«ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΠΕΡΗΦΑΝΟΣ που είσαι γκέι/λεσβία/τρανς/non binary;» «Βαφτίσαμε, τώρα, την ανωμαλία, περηφάνια;» «Εντάξει, είσαι ό,τι είσαι, πρέπει και να το βροντοφωνάζεις;» «Και γιατί δηλαδή να μην υπάρχει και στρέιτ Pride;» Αυτά είναι μερικά από τα «καυτά» ερωτήματα όσων βγάζουν σπυριά όχι μόνο με τα Pride αλλά με τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, τη διαφορετικότητα γενικά. Ή που μπορεί με κρύα, έστω, καρδιά να τα αποδέχονται όλα αυτά, αλλά μόνο στον βαθμό που δεν φαίνονται, δεν προκαλούν, που μένουν στο περιθώριο που τους αναλογεί, χωρίς να αξιώνουν να «απλωθούν» σε όλη τη σελίδα.
Τα ακούμε όλα αυτά και στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες από κοινά που κατά κανόνα ανήκουν στο δεξιό προς ακροδεξιό πολιτικό φάσμα, δηλαδή αυτό που κυριάρχησε στις τελευταίες ευρωεκλογές, πράγμα που σημαίνει ότι θα τα ακούμε μάλλον συχνότερα – και δυνατότερα. Είναι έπειτα κι εκείνοι που θεωρούν ήδη τεράστια παραχώρηση το ότι μπορούμε πια να χαιρόμαστε ελεύθερα το «βίτσιο» μας χωρίς να κινδυνεύουμε να μας πάρουν με τις πέτρες ή να μας κλείσουν φυλακή και αγανακτούν που, αντί να εκφράζουμε την απέραντη ευγνωμοσύνη μας, κάποιοι/-ες αξιώνουμε επίσης παντρειές, οικογένειες, παιδιά, άλλ@ πάλι αμφισβητούμε το ίδιο το κοινωνικό ή και το βιολογικό μας φύλο.
Γιορτάζοντας το Pride, τιμάμε το παρελθόν και εξαγγέλλουμε ένα μέλλον όπου κανένας άνθρωπος δεν θα περισσεύει από πουθενά και δεν θα χρειάζεται να απολογηθεί για το πώς νιώθει, εκφράζεται και αγαπά.
Υπάρχει λόγος, και είναι σοβαρός
Αυτό που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να καταλάβουν είναι ότι οι ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι δεν δηλώνουμε περήφανοι επειδή νιώθουμε τάχα καλύτεροι, ανώτεροι ή πιο «μάγκες» –κι αν κάποιοι λέγαμε κάποτε το σύνθημα «πουστιά μας και μαγκιά μας», δεν το εννοούσαμε αξιακά αλλά σε αντιδιαστολή με τη χλεύη και την καταφρόνια που συνόδευε τον χαρακτηρισμό «πούστης»– αλλά γιατί βαρεθήκαμε να ντρεπόμαστε επειδή έχουμε διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, διαφορετική ταυτότητα ή/και έκφραση φύλου, επειδή είμαστε όπως είμαστε, επειδή νιώθουμε ό,τι νιώθουμε, επειδή καυλώνουμε όπως καυλώνουμε, επειδή αγαπάμε όπως αγαπάμε, επειδή απλώς υπάρχουμε.
Και κάπου εκεί, από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 και μετά, αποφασίσαμε ότι «ως εδώ» με την ντροπή, την ενοχή και τον φόβο, πιάσαμε να φωνάζουμε «φτου ξελευτερία»!
Κάπως έτσι, σαν μια οργισμένη εξέγερση όπως ήταν το Stonewall και μαζί σαν μια πολύχρωμη γιορτή αλληλεγγύης, χαράς και διεκδίκησης ξεκίνησαν τα πρώτα Pride μισό αιώνα πριν. Και συνέβαλαν πράγματι αποφασιστικά στη θεαματική πρόοδο που έχει σημειωθεί από τότε στα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, στην ορατότητα, στην ισότητα, στην αποδοχή, στη συμπερίληψη. Που μπορεί να άνθησαν στις ανοιχτές κοινωνίες, η «σπορά» τους διαχέεται όμως και στις υπόλοιπες.
