Organ meetings: Όταν η γνώση και η ενημέρωση συναντούν τη δεύτερη ευκαιρία στη ζωή

Τα ξημερώματα της 22ης Νοεμβρίου 2022 η 21χρονη Έμμα διέσχιζε πεζή την Εγνατία Οδό στη Θεσσαλονίκη. Ένας ασυνείδητος οδηγός την παρέσυρε και την τραυμάτισε βαριά. Στη συνέχεια εξαφανίστηκε, αφήνοντάς την αβοήθητη στο οδόστρωμα. Η Έμμα, με καταγωγή από τα Χανιά της Κρήτης, βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη για σπουδές. Διακομίστηκε στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου και λίγες μέρες αργότερα άφησε την τελευταία της πνοή. Η οικογένειά της επέλεξε να ακολουθήσει την επιθυμία της Έμμας και να δωρίσει τα όργανά της, τονίζοντας πως η απόφαση αυτή «ήταν μονόδρομος για εκείνους». «Το παιδί μου είχε εκφράσει αυτή την επιθυμία σε ανύποπτο χρόνο. Την τελευταία φορά που την είδα στο κρεβάτι του νοσοκομείου η καρδιά της χτυπούσε – ποιοι είμαστε εμείς που θα τη σταματούσαμε», είχε δηλώσει η μητέρα της άτυχης κοπέλας. Η Έμμα έχει φύγει από τη ζωή, αλλά τα όργανά της εξακολουθούν να χτυπούν στα σώματα άλλων ανθρώπων. Και σε αυτό βοήθησε καταλυτικά το γεγονός ότι είχε ευαισθητοποιηθεί και είχε μοιραστεί την επιθυμία της με τους δικούς της ανθρώπους, όσο βρισκόταν εν ζωή. 

Γιατί η δωρεά οργάνων μάς αφορά όλους; Ποιοι είναι οι επικρατέστεροι μύθοι και ποια η πραγματικότητα γύρω από αυτό το σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας; Τις απαντήσεις δίνουν τα Organmeetings, το καινοτόμο πρόγραμμα που έχει δημιουργήσει το Ίδρυμα Ωνάση στο πλαίσιο της Εθνικής Πρωτοβουλίας που έχει αναλάβει για τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις, με την επιστημονική καθοδήγηση του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων και τη συνεργασία του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου. Στόχος του, να προσφέρει ολοκληρωμένη πληροφόρηση, καταρρίπτοντας παράλληλα μύθους και στερεότυπα που εξακολουθούν να κυριαρχούν.

Το πρόγραμμα δεν απευθύνεται σε μεμονωμένα πρόσωπα, αλλά σε ομάδες ενηλίκων, ώστε μέσα από τον εργασιακό χώρο μας ή τον σύλλογο στον οποίο συμμετέχουμε να μπορούμε μαζικά να γίνουμε μέρος και να μεγαλώσουμε την αλυσίδα ζωής που δημιουργείται με τα Organmeetings.

Σε ποιους απευθύνεται και ποιος είναι ο σκοπός του; Ο Αλέξανδρος Μωρέλλας, Health Program Manager του Ιδρύματος Ωνάση, απαντά: «Τα Organmeetings είναι ένα νέο πρόγραμμα με διττή μορφή. Αρχικά, έχουμε αναπτύξει έναν πλήρη ενημερωτικό οδηγό για τη δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων, τον οποίο μπορεί να ξεφυλλίσει ο καθένας μας μέσα από το onassis.org, ενώ παράλληλα εγκαινιάζεται μια σταθερή επαφή με τους πολίτες μέσα από διαδικτυακά σεμινάρια, τρία κάθε ημερολογιακό έτος, που απευθύνονται σε μέσα ενημέρωσης, φορείς, οργανισμούς –ιδιωτικούς ή δημόσιους–, συλλόγους με κοινωνικό έργο και εταιρείες/επιχειρήσεις, οι οποίες θα ήθελαν να συνδέσουν τη CSR πολιτική τους με την ενημέρωση γύρω από τη δωρεά οργάνων. Τα διαδικτυακά σεμινάρια πραγματοποιούνται από εξειδικευμένους εκπροσώπους και συνεργάτες του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση και του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου».

