Η σκέψη είναι απεριόριστη και αχανής. Ωστόσο μέσα από αυτόν τον τρόπο σκέψης που χαρακτηρίζει τους κυρίως τους εφήβους ,γεννιούνται οι πιο πρακτικοί συλλογισμοί. Εκείνοι που εξηγούν τα γεγονότα της ζωής μας. ''Όποιος συλλογιέται ελεύθερα , συλλογιέται σωστά'' Ρήγας Φεραίος. Και προσθέτω: και νέος. Στο πνεύμα.
Οι πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις έχουν άμεσο αντίκτυπο στους εφήβους. Τα γεγονότα και οι επιδράσεις τους στον κόσμο , οπωσδήποτε δεν αφήνουν αδιάφορους εκείνους τους νέους που θέλουν να ερμηνεύσουν την τέχνη του ''ζην'' . Είναι γεγονός ότι εκείνοι είναι αποδέκτες κάθε πολιτικής , ηθικής και τεχνολογικής μεταβολής, καθώς οι ανάλογες αξίες που αυτή μεταφέρει στην εκάστοτε γενιά εφήβων, καθίστανται εκείνες με τις οποίες θα ανατραφούν και ,σημαντικότερα,αυτές πάνω στις οποίες θα στηρίξουν το ευάλωτο ''είναι'' τους. Γι'αυτό και η ψυχοσύνθεσή τους, ο τρόπος που αντιδρούν, το πώς βλέπουν τον εαυτό τους και τη θέση τους στον κόσμο, χρήζει κοινωνιολογικής ανάλυσης. Επόμενο είναι, λοιπόν, ο σύγχρονος νέος να έχει πλήθος θεμάτων να εξετάσει.
Και οι έφηβοι βλέπουμε ότι η ποιότητα της καθημερινής ζωής και χαράς έχει αντικατασταθεί από την τεχνολογική εξέλιξη. Επί παραδείγματι, όλα τα συναισθήματα και οι εμπειρίες που θα υπάρξουν σε μια έξοδο μιας παρέας συμπυκνώνονται στο νόημα του ''check in'' στο facebook, που δυστυχώς τις περισσότερες φορές αποτελεί το λόγο για τον οποίο κανείς συναναστρέφεται με τους φίλους του έξω. Δηλαδή τα ανθρώπινα αισθήματα παραμερίζονται. Και αυτό αποτελεί ένα δείγμα ως προς την παρατήρηση ότι η έκρηξη της τεχνολογίας έχει αφήσει κατά πολύ πίσω της την πολιτισμική της βάση και δε στηρίζεται ούτε στηρίζει τον άνθρωπο. Λειτουργεί αυτόνομα και οι δράσεις της είναι άχρηστες, διότι ο άνθρωπος δεν έχει έρθει ακόμα σε θέση να την εξημερώσει. Θα μπορούσαμε βέβαια να αναλογιστούμε τις ευεργετικές δράσεις της στην ιστορία, σε τομείς όπως η υγεία και τα γράμματα (τυπογραφία κ.α). Σίγουρα η τεχνολογία ,ακόμα είναι υπεύθυνη για τη χειραφέτηση της γυναίκας και την ανέλιξή της από υπηρέτρια του σπιτιού σε ενεργό μέλος της κοινωνίας, όπως αρμόζει να είναι. Ωστόσο, λόγω της αλόγιστης χρήσης της , η τεχνολογική εξέλιξη και μελέτη εξακόντισε την ανθρωπιστική. Οι επιδράσεις του φαινομένου πολλές. Κυρίως η εμφάνιση νέων μέτρων και σταθμών. Τα ηλεκτρονικά εργαλεία της τεχνολογίας αρχίζουν να γίνονται κριτήρια αξιολόγησης και διάκρισης των ατόμων και περισσότερο των εφήβων. Είναι κοινή παραδοχή πως ο έφηβος με ένα φθηνό και ανώνυμο smartphone δε γίνεται τόσο γρήγορα αποδεκτός σε μια παρέα όσο εκείνος με το υπερσύγχρονο tablet.