Που μπορεί με τον καιρό να απέκτησαν αρκετά από αυτά τα ζητήματά τους (εμπορικοποίηση, αμφιλεγόμενες σε ορισμένες περιπτώσεις χορηγίες, υιοθέτηση ενός πιο απολίτικου χαρακτήρα, προβληματικές ενίοτε ιεραρχήσεις ή αποκλεισμοί), εντούτοις τα Pride, μεγάλα ή μικρά, «κατεστημένα» ή «εναλλακτικά», παραμένουν κεντρικό σημείο αναφοράς της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και των συμμάχων της και εξελίσσονται μαζί της.
Εναντίον του μίσους
Επιπλέον, τα Pride παραμένουν ο προσφιλέστερος στόχος των απανταχού ομοφοβικών, μισαλλόδοξων, φασιστοειδών, θρησκόληπτων και λοιπών αντιδραστικών δυνάμεων. Σοβαρά επεισόδια σημειώθηκαν επανειλημμένα σε πόλεις του πρώην Ανατολικού Μπλοκ, όπου διοργανώθηκαν Pride, όπως και στην Κωνσταντινούπολη, όπου απαγορεύτηκαν, μεμονωμένες προκλήσεις σημειώνονται κατά καιρούς ακόμα και σε πόλεις της δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής, όπου έχουν πια τον χαρακτήρα «εθνικής επετείου».
Προκλήσεις από ομάδες φασιστοειδών σημειώθηκαν τόσο στο περσινό Athens Pride όσο και σε αυτό της Θεσσαλονίκης, η οποία φέτος φιλοξενεί το Europride 2024, μια εξέλιξη που ούτε στα πιο τρελά μας όνειρα δεν φανταζόμασταν οι άνθρωποι που τρέξαμε τα πρώτα αθηναϊκά Pride και η οποία είναι ενδεικτική τού πώς αλλάζουν οι καιροί. Είναι, έπειτα, ακριβώς σε χώρες όπου το αυτονόητο είναι ακόμα ζητούμενο που χρειάζονται περισσότερο τα Pride.
Η ακροδεξιά αντεπίθεση με κύριο όχημα μια ξενοφοβική, πατριδοκάπηλη και «anti-Woke» (βλέπε αντιφεμινιστική και ομοτρανσφοβική) ατζέντα αποτελεί, εντούτοις, μια σαφή προειδοποίηση ότι τίποτα δεν έχει τελειώσει, ότι όλα συνεχίζονται και ότι τα μόνα αληθινά κεκτημένα είναι αυτά από τα οποία δεν παραιτείσαι. Αυτή είναι και η καλύτερη απάντηση σε ορισμένα, ακόμα και καλοπροαίρετα άτομα που ρωτάνε τι νόημα έχουν τα Pride ειδικά σε χώρες όπου οι περισσότερες ΛΟΑΤΚΙ+ διεκδικήσεις έχουν ικανοποιηθεί.
Μα γιατί η ελευθερία ποτέ δεν περισσεύει, ούτε και η αλληλεγγύη προς τους λιγότερο προνομιούχους, γιατί η ζωή δημιουργεί νέες πραγματικότητες και ανάγκες, γιατί «ένας (ή και περισσότεροι) νόμος δεν αρκεί», όπως είναι το κεντρικό σύνθημα του φετινού Athens Pride. Στην αφίσα του οποίου αναγράφονται αιτήματα από εκείνα ακριβώς που χρειάζονται καταρχάς δουλειά μέσα στην κοινωνία αλλά και στην ίδια τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.