Πράγματι, εδώ και αρκετό καιρό το Ίδρυμα Ωνάση έχει ξεκινήσει μια εντατική εκστρατεία ενημέρωσης με στόχο την κατάρριψη των μύθων αλλά και των στερεοτύπων που κυριαρχούν γύρω από τη δωρεά οργάνων. Στο σημείο αυτό ο κ. Μωρέλλας διευκρινίζει: «Το πρόγραμμα δεν απευθύνεται σε μεμονωμένα πρόσωπα, αλλά σε ομάδες ενηλίκων, ώστε μέσα από τον εργασιακό χώρο μας ή τον σύλλογο στον οποίο συμμετέχουμε να μπορούμε μαζικά να γίνουμε μέρος και να μεγαλώσουμε την αλυσίδα ζωής που δημιουργείται με τα Organmeetings. Τη φόρμα δηλαδή μπορούν να συμπληρώσουν μόνο στελέχη που έχουν τη δυνατότητα να οργανώσουν δράσεις με συλλογική συμμετοχή εργαζομένων/μελών βάσει του ρόλου και της ιδιότητάς τους, όπως, για παράδειγμα, ο διευθυντής Ανθρώπινου Δυναμικού, ο διευθυντής Marketing, ο πρόεδρος ενός συλλόγου ή ο αρχισυντάκτης ενός μέσου ενημέρωσης».

Στις 5 Δεκεμβρίου πρόκειται να πραγματοποιηθεί η επόμενη διαδικτυακή συνάντηση, ενώ αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι κάθε συμμετοχή εταιρείας, μέσου ενημέρωσης, φορέα κ.λπ. θα πιστοποιείται από τον Ελληνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), ο οποίος επιπλέον, σε μια ετήσια εκδήλωση επιβράβευσης, θα παραδίδει ένα συμβολικό αναμνηστικό της συμμετοχής στο πρόγραμμα στον αντίστοιχο εκπρόσωπο. Η πιστοποίηση θα έχει διάρκεια 2 χρόνια. «Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε όλοι να γίνουμε πρεσβευτές της ιδέας της δωρεάς οργάνων, δίνοντας το παράδειγμα και παρακινώντας και άλλους συμπολίτες μας να το ακολουθήσουν, ώστε να γίνουν και εκείνοι κρίκοι αυτής της αλυσίδας ζωής», υποστηρίζει στη συζήτησή μας ο κ. Μωρέλλας. 

Γιούλη Μενουδάκου, προϊσταμένη Τμήματος Συντονισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ). Φωτ.: Πηνελόπη Γερασίμου

Στη χώρα μας κάθε χρόνο χάνονται ζωές που θα μπορούσαν να είχαν σωθεί. Όλες οι έρευνες αποδεικνύουν ότι η πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας διακατέχεται από μια σχετική άγνοια γύρω από το θέμα της δωρεάς οργάνων και των μεταμοσχεύσεων. Από την πλευρά της η Γιούλη Μενουδάκου, προϊσταμένη Τμήματος Συντονισμού Μεταμοσχεύσεων ΕΟΜ, λέει: «Εμείς καλούμαστε να δώσουμε όλες τις απαντήσεις για ερωτήματα που μπορεί να απασχολούν τους συμπολίτες μας, όπως οι προϋποθέσεις που χρειάζεται να πληροί κανείς για να γίνει δότης οργάνων, η λήψη και η κατανομή των οργάνων, τα χρονικά διαστήματα που χρειάζονται για να φτάσουν στους λήπτες και άλλες συνήθεις απορίες, π.χ. όταν κάποιος είναι εγκεφαλικά νεκρός, σημαίνει ότι το υπόλοιπο σώμα λειτουργεί; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ εγκεφαλικού θανάτου και φυτικής κατάστασης (κώματος); Μπορεί οποιοσδήποτε να εγγραφεί ως δωρητής οργάνων; Αν έχω κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας, εξακολουθώ να μπορώ να εγγραφώ ως δωρητής οργάνων; Ουσιαστικά, ερχόμαστε να καλύψουμε τα σημαντικά κενά που υπάρχουν και αποτελούν τους κύριους παράγοντες που δρουν περιοριστικά ως προς την αύξηση της προσφοράς οργάνων και την ανάπτυξη των μεταμοσχεύσεων». Ζητώ από την κ. Μενουδάκου να μας δώσει μερικά παραδείγματα. «Πολλές φορές μάς ρωτούν αν κάποιος εγκεφαλικά νεκρός μπορεί να επιστρέψει στη ζωή. Και εμείς απαντάμε ξεκάθαρα ότι ουδέποτε στα ιατρικά χρονικά έχει επανέλθει ασθενής ο οποίος έχει υποστεί καταστροφική βλάβη του εγκεφαλικού του στελέχους», απαντά.  

