Το BBC επισκέφτηκε την καρδιά της βιομηχανίας ένδυσης της Κίνας, όπου παράγονται τα αδιανόητα φθηνά ρούχα του Shein, αλλά οι συνθήκες εργασίας μοιάζουν εξευτελιστικές, με τους εργαζόμενους να δηλώνουν ότι δουλεύουν 75 ώρες την εβδομάδα για 30 στις 31 ημέρες του μήνα.
Στην Γκουανγκζού, ένα γρήγορα αναπτυσσόμενο λιμάνι στον ποταμό Περλ στη νότια Κίνα, το βουητό των ραπτομηχανών ξεκινά το πρωί και συνεχίζει χωρίς διακοπή μέχρι αργά το βράδυ.
Πλέον, η περιοχή είναι γνωστή ως «το χωριό του Shein», παίρνοντας το προσωνύμιο από τον μεγαλύτερο λιανικό πωλητή «γρήγορης μόδας» στον κόσμο. Εκεί, εργάτες δουλεύουν νυχθημερόν, φτιάχνοντας μπλουζάκια, σορτς, παντελόνια και μαγιό που θα αποσταλούν στους πελάτες του Shein σε περισσότερες από 150 χώρες.
«Αν ο μήνας έχει 31 ημέρες, θα δουλέψω 30 ημέρες», δήλωσε ένας εργάτης στο BBC, ενώ οι περισσότεροι αποκάλυψαν ότι έχουν ρεπό μόνο μία ημέρα κάθε μήνα.
Η έρευνα του BBC ήταν πολυήμερη και οι αποσταλμένοι του επισκέφτηκαν 10 εργοστάσια, ήρθαν σε επαφή με τέσσερις από τους ιδιοκτήτες τους και μίλησαν με περισσότερους από 20 εργαζόμενους. Έτσι, διαπίστωσαν ότι η αυτοκρατορία που τόσο σύντομα έχτισε το Shein υποστηρίζεται από ένα εργατικό δυναμικό που κάθεται πίσω από ραπτομηχανές για περίπου 75 ώρες την εβδομάδα, κατά ξεκάθαρη παραβίαση της κινεζικής εργατικής νομοθεσίας.
Ωστόσο, αυτά τα εξουθενωτικά ωράρια δεν είναι ανήκουστα στην Γκουανγκζού, ένα βιομηχανικό κέντρο για τους εργάτες της υπαίθρου που αναζητούν ένα υψηλότερο εισόδημα.
Η Shein σχεδιάζει την είσοδό της στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου
Όμως οι καταγγελίες για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια που χρησιμοποιεί η Shein μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στην ακμάζουσα εταιρεία, η οποία τώρα εξετάζει την πιθανότητα εισαγωγής της στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου.
Επί του παρόντος, παραμένει σε καθεστώς ιδιωτικής ιδιοκτησίας, με την αξία της να έχει αποτιμηθεί σε περίπου 67 δισ. ευρώ ή 54 δισ. στερλίνες το 2023.
Χρόνια τώρα, η Shein αντιμετωπίζει κατηγορίες για τη μεταχείριση των εργαζομένων της και ισχυρισμούς για καταναγκαστική εργασία. Παράλληλα, πέρυσι η εταιρεία παραδέχτηκε ότι βρήκε παιδιά να εργάζονται στα εργοστάσιά της στην Κίνα.
Ο κολοσσός της «γρήγορης μόδας» αρνήθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις του BBC, αλλά έγραψε σε δήλωσή του ότι «η Shein δεσμεύεται να διασφαλίσει τη δίκαιη και αξιοπρεπή μεταχείριση όλων των εργαζομένων στην αλυσίδα εφοδιασμού μας».
Η ανακοίνωση συνεχίζει: «Προσπαθούμε να θέτουμε τα υψηλότερα πρότυπα για τους μισθούς και απαιτούμε από όλους τους εταίρους της εφοδιαστικής αλυσίδας να τηρούν τον κώδικα δεοντολογίας μας. Επιπλέον, η Shein συνεργάζεται με εξωτερικούς ελεγκτές για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς».
Πώς η Shein ξεπέρασε τις Zara και H&M
Η επιτυχία της Shein μπορεί να αποδοθεί στον τεράστιο όγκο του αποθέματός της, αλλά και στις φαινομενικά εξωπραγματικές εκπτώσεις που μπορεί να προσφέρει. Από φορέματα των οκτώ ευρώ, μέχρι τζιν παντελόνια των έντεκα ευρώ και κοντομάνικα μπλουζάκια των τεσσάρων ευρώ.
Κάπως έτσι, τα έσοδα της εταιρείας έχουν εκτοξευτεί τα τελευταία πέντε χρόνια, ξεπερνώντας παγκόσμιες αλυσίδες όπως η H&M και η Zara.