Εν έτει 2014, όπου ο άνθρωπος έχει σχεδόν καταφέρει να υπερισχύσει της φύσης, θεσμοί όπως η φιλία θυσιάζονται στο βωμό του χρήματος. Από αυτό μπορούμε, να συμπεράνουμε ότι η υπερεξελιγμένη τεχνολογία αυξάνει τη ρατσιστική συμπεριφορά, γιατί υπογραμμίζει τις διαφορές που έχουν να κάνουν με οικονομικούς πόρους. Επομένως υπονομεύεται η αξία της απλής ζωής.
Και φυσικά το χρήμα αποτελεί μείζον θέμα. Θα μπορούσε με ευκολία να κατέχει κάποιο βραβείο διαχρονικότητας ως το πιο περιζήτητο αντικείμενο όλων των εποχών. Θα μπορούσε κάλλιστα να λάβει και βραβείο υποκριτικής, αφού παίζει το ρόλο του αφεντικού, του έρωτα, του φίλου, της υγείας και των περισσοτέρων από τα εναύσματα τα οποία παρακινούν τους ανθρώπους να δράσουν. Όσο για τις κυβερνήσεις, τότε σίγουρα θα είχε το ρόλο της παντοτινής, υπέρτατης και αφοσιωμένης αγάπης, καθώς αυτό πρεσβεύει. Γιατί αυτό και πάλι κυριεύει, αυτό και πάλι οδηγεί τους ανθρώπους σε αθέμιτα μέσα απόκτησής του και αυτό αλλάζει τον κόσμο. Και είναι θλιβερό και εξαιρετικά επιβλαβές για την ιστορία των ανθρώπων το χρήμα να κτίζει κοινωνίες. Κοινωνίες που μυούν τους εφήβους στην κολασμένη μαγεία και τη βρώμικη ''κουλτούρα'' του και τους μετατρέπουν σε υποχείρια των οικονομικά ισχυρότερων.
Δε θα μπορούσε να παραλειφθεί η πλύση εγκεφάλου που δέχονται οι έφηβοι πριν τις εισαγωγικές πανελλήνιες εξετάσεις τους που μετατρέπει τη γνώση για ζωή σε γνώση ως αντικείμενο αγοραπωλησίας που εκφράζεται στον εξής μίζερο συλλογισμό : ''θέλω να σπουδάσω για να έχω δουλειά. Θέλω να έχω δουλειά για να έχω λεφτά. Άρα θέλω να σπουδάσω για να έχω λεφτά.'' Με αυτόν τον τρόπο ακυρώνεται παντελώς ολόκληρη η αξία της γνώσης, του σχολείου, του μόχθου για πρόοδο και, περαιτέρω, της ανθρώπινης ύπαρξης. ''Επειδή κανένας θεσμός δε φύτρωσε ανάμεσα στους ανθρώπους ολέθριος σαν το χρήμα.'' ( Σοφοκλέους, Αντιγόνη στ. 295-296 ).
Και αυτά είναι μερικά θέματα για σκέψη που απασχολούν πολλούς από τους εφήβους. Εκείνους που δεν υποτάσσονται στα κατεστημένα πρότυπα και ξέρουν ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος τους στην κοινωνία.