Το πρόγραμμα «Organmeetings» εντάσσεται στο πλαίσιο της Εθνικής Πρωτοβουλίας για τη Δωρεά Οργάνων και τις Μεταμοσχεύσεις που ανέλαβε το Ίδρυμα Ωνάση με στόχο την ανοικοδόμηση του τομέα των μεταμοσχεύσεων και την ενίσχυση της κουλτούρας δωρεάς οργάνων στην Ελλάδα. Φωτ.: Πηνελόπη Γερασίμου

Το πιο σημαντικό είναι ότι όλοι πρέπει να κατανοήσουν πως η σωστή ενημέρωση του κοινού οδηγεί στην υπέρτατη προσφορά ζωής. Μάλιστα, στον τομέα αυτόν η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση στην Ευρώπη και ανάμεσα στις δέκα τελευταίες χώρες του δυτικού κόσμου. «Αν και βρισκόμαστε πολύ πίσω στις μεταμοσχεύσεις σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, έχουν γίνει κάποια θετικά βήματα. Το ευχάριστο είναι ότι πλέον ο κόσμος δέχεται την ενημέρωση με ενδιαφέρον. Παλαιότερα, όταν πηγαίναμε σε πλατείες, δημόσιους χώρους, συναυλίες, ο κόσμος έβλεπε τα ενημερωτικά έντυπα για τη συμπλήρωση των στοιχείων τους ως δωρητών οργάνων, και υπήρχαν φορές που μας τα γύριζαν πίσω. Ξέρετε, δεν σημαίνει ότι είναι υπαίτιοι οι πολίτες για το γεγονός ότι η δωρεά οργάνων κινείται σε χαμηλά επίπεδα στην Ελλάδα. Ακόμη και στην Ισπανία, μια χώρα που πρωτοπορεί στις μεταμοσχεύσεις, οι πολίτες έχουν τις ίδιες γνώσεις με τον μέσο Έλληνα. Η διαφορά έγκειται στην προσέγγιση του συστήματος υγείας και στο κατά πόσο η πολιτεία δίνει την προτεραιότητα που απαιτείται. Όπως αντιλαμβάνεστε, δεν αρκεί να είναι ο κόσμος υπέρ της δωρεάς οργάνων, πρέπει και να μπορεί να ακολουθήσει όλο το σύστημα υγείας». 

Το πρόγραμμα Organmeetings έρχεται να φωτίσει και να αλλάξει τις εσφαλμένες αντιλήψεις, να δώσει τέλος σε ιστορίες συνωμοσίας. «Έχει έρθει η στιγμή να μη φοβόμαστε τις μεταμοσχεύσεις, να μη χτυπάμε ξύλο όταν ακούμε για τη δωρεά οργάνων και, φυσικά, για να έχουμε όλοι μας δικαίωμα σε μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την αξία της δωρεάς οργάνων. Δεν είναι δυνατό, πέρσι, σε γνωστό τηλεοπτικό πρόγραμμα καναλιού υψηλής τηλεθέασης, να αναπαράχθηκαν όλα τα αναληθή στερεότυπα, δημιουργώντας κάκιστες εντυπώσεις γύρω από τις μεταμοσχεύσεις και τη δωρεά οργάνων. Επομένως, εμείς κάνουμε μια προσπάθεια που στοχεύει όχι μόνο στην ευαισθητοποίηση αλλά και στην έγκυρη ενημέρωση. Ας σπεύσουν όσο περισσότεροι γίνεται να δουν το πρόγραμμα. Φορείς, σύλλογοι σεναριογράφων, εταιρείες, μέσα ενημέρωσης ή θίασοι να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να γίνουν μέρος μιας μεγάλης αλυσίδας ελπίδας και αλληλεγγύης», συμπληρώνει ο κ. Μωρέλλας. Υπάρχει κάποιο αριθμητικό όριο εργαζομένων ή μελών για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα; «Όχι, δεν υπάρχει περιορισμός ούτε ως προς τον ελάχιστο ούτε ως προς τον μέγιστο αριθμό συμμετεχόντων. Μπορεί, για παράδειγμα, μια εταιρεία να συμμετάσχει με 100 ή με 10 εργαζομένους ή ένας σύλλογος με 3 ή με 40 μέλη. Ωστόσο, η συμμετοχή στη δράση θα πρέπει να είναι συλλογική και όχι ατομική, από ένα και μόνο πρόσωπο. Η πιστοποίηση θα ισχύει και θα αποδίδεται ακόμα και με την ελάχιστη συμμετοχή», εξηγεί ο Health Program Manager του Ιδρύματος Ωνάση. 