Τα περισσότερα προϊόντα που πωλούνται σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές προέρχονται από το «χωριό του Shein», όπου βρίσκονται περίπου 5.000 εργοστάσια, τα περισσότερα από τα οποία είναι προμηθευτές του Shein.
Τα κτίρια έχουν προσαρμοστεί, για να δώσουν χώρο σε ραπτομηχανές, ρολά υφασμάτων και σακούλες γεμάτες με υπολείμματα υφασμάτων. Στα υπόγειά τους, οι πόρτες είναι πάντα ορθάνοιχτες, ακόμη και το βράδυ, διότι ο κύκλος παραδόσεων και παραλαβών φαίνεται να μην σταματά ποτέ.
Καθώς περνάει η μέρα, τα ράφια γεμίζουν με διαφανείς πλαστικές σακούλες που φέρουν ετικέτες με τη λέξη «Shein», σακούλες πλέον εύκολα αναγνωρίσιμες στους δεκάδες εκατομμύρια πελάτες της εταιρείας.
Αλλά ακόμα και μετά τις 22:00 (τοπική ώρα), οι ραπτομηχανές, όπως και οι άνθρωποι που καμπουριάζουν πάνω τους, συνεχίζουν να δουλεύουν, όπως συνεχίζουν να καταφθάνουν και φορτηγά με περισσότερα υφάσματα, έτοιμα να μετατραπούν σε εξευτελιστικά φθηνά ενδύματα.
Ωράρια από τις 08:00 έως τις 22:00 στα εργοστάσια του Shein
«Συνήθως δουλεύουμε 10, 11 ή 12 ώρες την ημέρα», λέει μια 49χρονη γυναίκα από την περιοχή Τσιανγκσί που προτιμά να παραμείνει ανώνυμη. «Τις Κυριακές δουλεύουμε περίπου τρεις ώρες λιγότερο».
Στην αλυσίδα εφοδιασμού της Shein, τα εργοστάσια αναλαμβάνουν να κατασκευάσουν ρούχα κατά παραγγελία. Αν, για παράδειγμα, τα κοτλέ παντελόνια αποδειχθούν επιτυχημένα, οι παραγγελίες θα αυξηθούν και το ίδιο θα πρέπει να κάνει και η παραγωγή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα εργοστάσια προσλαμβάνουν προσωρινούς εργάτες για να ικανοποιήσουν τη ζήτηση που το μόνιμο προσωπικό δεν μπορεί να καλύψει.
«Βγάζουμε τόσο λίγα. Το κόστος ζωής είναι πλέον τόσο υψηλό», λέει, προσθέτοντας ότι ελπίζει να βγάλει αρκετά χρήματα για να τα στείλει πίσω στα δύο παιδιά της που ζουν με τους παππούδες τους.
«Πληρωνόμαστε ανά κομμάτι», εξηγεί. «Εξαρτάται από το πόσο δύσκολο είναι το αντικείμενο. Κάτι απλό όπως ένα μπλουζάκι κοστίζει ένα-δύο γουάν (λιγότερο από ένα ευρώ) ανά τεμάχιο και μπορώ να φτιάξω περίπου δώδεκα ανά ώρα».
Το κανονικό ωράριο εργασίας φαίνεται να είναι από τις 08:00 έως τις 22:00, διαπίστωσε το BBC.
Αυτό συνάδει με τα ευρήματα έκθεσης της ελβετικής ομάδας υπεράσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων Public Eye, η οποία διεξήγαγε συνεντεύξεις με 13 εργάτες κλωστοϋφαντουργίας σε εργοστάσια που παράγουν ρούχα για τη Shein.
«Αυτά τα ωράρια δεν είναι ασυνήθιστα, αλλά είναι σαφές ότι είναι παράνομα και παραβιάζουν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα», δήλωσε ο David Hachfield, στέλεχος της Pulic Eye. «Είναι μια ακραία μορφή εκμετάλλευσης και αυτό πρέπει να γίνει ορατό».
Η Shein στο στόχαστρο των ΗΠΑ και των ομάδων ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Η μέση εβδομαδιαία εργασία δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 44 ώρες, σύμφωνα με την κινεζική εργατική νομοθεσία, η οποία ορίζει επίσης ότι οι εργοδότες πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι εργαζόμενοι έχουν τουλάχιστον ένα ρεπό την εβδομάδα. Εάν ένας εργοδότης θέλει να παρατείνει τα παραπάνω ωράριο, αυτό θα πρέπει να γίνεται μόνο για ειδικούς λόγους.