Και για να το καταλάβουν αυτό χρειάζεται να είναι γνώστες του πολιτικού σκηνικού. Η εποχή μας ταλαντίζεται από φαινόμενα που κάνουν την επανεμφάνισή τους. Εθνικιστικά ιδεολογήματα που απορρέουν από ρατσιστικές αντιλήψεις του ναζισμού, στοχεύουν στον προσηλυτισμό των εφήβων και υπονομεύουν τη δημοκρατία. Γι 'αυτό το λόγο είναι ανάγκη να παίρνουν ενεργή δράση στα πολιτικά ζητήματα ως μέρος των διασφαλιστών της ελευθερίας. Και αυτό για να μην ξανασημειωθούν τα τερατώδη εγκλήματα που συγκλόνισαν εκείνη την εποχή. Δε θα πρέπει, ωστόσο να διακατέχονται από φανατισμό καθώς και κομματισμό. Απολύτως ακομμάτιστοι , όχι αδρομερώς αλλά διεξοδικά, χρειάζεται να φτάνουμε σε βαθιά ανάλυση των πολιτικών γεγονότων. Καταλαβαίνουμε, βέβαια πως πολιτική δεν αποτελούν τα κόμματα κι οι πελατειακές σχέσεις για την εξασφάλιση βουλευτικών εδρών. Είναι διάλογος και σκέψη που επηρεάζουν και τις πιο λεπτές εκφάνσεις της ζωής των πολιτών. Η εμβρίθεια ή η ανάταση της κοινωνίας κρίνονται από την πολιτική με τον ίδιο τρόπο που κρίνεται το αν θα υπάρχει μεσημεριανό φαγητό στο οικογενειακό τραπέζι. Συνεπώς είναι αναγκαία η γνώση και η συμμετοχή στα κοινά από τους εφήβους.
Όμως φαίνεται πως οι νέοι έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για ζωή Έχουν πέσει θύματα της οικονομικής και αξιακής κρίσης και η ενέργειά τους έχει μετατραπεί σε οκνηρία. Εμφανώς επηρεασμένοι από την απαισιοδοξία που διακατέχει την Ελλάδα και όχι μόνο, δε δείχνουν να ασχολούνται με πολλά θέματα και παραμένουν απομονωμένοι. Η ενεργητικότητα που τους χαρακτηρίζει τώρα παραχωρεί τη θέση της σχεδόν αμαχητί στη μοιρολατρική παθητικότητα. Οι έφηβοι,σιγά σιγά,συνηθίζουν να δέχονται. Συνηθίζουν να υπομένουν κάθε αλλαγή. Μόνος τρόπος εκτόνωσης τους γίνεται η κτηνώδης διασκέδαση που προσφέρει το αλκοόλ, η βία και η νόθα ψυχαγωγία. Οι κοινωνικές αλλαγές τους βρίσκουν αμέτοχους και απρόθυμους να αντιδράσουν,γι' αυτό τους παρασύρουν στο πέρασμά τους χωρίς κόπο και καθιστούν τη γενιά τους νεκρή, επιφέροντας τη συσκότιση. Η αποχή από την κοινωνική ζωή επίσης συνοδεύεται από έλλειψη καλαισθησίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αποφυγή της τέχνης. Η τέχνη,που είναι ένα θαυμάσιο μέσο επικοινωνίας, ολοένα και περισσότερο χάνει το νεανικό κοινό της και ο χώρος της στερεύει από φρέσκιες ιδέες. Και οι έφηβοι που γνωρίζουν ότι δεν προβάλλουν αντίσταση αυτοτιμωρούνται στερώντας ακόμα περισσότερο την ομορφιά γύρω τους από τους εαυτούς τους ,διότι θεωρούν πως δεν την αξίζουν .Και τα τρωτά τους σημεία αρχίζουν να φαίνονται.
