών εκλογών, πριν από τον δεύτερο γύρο με τον ακροδεξιό αντίπαλό του - η πλειοψηφία του 58% διαφωνεί με τον τρόπο με τον οποίο ψηφίστηκε ο νόμος, ανεξάρτητα από τις σκέψεις τους για τις μεταρρυθμίσεις.
Παρά την όποια λαϊκή οργή και τις δημοσκοπικές υποχωρήσεις, οι Γάλλοι πολιτικοί αναλυτές δεν θεωρούν ότι ο Μακρόν κινδυνεύει. Ωστόσο, η χρήση του άρθρου 49.3 την Πέμπτη απλώς ενισχύει τις επικρίσεις του παρελθόντος ότι δεν έχει επαφή με το λαϊκό αίσθημα και δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τη δυσαρέσκεια της γαλλικής κοινής γνώμης.
Γιατί ο Μακρόν επιμένει τόσο σε αυτή την αλλαγή, παρά το σαφές κόστος στην πολιτική του εικόνα;
Ο Μακρόν κατέστησε τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, ιδίως του συνταξιοδοτικού συστήματος, εμβληματική πολιτική της επανεκλογής του το 2022 και είναι ένα θέμα που έχει υπερασπιστεί για το μεγαλύτερο μέρος της θητείας του. Ωστόσο, η κίνηση της Πέμπτης –να περάσει ο νόμος με τη διαδικασία που προαναφέρεται- δεν έχει ξεσηκώσει μόνο την αντιπολίτευση, αλλά όλον τον πολιτικό κόσμο στη Γαλλία. Κάποιοι, μάλιστα, ακόμα και στο στενό περιβάλλον του Γάλλου Προέδρου αμφισβητούν τη σοφία της δίψας του για μεταρρυθμίσεις στη χώρα.
Όπως;
Όπως η πρωθυπουργός Elisabeth Borne, η οποία παραδέχτηκε σε συνέντευξή της το βράδυ της Πέμπτης στο TF1 ότι η κυβέρνηση είχε αρχικά ως στόχο να αποφύγει τη χρήση του άρθρου 49.3 του Συντάγματος για να περάσει τις μεταρρυθμίσεις με το ζόρι από την Εθνοσυνέλευση. Όπως είπε, η «συλλογική απόφαση» να το πράξει αυτό ελήφθη σε συνάντηση με τον πρόεδρο, τους υπουργούς και τους συμμάχους νομοθέτες στα μέσα της Πέμπτης. Για το υπουργικό συμβούλιο του Μακρόν, η απλή απάντηση στη δέσμευση της κυβέρνησης για μεταρρυθμίσεις είναι τα χρήματα. Ότι δηλαδή, το σημερινό σύστημα -που βασίζεται στον εργαζόμενο πληθυσμό που πρακτικά πληρώνει για τις ανάγκες των συνταξιούχων- δεν εξυπηρετεί πλέον τον στόχο του. Ή έτσι υποστηρίζει η κυβέρνηση.
Να μιλήσουμε με αριθμούς;
Θα δανειστούμε τη δήλωση του υπουργού Εργασίας Olivier Dussopt, ο οποίος τόνισε ότι αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, το έλλειμμα των συντάξεων θα ξεπεράσει τα 13 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μέχρι το 2027. Αναφερόμενος στους αντιπάλους των μεταρρυθμίσεων, ο Dussopt ανέφερε χαρακτηριστικά (και για τους περισσότερους, προκλητικά): «Φαντάζονται ότι αν σταματήσουμε τις μεταρρυθμίσεις, θα σταματήσουμε το έλλειμμα;». Κάπου εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι όταν η πρόταση παρουσιάστηκε τον Ιανουάριο, η κυβέρνηση δήλωσε ότι οι μεταρρυθμίσεις θα εξισορροπήσουν το έλλειμμα το 2030, με πλεόνασμα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων για να πληρωθούν τα μέτρα που θα επιτρέψουν σε όσους εργάζονται σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα να συνταξιοδοτηθούν νωρίτερα. Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και η τοποθέτηση του υπουργού Προϋπολογισμού Gabriel Attal, ο οποίος δήλωσε ότι «αν δεν κάνουμε [τις μεταρρυθμίσεις] σήμερα, θα πρέπει να λάβουμε πολύ πιο βίαια μέτρα στο μέλλον», μιλώντας την Παρασκευή στο ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο France Inter.