Αν και η έδρα της Shein βρίσκεται πλέον στη Σιγκαπούρη, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πλειονότητα των προϊόντων της κατασκευάζεται στην Κίνα. Είναι επίσης ξεκάθαρο, πλέον, ότι η εταιρεία έχει τραβήξει την προσοχή των ΗΠΑ, καθώς η Ουάσιγκτον γίνεται όλο και πιο επιφυλακτική απέναντι στις κινεζικές επιχειρήσεις.
Τον Ιούνιο, ο εκλεκτός του Ντόναλντ Τραμπ για το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, δήλωσε ότι είχε «σοβαρές ανησυχίες ηθικής φύσεως» σχετικά με τους «βαθύτατους δεσμούς της Shein με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας». «Η δουλεμπορική εργασία, τα sweatshops και τα εμπορικά κόλπα είναι τα βρώμικα μυστικά πίσω από την επιτυχία της Shein», έγραψε.
Chinese fast fashion company Shein filed to go public on the London stock market. I warned the U.K. about Shein’s many grave ethics concerns earlier this month. London should examine this company and take appropriate action to protect investors.https://t.co/B3JjxRPhml https://t.co/l2vFzoae97
— Senator Marco Rubio (@SenMarcoRubio) June 24, 2024
Μπορεί ορισμένοι να διαφωνούσαν με τον τόνο που επέλεξε ο Ρούμπιο, αλλά πολλές ακτιβιστικές ομάδες καταγγέλλουν ότι τα ωράρια στην Γκουανγκζού, που έχουν γίνει τρόπος ζωής για πολλούς κατοίκους της περιοχής, είναι άδικα και υποκρύπτουν άγρια εκμετάλλευση.
Οι μηχανές των εργοστασίων στο «χωριό του Shein» σταματούν όταν οι εργάτες κάνουν μία σύντομη παύση για να φάνε μεσημεριανό και βραδινό. Χιλιάδες εργαζόμενοι ξεχύνονται στις καντίνες που έχουν στηθεί στην περιοχή, κρατώντας μεταλλικά πιάτα και ξυλάκια.
«Εργάζομαι σε αυτά τα εργοστάσια για περισσότερα από 40 χρόνια», εκμυστηρεύτηκε μια γυναίκα που αφιέρωσε μόλις 20 λεπτά για να φάει το γεύμα της. Αυτή ήταν απλώς μια ακόμη ημέρα για εκείνη.
Στο εσωτερικό, τα εργοστάσια που επισκέφτηκε το BBC δεν ήταν στριμωγμένα. Υπήρχε αρκετό φως και είχαν εγκατασταθεί ανεμιστήρες βιομηχανικών διαστάσεων, διασφαλίζοντας ότι οι εργάτες τουλάχιστον δε θα ζεσταίνονται. Όμως αυτό που ξεχωρίζει είναι οι τεράστιες αφίσες που προτρέπουν το προσωπικό να αναφέρει τυχόν ανήλικους εργάτες, πιθανότατα μία απάντηση στα δύο περιστατικά παιδικής εργασίας που ανακαλύφθηκαν σε εργοστάσια της Shein πέρυσι.
Οι καταγγελίες για τις συνθήκες εργασίας βάζουν εμπόδιο στην είσοδο στο χρηματιστήριο
Το γεγονός ότι η εταιρεία πλέον παρακολουθεί στενότερα τους προμηθευτές της ενώ παράλληλα σχεδιάζει την εισαγωγή της στο χρηματιστήριο του Λονδίνου δεν είναι τυχαίο.
«Πρόκειται για τη φήμη τους», λέει ο Sheng Lu, καθηγητής Σπουδών Μόδας και Ένδυσης στο Πανεπιστήμιο του Ντέλαγουερ, στις ΗΠΑ. «Αν η Shein καταφέρει να μπει επιτυχώς στο χρηματιστήριο, τότε αυτό σημαίνει ότι αναγνωρίζεται ως μια αξιοπρεπής εταιρεία. Αλλά αν θέλουν να διατηρήσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών, πρέπει να αναλάβουν και κάποια ευθύνη».
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Shein είναι οι κατηγορίες ότι προμηθεύεται βαμβάκι από την περιοχή Σιντζιάνγκ της Κίνας.
Το βαμβάκι της Σιντζιάνγκ, άλλοτε φημισμένο ως ένα από τα καλύτερα υφάσματα στον κόσμο, τώρα αντιμετωπίζεται από πολλούς με καχυποψία, καθώς έχουν υπάρξει ισχυρισμοί ότι παράγεται καταναγκαστικά από μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουιγούρων. Το Πεκίνο αρνείται κατηγορηματικά οποιαδήποτε κατηγορία για τη μεταχείριση των Ουιγούρων.
Για τον καθηγητή Sheng, ο μόνος τρόπος ώστε η Shein να σταματήσει να δέχεται κριτική και να αντιμετωπίζει καταγγελίες είναι η μεγαλύτερη διαφάνεια από την πλευρά της.