Τα αιτήματα του φετινού Athens Pride
«Πλήρης αποδοχή στην οικογένεια και την εργασία» (γιατί, ναι, καλοί οι νόμοι, αλλά χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμα για να αλλάξουν νοοτροπίες, στερεότυπα και συνειδήσεις) / «Πλήρης συμπερίληψη για τα τρανς άτομα» (γιατί κανείς, καμία και κανένα δεν περισσεύει) / «Ιατρική περίθαλψη χωρίς στίγμα» (οι διακρίσεις απέναντι στα οροθετικά άτομα στον χώρο της υγείας δεν έχουν εξαλειφθεί) / «Όχι άλλη βία και ρητορική μίσους» (το παρ’ ολίγον ομαδικό λιντσάρισμα δύο νεαρών ΛΟΑΤΚΙ+ στην πλατεία Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη τον Μάρτιο είναι απλώς το πιο πρόσφατο περιστατικό, ενώ ο οχετός προσβολών και ύβρεων που δέχονται τακτικά είτε σύσσωμη η κοινότητα είτε μέλη της από έξω, στον δρόμο, μέχρι τα ΜΜΕ και τα σόσιαλ επιμένει, παρά τον αντιρατσιστικό νόμο) / «Συμπεριληπτική εκπαίδευση» (γιατί μπορεί να μπήκε επιτέλους στα σχολεία η Σεξουαλική Αγωγή, είναι όμως περισσότερο «τσόντα» παρά κανονικό μάθημα και αφορά τρεις μόνο τάξεις, οι δε εκπαιδευτικοί ακόμα περιμένουν οδηγίες από το υπουργείο για τη σωστή διδασκαλία του) / «Τρίτη καταχώριση φύλου» (ώστε να μη νιώθουν ανύπαρκτα όσα άτομα νιώθουν ότι δεν ανήκουν στο έμφυλο δίπολο).
Και κοντά σε αυτά, ένα αίτημα που ανασύρει μνήμες τραυματικές: «Δικαιοσύνη για τον/την Ζακ/Zackie και την Άννα». Η οποία δικαιοσύνη στη δεύτερη περίπτωση αποδόθηκε σχετικά γρήγορα, πριν από λίγες μόνο μέρες, ίσως επειδή ο δολοφόνος της Κουβανής τρανς, η οποία ήταν και τιμητικό μέλος του Δ.Σ. των Emantes - International Lgbtqia+ Solidarity, ήταν ένας επίσης μη προνομιούχος αλλοδαπός. Στην πρώτη, όμως, παραμένει μετέωρη μετά και τη νέα αναβολή στο Εφετείο, με την έκδοση της απόφασης να ορίζεται για τις 10/7. Η παραδειγματική τιμωρία των δύο βασικών κατηγορούμενων είναι το λιγότερο που απαιτεί η δικαίωση της μνήμης του Ζακ Κωστόπουλου έξι σχεδόν χρόνια μετά το αποτρόπαιο εκείνο έγκλημα.
Χρειάστηκε πολύς αγώνας, πολύς πόνος, πολλή υπομονή και επιμονή απέναντι σε ένα ολόκληρο σύστημα που επί σχεδόν έξι χρόνια παλεύει λυσσασμένα και με την πρόθυμη συνδρομή αρχών και ΜΜΕ στην αρχική, ειδικά, φάση, οπότε εμπλέκονταν και αστυνομικοί, να βγάλει λάδι τους δράστες και να παρουσιάσει το θύμα ως θύτη, παρότι μιλάμε για μια ανθρωποκτονία που έγινε σε δημόσια θέα μέρα μεσημέρι σε ένα από τα κεντρικότερα σημεία της Αθήνας.
Αν, παρ’ όλα αυτά, αναζητάτε ακόμα λόγους «γιατί να γιορτάζουμε το Pride», ιδού μερικοί ακόμα πρόχειροι:
1.