Τότε γιατί οι Γάλλοι αντιδρούν τόσο αποφασισμένα και μαζικά, τη στιγμή μάλιστα που έχουν τις πλέον γενναιόδωρες συνταξιοδοτικές απολαβές και σε σύγκριση με άλλες δυτικές χώρες;
«Καμία συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση δεν έχει κάνει τους Γάλλους ευτυχισμένους», δήλωσε την Παρασκευή στο CNN ο Pascal Perrineau, πολιτικός επιστήμονας στο πανεπιστήμιο Sciences Po. «Κάθε φορά που υπάρχουν γενικευμένες αντιδράσεις, εκείνο που τελικά συμβαίνει είναι ότι το όποιο νομοσχέδιο περνά τελικά σιγά σιγά. Εκείνο που δεν έχει γίνει σωστά εδώ, είναι η αδυναμία της κυβέρνησης να “πουλήσει” σωστά αυτές τις μεταρρυθμίσεις στους Γάλλους», εξήγησε ο ίδιος.
Να πούμε σε τρία bullets τι ακριβώς προβλέπει αυτή η μεταρρύθμιση;
• Η ηλικία συνταξιοδότησης ανεβαίνει στα 64 έτη, δύο επιπλέον για κάθε Γάλλο πολίτη. Η αλλαγή θα γίνει σταδιακά, αυξάνοντας κατά τρεις μήνες ετησίως από τον Σεπτέμβριο έως το 2030.
• Από το 2027, οι εργαζόμενοι θα πρέπει να καταβάλλουν εισφορές κοινωνικής ασφάλισης επί 43 έτη αντί για 42 έτη προκειμένου να λάβουν πλήρη σύνταξη. Το επιπλέον έτος προβλεπόταν ήδη σε μεταρρύθμιση του 2014, αλλά ο Μακρόν επιταχύνει τον ρυθμό της μετάβασης.
• Όλο αυτό σημαίνει εγγυημένο ελάχιστο συνταξιοδοτικό εισόδημα όχι μικρότερο από το 85% του καθαρού κατώτατου μισθού, ή περίπου 1.200 ευρώ μηνιαίως στα σημερινά επίπεδα, για τους νέους συνταξιούχους. Μετά το πρώτο έτος συνταξιοδότησης, οι συντάξεις όσων λαμβάνουν ελάχιστο εισόδημα θα αναπροσαρμόζονται με βάση τον πληθωρισμό.
Προφανώς και δεν μιλάμε για κάτι τόσο απλό και ανώδυνο, τελικά;
Όχι, βέβαια. Οι Γάλλοι εδώ και χρόνια, κυβέρνηση με την κυβέρνηση, βλέπουν το συνταξιοδοτικό τους δικαίωμα να απομακρύνεται κάθε φορά όλο και περισσότερο. Το συνταξιοδοτικό δεν αποτελεί φρέσκο αγκάθο για τη χώρα. Από το 1995 το θέμα «πηγαινοέρχεται» στην γαλλική πολιτική ζωή και κάθε φορά οι αντιδράσεις ακύρωναν κάποια προσπάθεια υφαρπαγής ενός δικαιώματος. Για παράδειγμα, τότε ακριβώς το 1995, ήταν που είχαν οργανωθεί και πάλι μαζικές διαδηλώσεις διάρκειας εβδομάδων, αναγκάζοντας την τότε κυβέρνηση να εγκαταλείψει τα σχέδια για τη μεταρρύθμιση των συντάξεων του δημόσιου τομέα. Το 2010, εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους για να αντιταχθούν στην αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης κατά δύο χρόνια στα 62 έτη και το 2014 περαιτέρω μεταρρυθμίσεις αντιμετωπίστηκαν με ευρείες διαμαρτυρίες. Παρ’ όλα αυτά, όπως περιγράφει και ο Perrineau πιο πάνω, τελικά, περνούσε από έγκριση ένα μέρος του πακέτου μέτρων. Και μετά, για την πλειονότητα της γαλλικής κοινωνίας, το συνταξιοδοτικό σύστημα, όπως και η κοινωνική στήριξη γενικότερα, θεωρείται το θεμέλιο των ευθυνών του κράτους και της σχέσης του με τους πολίτες του.