«Αν δεν δημοσιοποιήσουν πλήρως τον κατάλογο των εργοστασίων τους, αν δεν κάνουν την αλυσίδα εφοδιασμού τους πιο διαφανή, τότε νομίζω ότι θα είναι πολύ δύσκολο για τη Shein» τονίζει.
Ένα σημαντικό πλεονέκτημα, προσθέτει, είναι ότι η αλυσίδα εφοδιασμού της Shein βρίσκεται στην Κίνα: «Πολύ λίγες χώρες έχουν μια πλήρη αλυσίδα εφοδιασμού. Η Κίνα την έχει και κανείς δεν μπορεί να την ανταγωνιστεί».
Επίδοξοι ανταγωνιστές όπως το Βιετνάμ και το Μπαγκλαντές εισάγουν πρώτες ύλες από την Κίνα για να κατασκευάσουν ρούχα. Αλλά τα κινεζικά εργοστάσια βασίζονται εξ ολοκλήρου σε τοπικές πηγές για τα πάντα, από τα υφάσματα μέχρι τα φερμουάρ και τα κουμπιά. Έτσι, είναι εύκολο να φτιάξουν μια ποικιλία ενδυμάτων και είναι σε θέση να το κάνουν με μεγάλη ταχύτητα.
Πώς ο αλγόριθμος του Shein ορίζει την παραγωγή
Αυτή η παγκόσμια ιδιαιτερότητα βοηθά την Shein, η οποία έχει αναπτύξει αλγόριθμο που καθορίζει τον όγκο των νέων παραγγελιών. Εάν οι καταναλωτές κάνουν επανειλημμένα κλικ σε ένα συγκεκριμένο φόρεμα ή περνούν περισσότερο χρόνο κοιτάζοντας ένα μάλλινο πουλόβερ, η εταιρεία το γνωρίζει και ζητά από τα εργοστάσια να φτιάξουν περισσότερα - και γρήγορα.
Για τους εργαζόμενους στην Γκουανγκζού, αυτό μπορεί να αποτελέσει πρόκληση.
«Η Shein έχει τα υπέρ και τα κατά της», δήλωσε ένας ιδιοκτήτης εργοστασίου. «Το καλό είναι ότι οι παραγγελίες είναι μεγάλες, αλλά το κέρδος είναι χαμηλό και είναι σταθερό».
Η Shein, δεδομένου του μεγέθους και της επιρροής της, κάνει σκληρές διαπραγματεύσεις. Έτσι, οι ιδιοκτήτες εργοστασίων αναγκάζονται να κάνουν περικοπές σε άλλους τομείς, με αποτέλεσμα συχνά να μειώνονται οι μισθοί του προσωπικού.
«Πριν από τη Shein, παράγαμε και πουλούσαμε ρούχα μόνοι μας», δήλωσε ένας ιδιοκτήτης τριών εργοστασίων. «Μπορούσαμε να υπολογίσουμε το κόστος, να αποφασίσουμε την τιμή και να υπολογίσουμε το κέρδος. Τώρα η Shein ελέγχει την τιμή και πρέπει εμείς να σκεφτούμε τρόπους για να μειώσουμε το κόστος».
Η δουλειά για τη Shein, με τα εξαντλητικά της ωράρια και τους ενίοτε χαμηλότερους μισθούς, μπορεί να μην ικανοποιεί όλους τους εργαζομένους της. Είναι όμως πηγή υπερηφάνειας για ορισμένους.
«Αυτή είναι η συμβολή που μπορούμε να κάνουμε εμείς οι Κινέζοι στον κόσμο», δήλωσε μια 33χρονη επόπτρια από την Γκουανγκντόνγκ, η οποία δεν θέλησε να δώσει το όνομά της. Παραδέχεται ότι οι ώρες εργασίας είναι πολλές, αλλά αναφέρει ότι «τα πάμε καλά μεταξύ μας. Είμαστε σαν οικογένεια».
Όπως μετέδωσαν οι ανταποκριτές του BBC, ακόμη και αφού ο ήλιος είχε πέσει και πολλοί εργάτες πήγαιναν σπίτι, τα φώτα σε πολλά κτίρια παρέμεναν αναμμένα.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία ενός ιδιοκτήτη εργοστασίου, ορισμένοι εργάζονται μέχρι τα μεσάνυχτα, σε μία προσπάθεια να αυξήσουν το ημερομίσθιο τους.
Εξάλλου, άσχετα με το τι ώρα είναι στην Κίνα, όλο και κάποιος στο Λονδίνο, την Αθήνα ή το Σικάγο ψάχνει για ένα νέο, κομψό αλλά παράλληλα οικονομικά προσιτό outfit.
Με πληροφορίες από BBC
