Ο Αμερικανός πολιτικός φιλόσοφος Φράνσις Φουκουγιάμα, γνωστός για την θεωρία του περί «τέλους της ιστορίας» την οποία ανέπτυξε στο ομώνυμο βιβλίο του το 1992, σχολιάζει σε άρθρο του στους Financial Times τις συνέπειες της νίκης του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές.
Ο Φουκουγιάμα υποστηρίζει ότι η επάνοδος Τραμπ και το συντριπτικό αποτέλεσμα υπέρ των Ρεπουμπλικάνων δεν σηματοδοτεί απλά αλλαγές σε τομείς πολιτικής όπως η μετανάστευση και η Ουκρανία, αλλά αποτελεί και μια σαφή απόρριψη του σύγχρονου φιλελευθερισμού από τον αμερικανικό λαό.
«Η σαρωτική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ και του Ρεπουμπλικανικού κόμματος το βράδυ της Τρίτης θα οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές σε βασικούς τομείς πολιτικής, από τη μετανάστευση μέχρι την Ουκρανία. Ωστόσο, η σημασία των εκλογών υπερβαίνει κατά πολύ αυτά τα συγκεκριμένα ζητήματα και αντιπροσωπεύει μια αποφασιστική απόρριψη του φιλελευθερισμού από τους Αμερικανούς ψηφοφόρους, καθώς και του τρόπου με τον οποίο η έννοια της «ελεύθερης κοινωνίας» έχει εξελιχθεί από τη δεκαετία του 1980» γράφει στους Financial Times.
Σύμφωνα με τον Φουκουγιάμα, η επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία μπορεί να σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής, τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για τον κόσμο. Η άνοδός του συνδέεται με τη διάβρωση του φιλελεύθερου οράματος της ισότητας και των δικαιωμάτων, όπως διαμορφώθηκε από τη δεκαετία του ’80. Ο φιλόσοφος αναφέρεται στην απομάκρυνση του Δημοκρατικού Κόμματος από την εργατική τάξη και την αντικατάσταση της κοινωνικής πολιτικής με την στοχευμένη προστασία των «ευάλωτων» ομάδων. Παράλληλα, η πολιτική στροφή στον Τραμπ συνδυάζει την αντιπαράθεση με το παγκόσμιο οικονομικό και κοινωνικό κατεστημένο και τις νεοφιλελεύθερες αρχές που ενθαρρύνουν την ελεύθερη αγορά, οδηγώντας την εργατική τάξη στο περιθώριο.
Η νέα φάση της αμερικανικής ιστορίας
«Ο κλασικός φιλελευθερισμός είναι ένα δόγμα που βασίζεται στον σεβασμό της ίσης αξιοπρέπειας των ατόμων μέσω ενός κράτους δικαίου που προστατεύει τα δικαιώματά τους και μέσω συνταγματικών ελέγχων στην ικανότητα του κράτους να παρεμβαίνει σε αυτά τα δικαιώματα. Όμως, κατά το τελευταίο μισό αιώνα, αυτή η βασική αρχή υπέστη δύο μεγάλες παραμορφώσεις. Η πρώτη ήταν η άνοδος του «νεοφιλελευθερισμού», μιας οικονομικής θεωρίας που αγιοποίησε τις αγορές και περιόρισε την ικανότητα των κυβερνήσεων να προστατεύουν όσους πλήττονται από οικονομικές αλλαγές. Ο κόσμος πλούτισε συνολικά, ενώ η εργατική τάξη έχασε θέσεις εργασίας και ευκαιρίες. Η εξουσία μετατοπίστηκε από τις περιοχές που φιλοξένησαν την αρχική βιομηχανική επανάσταση προς την Ασία και άλλες αναπτυσσόμενες περιοχές» αναφέρει.
«Η δεύτερη παραμόρφωση ήταν η άνοδος της πολιτικής ταυτότητας ή, όπως θα μπορούσε να ονομαστεί, του «woke φιλελευθερισμού», όπου το προοδευτικό ενδιαφέρον για την εργατική τάξη αντικαταστάθηκε από στοχευμένες προστασίες για μια πιο περιορισμένη ομάδα περιθωριοποιημένων ομάδων: φυλετικές μειονότητες, μετανάστες, σεξουαλικές μειονότητες και άλλες. Η κρατική εξουσία χρησιμοποιήθηκε ολοένα και περισσότερο όχι για την προώθηση της αμερόληπτης δικαιοσύνης, αλλά για την επίτευξη συγκεκριμένων κοινωνικών αποτελεσμάτων για αυτές τις ομάδες» υπογραμμίζει.