Εδώ και αρκετό καιρό το Ίδρυμα Ωνάση έχει ξεκινήσει μια εντατική εκστρατεία ενημέρωσης με στόχο την κατάρριψη των μύθων αλλά και των στερεοτύπων που κυριαρχούν γύρω από τη δωρεά οργάνων. Φωτ.: Πηνελόπη Γερασίμου

Κλείνοντας τη συζήτησή μας, η κυρία Μενουδάκου αφηγείται: «Η μεταμόσχευση αποτελεί τη μόνη θεραπευτική λύση για την τελικού σταδίου ανεπάρκεια καρδιάς, ήπατος και πνεύμονα και την πιο αποτελεσματική λύση για την τελικού σταδίου νεφρική ανεπάρκεια. Η ενημέρωση του κοινού με σαφήνεια είναι από τις βασικές κινήσεις που πρέπει να γίνουν. Άνθρωποι έχουν γεννηθεί ξανά χάρη στη δωρεά οργάνων. Μην αφήνετε τους μύθους να επηρεάζουν τη ζωή τη δική σας και των συνανθρώπων σας». 

Τα στατιστικά στοιχεία είναι ενδεικτικά. Στην Ελλάδα ο μέσος όρος αναμονής για μεταμόσχευση νεφρού είναι 7-8 χρόνια. Περισσότεροι από 1.300 συνάνθρωποί μας βρίσκονται σε λίστα αναμονής για ένα ή περισσότερα όργανα. Η ιστορία της Αναστασίας Τασούλα, της 24χρονης ασθενούς με κυστική ίνωση, ήταν εκείνη που ενέπνευσε την 21χρονη Έμμα να αποφασίσει, πριν από το θανατηφόρο τροχαίο στη Θεσσαλονίκη, να δωρίσει τα όργανά της. «Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να γίνουμε όλοι δότες, να έχουμε περισσότερα μοσχεύματα, αλλά και να αποκτηθεί καλύτερη ποιότητα μέσω των διαδικασιών στα προγράμματα μεταμοσχεύσεων», έχει πει η Αναστασία, η οποία, μέσω της μεταμόσχευσης πνευμόνων, ξαναγεννήθηκε. Τα πρώτα λόγια της ήταν: «Μαμά, έρχομαι σπίτι. Μαμά, ζω. Τα κατάφερα». 

Το πρόγραμμα «Organmeetings» εντάσσεται στο πλαίσιο της Εθνικής Πρωτοβουλίας για τη Δωρεά Οργάνων και τις Μεταμοσχεύσεις που ανέλαβε το Ίδρυμα Ωνάση με στόχο την ανοικοδόμηση του τομέα των μεταμοσχεύσεων και την ενίσχυση της κουλτούρας δωρεάς οργάνων στην Ελλάδα.

Σημαντικό μέρος της αυτής της πρωτοβουλίας αποτελεί η κατασκευή του Ωνάσειου Εθνικού Μεταμοσχευτικού Κέντρου, το οποίο θα παραδοθεί στην πολιτεία μέσα στο 2024. Μαζί με το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο θα αποτελέσουν τα πρώτα 100% ψηφιακά νοσοκομεία στην Ελλάδα και δύο από τα πρώτα πλήρως ψηφιοποιημένα της Ευρώπης.

Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα: www.onassis.org