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε και κατοχυρώθηκε το αναφαίρετο δικαίωμα σε μια κρατικά χρηματοδοτούμενη σύνταξη και σε υγειονομική περίθαλψη, αυτά τα αγαθά διαφυλάσσονται με ζήλο, σε μια χώρα, στην οποία οι πολίτες βγαίνουν στη σύνταξη στην πλέον χαμηλή ηλικία σε όλο το φάσμα της καπιταλιστικής Δύσης. Επίσης, η Γαλλία δαπανά περισσότερα χρήματα από τις περισσότερες χώρες για συντάξεις, σχεδόν το 14% της οικονομικής παραγωγής, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Εκείνο που κρατά τους Γάλλους στους δρόμους –εκτός από το συνταξιοδοτικό- είναι και μία σειρά από άλλα σοβαρά ζητήματα, μεταξύ των οποίων η εκτίναξη του κόστους ζωής και η βαριά φορολογία ακόμα και στις νεότερες ηλικιακές ομάδες.
Είναι αυτή η κόντρα του Μακρόν με τους πολίτες βούτυρο στο ψωμί των πολιτικών του αντιπάλων;
Ο Μακρόν βρίσκεται ακόμη στην αρχή της δεύτερης θητείας του, αφού επανεξελέγη το 2022, και έχει ακόμη τέσσερα χρόνια να υπηρετήσει ως ηγέτης της χώρας. Παρά την όποια λαϊκή οργή και τις δημοσκοπικές υποχωρήσεις, οι Γάλλοι πολιτικοί αναλυτές δεν θεωρούν ότι ο Μακρόν κινδυνεύει. Ωστόσο, η χρήση του άρθρου 49.3 την Πέμπτη απλώς ενισχύει τις επικρίσεις του παρελθόντος ότι δεν έχει επαφή με το λαϊκό αίσθημα και δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τη δυσαρέσκεια της γαλλικής κοινής γνώμης.
Και φυσικά, πολιτικοί που βρίσκονται στην άκρα αριστερά και την άκρα δεξιά του κεντροδεξιού κόμματος του Μακρόν έσπευσαν να εκμεταλλευτούν την κίνηση της κυβέρνησής του να παρακάμψει την κοινοβουλευτική ψηφοφορία.
«Μετά το χαστούκι που μόλις έδωσε η πρωθυπουργός στον γαλλικό λαό, επιβάλλοντας μια μεταρρύθμιση που δεν θέλει, νομίζω ότι πρέπει να φύγει», έγραψε στο Twitter την Πέμπτη η ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν θέτοντας στο στόχαστρο την πρωθυπουργό Μπορν. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο ηγέτης της γαλλικής άκρας αριστεράς, Jean-Luc Melenchon, έσπευσε να κάνει λόγο για «μεταρρυθμίσεις χωρίς κοινοβουλευτική νομιμοποίηση», καλώντας μάλιστα σε πανεθνική απεργία.
Μακροπρόθεσμα τι θα μπορούσε να σημαίνει όλο αυτό για το πολιτικό μέλλον του Μακρόν;
Σύμφωνα με τους Γάλλους πολιτικούς αναλυτές, αυτό που ζει η χώρα στην παρούσα φάση είναι το «απώτατο όριο του μακρονισμού» και σίγουρα η λαϊκή οργή για τις συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις θα μπλοκάρει τις προθέσεις του Μακρόν να εισαγάγει περαιτέρω μεταρρυθμίσεις στον τομέα της εκπαίδευσης και της υγείας - έργα που είχαν παγώσει λόγω της πανδημίας Covid-19. Η τρέχουσα διαμάχη θα μπορούσε τελικά να αναγκάσει τον Μακρόν να διαπραγματευτεί περισσότερο για τις μελλοντικές μεταρρυθμίσεις, προειδοποιεί ο Perrineau - αν και σημειώνει ότι ο Γάλλος πρόεδρος δεν φημίζεται για τους συμβιβασμούς του.
Και ο Μπραντ Πιτ πώς μπλέχτηκε στην κουβέντα και στις γαλλικές διαδηλώσεις;
Από χθες στο Twitter η πιο δημοφιλής ατάκα είναι αυτή που ήταν γραμμένη σε πανό που κρατούσε μία ηλικιωμένη κυρία και πήγαινε κάπως έτσι: «Αν θέλαμε να μας πηδάει η κυβέρνηση, θα είχαμε ψηφίσει τον Μπραντ Πιτ»...
Με στοιχεία από Libération, CNN.com, France24