Εν τω μεταξύ, οι αγορές εργασίας μετατοπίζονταν προς μια οικονομία της πληροφορίας. Σε έναν κόσμο όπου οι περισσότεροι εργαζόμενοι κάθονταν μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή αντί να σηκώνουν βαριά αντικείμενα σε εργοστάσια, οι γυναίκες βρέθηκαν σε πιο ισότιμη θέση. Αυτό μετέβαλε τις ισορροπίες εξουσίας μέσα στις οικογένειες και οδήγησε στην αντίληψη μιας φαινομενικά διαρκούς ανάδειξης των επιτευγμάτων των γυναικών.
«Η άνοδος αυτών των παραμορφωμένων αντιλήψεων για τον φιλελευθερισμό οδήγησε σε μια σημαντική μεταβολή στη βάση της κοινωνικής πολιτικής δύναμης. Η εργατική τάξη ένιωσε ότι τα αριστερά πολιτικά κόμματα δεν υπερασπίζονται πλέον τα συμφέροντά της και άρχισε να ψηφίζει δεξιά κόμματα. Έτσι, οι Δημοκρατικοί έχασαν την επαφή τους με τη βάση τους στην εργατική τάξη και έγιναν ένα κόμμα κυριαρχούμενο από μορφωμένους αστούς επαγγελματίες. Τα μέλη της εργατικής τάξης επέλεξαν να ψηφίσουν Ρεπουμπλικανούς. Στην Ευρώπη, οι ψηφοφόροι των κομμουνιστικών κομμάτων στη Γαλλία και την Ιταλία στράφηκαν προς τη Μαρίν Λεπέν και την Τζόρτζια Μελόνι» αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Όλες αυτές οι κοινωνικές ομάδες ήταν δυσαρεστημένες με ένα σύστημα ελεύθερου εμπορίου που εξάλειψε τα μέσα επιβίωσής τους, την ίδια στιγμή που δημιούργησε μια νέα τάξη υπερπλούσιων, και επίσης δυσαρεστημένες με τα προοδευτικά κόμματα που φάνηκε να ενδιαφέρονται περισσότερο για τους ξένους και το περιβάλλον παρά για την κατάσταση των ίδιων» επισημαίνει.
«Ο Τραμπ δηλώνει ότι ο "δασμός" είναι η πιο όμορφη λέξη στην αγγλική γλώσσα»
Ο Φουκουγιάμα προειδοποιεί ότι η άνοδος του Τραμπ υποσκάπτει τις φιλελεύθερες αξίες της ισότητας και της ελευθερίας, καθώς ο 47ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής δείχνει να αγκαλιάζει την προστατευτική πολιτική και τον περιορισμό των πολιτικών δικαιωμάτων των αντιπάλων του.
Αναφέρει μάλιστα ότι η άρση του νεοφιλελευθερισμού και η στροφή σε πολιτικές προστατευτισμού από τον Τραμπ θα μπορούσε να έχει αρνητικές συνέπειες στην οικονομία, την παραγωγικότητα και την απασχόληση, ενώ θα μπορούσε να προκαλέσει και αντιδράσεις από άλλα κράτη.
«Ο Τραμπ αυτοαποκαλείται οπαδός του κρατικού προστατευτισμού, δηλώνοντας ότι «δασμός» είναι η πιο όμορφη λέξη στην αγγλική γλώσσα. Έχει προτείνει την επιβολή δασμών 10 ή 20% σε όλα τα αγαθά που παράγονται στο εξωτερικό, από φίλους και εχθρούς, και εισάγονται από τις ΗΠΑ και δεν χρειάζεται την εξουσιοδότηση του Κογκρέσου για να το πράξει» σημειώνει.
Ο Φράνσις Φουκουγιάμα ξεκαθαρίζει ότι η διάβρωση των φιλελεύθερων δημοκρατικών θεσμών που ήδη παρατηρείται θα ενταθεί, μετατρέποντας την κοινωνία των ΗΠΑ από μια κοινωνία υψηλής εμπιστοσύνης σε μια κοινωνία χαμηλής εμπιστοσύνης και αυξανόμενης πόλωσης. Ο στοχαστής εκφράζει ανησυχίες ότι, αν δεν υπάρξει αντίσταση σε αυτήν την πολιτική μετάλλαξη, η φιλελεύθερη δημοκρατία θα βρεθεί αντιμέτωπη με αυξανόμενους κινδύνους και διαβρώσεις.