Γιορτάζουμε το δικαίωμα στη διαφορετικότητα
Αναγνωρίζουμε και τιμάμε τις πολλές και ποικίλες ταυτότητες, εκφράσεις και εμπειρίες των ανθρώπων που αυτοπροσδιορίζονται ως γκέι, λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι, τρανς, queer, ίντερσεξ και άλλες σεξουαλικές και έμφυλες ταυτότητες και σωματικότητες. Τα Pride ενισχύουν την αίσθηση του ανήκειν, της αυτοεκτίμησης, της αυτοπεποίθησης και της υπερηφάνειας μεταξύ ατόμων που συχνά έχουν μεγαλώσει μέσα στην ενοχή, την απόρριψη, την περιθωριοποίηση, που έχουν βρεθεί αντιμέτωπα με λεκτική, ψυχολογική ή/και σωματική βία. Όσοι, τώρα, αναρωτιέστε «γιατί δεν υπάρχει στρέιτ Pride», βρείτε έστω μία χρονική περίοδο ή μία περιοχή στον κόσμο όπου οι στρέιτ άνθρωποι, οι στρέιτ οικογένειες, τα στρέιτ παιδιά βρίσκονται διαρκώς με την πλάτη στον τοίχο επειδή απλώς υπάρχουν και τα ξαναλέμε.
2.
Τιμάμε τους αγώνες των ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων και της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας συνολικά
Η Ημέρα Υπερηφάνειας τιμά την ιστορία του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος από το ξεκίνημά του στα τέλη της δεκαετίας του ’60 μέχρι σήμερα, με ορόσημο την εξέγερση του Stonewall Inn στη Νέα Υόρκη κατά της αστυνομικής βίας (28/6/1969) και «αρχιέρειες» τις τρανς ακτιβίστριες Σύλβια Ριβέρα και Μάρσα Τζόνσον. Οι απαρχές, ωστόσο, του κινήματος αυτού ανιχνεύονται ήδη στις δεκαετίες του ’20 και του ’30, λίγο προτού ενσκήψει η ναζιστική λαίλαπα. Στην Ελλάδα το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα ξεκινά με τους πρώτους αγώνες που έδωσαν η τρανς κοινότητα και οι ακτιβιστές του ΑΚΟΕ/Αμφί στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Μνημονεύουμε όλους/-ες όσους/-ες είχαν το θάρρος και το τσαγανό να βγουν προς τα έξω σε δύσκολες εποχές και υπήρξαν πρωτοπόροι/-ες στον αγώνα για ελευθερία, αξιοπρέπεια και δικαιώματα.
3.
Αγωνιζόμαστε για πλήρη ισότητα και ανθρώπινα δικαιώματα χωρίς εξαιρέσεις και ιεραρχήσεις
Τα Pride προάγουν την υπεράσπιση των ίσων δικαιωμάτων και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Παρά τις προόδους, σε πολλά μέρη του κόσμου τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν νομικές, κοινωνικές και θεσμικές διακρίσεις, να δαιμονοποιούνται και να εξοβελίζονται, σε κάποια μέρη απειλούνται ακόμα και με τη θανατική ποινή. Ζητήματα που αναδεικνύονται με την ευκαιρία της επετείου αυτής, ευαισθητοποιώντας ακόμα περισσότερο κόσμο και πιέζοντας κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς να ενδιαφερθούν για την υπεράσπιση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων, στα οποία συμπεριλαμβάνονται ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η ταυτότητα φύλου. Και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν γίνεται να μπαίνουν προτεραιότητες και ιεραρχήσεις, ούτε μπορούν να περιμένουν κάποια τύπου ιδανική συγκυρία για να υλοποιηθούν.
4.
Συμβάλλουμε στην ορατότητα, προωθούμε την αποδοχή με τους δικούς μας όρους
Με βλέπεις με τα ίδια σου τα μάτια, άρα δεν μπορείς να συνεχίσεις να αμφισβητείς την ύπαρξή μου στο σχολείο, στη δουλειά, στη διασκέδαση, στον αθλητισμό, στις τέχνες, στα γράμματα, όπου τέλος πάντων. Τα Pride είναι η κατεξοχήν «άσκηση ορατότητας» στη δημόσια σφαίρα. Η αυξημένη ορατότητα μπορεί να μειώσει το στίγμα, να αμφισβητήσει τα στερεότυπα και να προωθήσει την κατανόηση μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων και κοινοτήτων, συμβάλλοντας σε μια ανοιχτή κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς. Εδώ δεν χωράνε καθωσπρεπισμοί και σοβαροφάνειες – εμείς θέτουμε τους όρους για την κοινωνική αποδοχή. Το ότι η αυξημένη ορατότητα μπορεί ταυτόχρονα να ενισχύσει την ομοτρανσφοβία σε κάποια στρώματα του πληθυσμού δεν είναι πρόβλημα της ορατότητας ούτε της κοινότητας και δεν είμαστε εμείς αυτοί/-ές/-ά που θα κάνουμε πίσω.