«Η νίκη των Ρεπουμπλικάνων στηρίχθηκε στους λευκούς ψηφοφόρους της εργατικής τάξης, ωστόσο ο Τραμπ κατάφερε να κερδίσει σημαντικά περισσότερους μαύρους και ισπανόφωνους ψηφοφόρους της εργατικής τάξης σε σύγκριση με τις εκλογές του 2020. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους άνδρες ψηφοφόρους αυτών των ομάδων. Για αυτούς, η κοινωνική τάξη είχε μεγαλύτερη σημασία από τη φυλή ή την εθνικότητα. Δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος για τον οποίο ένας λατίνος εργατικής τάξης, για παράδειγμα, θα έπρεπε να έλκεται από έναν «woke φιλελευθερισμό» που υποστηρίζει τους πρόσφατους παράτυπους μετανάστες και επικεντρώνεται στην προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών» γράφει.
«Είναι επίσης ξεκάθαρο ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ψηφοφόρων της εργατικής τάξης δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την απειλή που αντιπροσώπευε ο Τραμπ για την εγχώρια και διεθνή φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων» αναφέρει ο στοχαστής.
Παραπλανητικό ότι ο Τραμπ είναι φασίστας
Ο Φουκουγιάμα υποστηρίζει ότι μπορεί ο Τραμπ να έχει υιοθετήσει «σκληρή ρητορική απέναντι στην Κίνα», αλλά τρέφει «μεγάλο θαυμασμό» για τα χαρακτηριστικά ισχυρού ηγέτη του Σι Τζινπίνγκ και πιθανόν θα είναι διατεθειμένος να κάνει παραχωρήσεις προς το Πεκίνο, όπως μια συμφωνία για την Ταϊβάν. Παρά την απέχθειά του για τη στρατιωτική ισχύ, ο Φουκουγιάμα εκτιμά ότι ο Τραμπ θα δείξει πλήρη υποστήριξη προς τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ υπό την ηγεσία του Μπενιαμίν Νετανιάχου εναντίον της Χαμάς, της Χεζμπολάχ και του Ιράν.
Επιπλέον, ο Φουκουγιάμα υποστηρίζει ότι ο Τραμπ είναι πλέον πιο έτοιμος να υλοποιήσει την πολιτική του ατζέντα. Έχει κατανοήσει ότι η «υλοποίηση πολιτικής εξαρτάται από το προσωπικό» και έχει λάβει μέτρα ώστε η διακυβέρνησή του να μην αντιμετωπίσει τα ίδια εμπόδια με την πρώτη του θητεία. Η εκτελεστική εντολή «Schedule F», που εκδόθηκε στο τέλος της θητείας του και επιτρέπει την απομάκρυνση ομοσπονδιακών υπαλλήλων χωρίς την προστασία της θέσης τους, είναι κεντρικό σημείο στα σχέδιά του. Αυτή τη φορά, οι Ρεπουμπλικανοί καταρτίζουν λίστες υποψήφιων αξιωματούχων με μοναδικό προσόν την «προσωπική αφοσίωση στον Τραμπ».
Στην ανάλυσή του, ο Φουκουγιάμα επισημαίνει ότι η επιρροή του Τραμπ έχει ήδη προκαλέσει «σημαντική ζημιά» στην αμερικανική κοινωνία και στους θεσμούς. Σύμφωνα με τον στοχαστή, η διακυβέρνηση Τραμπ αναμένεται να εντείνει την πόλωση, μετατρέποντας τις ΗΠΑ «από μια κοινωνία υψηλής εμπιστοσύνης σε μια κοινωνία χαμηλής εμπιστοσύνης». Ο Τραμπ δαιμονοποιεί την κυβέρνηση και εξασθενεί την εμπιστοσύνη ότι αυτή εκπροσωπεί τα συμφέροντα του λαού, ενώ προωθεί τη μισαλλοδοξία και τον διχασμό. Παράλληλα, έχει πείσει την πλειοψηφία των Ρεπουμπλικανών ότι οι εκλογές του 2020 ήταν «κλεμμένες», διαβρώνοντας περαιτέρω τους δημοκρατικούς θεσμούς της χώρας.
«Πριν από τις εκλογές, επικριτές του, όπως η Κάμαλα Χάρις, τον κατηγόρησαν για φασισμό. Αυτή η κατηγορία ήταν παραπλανητική, καθώς δεν επρόκειτο να εφαρμόσει ένα ολοκληρωτικό καθεστώς στις ΗΠΑ. Αντιθέτως, θα υπάρχει μια σταδιακή φθορά των φιλελεύθερων θεσμών, όπως συνέβη στην Ουγγαρία μετά την επιστροφή του Βίκτορ Όρμπαν στην εξουσία το 2010» σημειώνει.