5.
Δημιουργούμε υποστηρικτικά ενδοκοινοτικά και διακοινοτικά δίκτυα
Οι εκδηλώσεις υπερηφάνειας φέρνουν πιο κοντά τους ανθρώπους από διαφορετικές καταγωγές και διαφορετικά κοινωνικά υπόβαθρα, ενισχύοντας την αίσθηση της κοινότητας και της αλληλεγγύης. Για πολλά άτομα, ιδίως για τα μη προνομιούχα και εκείνα που αισθάνονται εξοβελιστέα από τις οικογένειες ή τις κοινότητές τους, τα Pride παρέχουν την ευκαιρία να συνδεθούν με άλλα που μοιράζονται παρόμοιες εμπειρίες και διαθέτουν ανάλογες ευαισθησίες. Δίνουν επίσης την ευκαιρία στους συμμάχους της κοινότητας να παρελάσουν μαζί της – ακόμα και στο Athens Pride βλέπουμε κάθε χρόνο ολοένα περισσότερους στρέιτ φίλους, οικογένειες, μέχρι και μικρά παιδιά.
Η αλληλεγγύη εξάλλου ήταν, είναι και θα είναι το δυνατότερο όπλο μας και δεν αφορά μόνο τις «δικές μας» θεματικές – τα πιο ευαισθητοποιημένα άτομα και κομμάτια της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας έχουν βρεθεί στην πρώτη γραμμή ευρύτερων πολιτικών και κοινωνικών διεκδικήσεων. Τελευταίο δείγμα, η συμμετοχή σε πολλές χώρες στις κινητοποιήσεις ενάντια στο μακελειό που συμβαίνει στη Γάζα, για το οποίο ήδη έγιναν παρεμβάσεις και σε κάποια Pride. Καλό, βέβαια, θα ήταν να ενδιαφερθούμε περισσότερο και για τη ζωή των ίδιων των ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων σε περιοχές όπως αυτή, καθώς είναι πραγματικά δύσκολη ακόμα και σε περιόδους ειρήνης.
6.
Αντλούμε έμπνευση και ενδυνάμωση, κοιτάμε μπροστά
Για πολύ κόσμο η συμβολή των Pride στην προσωπική ενδυνάμωση είναι ανεκτίμητη. Προάγουν τη συμφιλίωση με εαυτούς και αλλήλους, αναδεικνύουν τη συνεισφορά των ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων στις τέχνες, τις επιστήμες, την πολιτική, τον πολιτισμό, σε κάθε τομέα του επιστητού. Βλέποντας ανθρώπους «σαν εσένα καμωμένους» να νιώθουν το ίδιο περήφανοι όπου Γης και να το δηλώνουν με παρρησία αντλείς δύναμη και έμπνευση να ζήσεις πιο αυθεντικά και να υπερασπιστείς τα δικαιώματα και τις αξίες τις δικές σου και των λογής «αδερφιών» σου, ειδικά αν είσαι νέο παιδί.
Η Ημέρα Υπερηφάνειας δεν είναι απλώς μια γιορτή αλλά και μια ισχυρή δήλωση ταυτότητας, ανθεκτικότητας και του συνεχιζόμενου αγώνα για ελευθερία και ισοπολιτεία. Παίζει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της αποδοχής, την υποστήριξη των ατόμων και την υπεράσπιση ενός πιο δίκαιου, πιο συμπεριληπτικού κόσμου. Γιορτάζοντας το Pride, τιμάμε το παρελθόν και εξαγγέλλουμε ένα μέλλον όπου κανένας άνθρωπος δεν θα περισσεύει από πουθενά και δεν θα χρειάζεται να απολογηθεί για το πώς νιώθει, εκφράζεται και αγαπά.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