Η αιτία κατάπτωσής τους δείχνει να είναι το ανικανοποιητικό εκπαιδευτικό σύστημα που μετέπειτα οδηγεί στην εργασία.Και αυτό δικαιολογημένα,αφού αντί να φροντίζει για τη διεύρυνση των πνευματικών τους οριζόντων, τους προωθεί τη βαθμοθηρία ως εργαλείο επιτυχίας. Επίσης η αποξένωση των εφήβων από την κοινωνία και,γενικά το σύστημα λήψης συλλογικών αποφάσεων τους έχει δημιουργήσει ένα ισχυρότατο αίσθημα απαξίωσης της παιδείας,διότι αυτή,στην κατάστασή της δεν τους δείχνει το δρόμο στην υγιή κοινωνικοποίηση με δυνατά θεμέλια. Από τη μία πλευρά πιέζονται διαρκώς να αποδώσουν τα μέγιστα στα μαθήματα όμως,από την άλλη ο κόπος τους δε χαίρει πνευματικής επιβράβευσης. Όχι μόνο αυτό αλλά και τα σχολικά μαθήματα που διδάσκονται δεν καλύπτουν όλο το πλήθος των ενδιαφερόντων των μαθητών και,ως απότοκο, η αδιαφορία που παρουσιάζεται είναι πασιφανής. Ακόμα, οι παράλογες απαιτήσεις ορισμένων εκπαιδευτικών για στείρα αποστήθιση σε συνδυασμό με τις απολύσεις του νέου,φιλόπονου,μορφωμένου και εργατικού σώματος καθηγητών εύλογα όχι μόνο εξοργίζει αλλά και στερεί την πνευματική καλλιέργεια. Η απεγνωσμένη προσπάθειά τους να εισαχθούν σε κάποιο ΑΕΙ τους καταβάλλει και τους μετατρέπει σε άβουλα όντα που συναγωνίζονται μεταξύ τους και αναπτύσσουν εχθρικά αισθήματα προς τους συμμαθητές τους. Και ύστερα από τις σπουδές, οι νέοι καλούνται να εργαστούν. Η εργασία τους παρουσιάζεται ως ο απόλυτος τρόπος κοινωνικής καταξίωσης και εξασφάλισης της ευημερίας με αποτέλεσμα την καταδίκη όσων δεν κατάφεραν να σπουδάσουν στη δυστυχία και τη γκετοποίηση τους ως ''οι αγράμματοι''. Πώς λοιπόν θα ενθαρρυνθούν να εισάγουν στη ζωή τους τις υψηλές αξίες της παιδείας και της ισονομίας κρίνονται μόνο από έξι διαγωνίσματα και μια θέση εργασίας,στα οποία μία αποτυχία προοικονομεί όλη τη ζωή τους χωρίς περιθώρια αλλαγής;
Στο άλλο μέρος των σκέψεών τους οι έφηβοι,ωστόσο παρουσιάζουν σαν ανάγκη διαφυγής από την ψυχική και σωματική κούραση ένα σημαντικότατο θεσμό,αυτόν της φιλίας. Και αυτό γιατί η φιλία,ως έννοια συντροφικότητας αποτελεί την κινητήρια δύναμη για δράση των εφήβων. Οι έφηβοι αφιερώνουν μεγάλη προσπάθεια για να αποκτήσουν φίλους,καθώς με αυτούς,αφ' ενός νιώθουν ασφαλείς από τη λαίλαπα των εξελίξεων και αφ'ετερου,στηριζόμενοι από αυτούς,παρακινούνται να συνεχίσουν να ψάχνουν αυτό που τους κάνει ευτυχισμένους. Συγκεκριμένα,μέσω της παρέας,το άτομο βρίσκει την κοινωνική αποδοχή που επιζητά και,αρχικά γεμίζει με αυτοπεποίθηση. Ύστερα καταλαβαίνει ότι μπορεί να νιώσει ελεύθερο και να ξεφύγει από το εξουθενωτικό του πρόγραμμα με απλές λύσεις,όπως μια φιλική συζήτηση. Ακόμα,κοντά στους φίλους ο έφηβος μαθαίνει να δοκιμάζει νέες δραστηριότητες και βρίσκει την εφαλτήρια οδό για να αποκτήσει δημιουργικότητα και νόημα στη ζωή του. Η φιλία συνεπώς,εκτός από τις κοινωνικές και πολιτικές αναζητήσεις που προαναφέρθηκαν,αποτελεί κύριο μέλημα των εφήβων και τους απασχολεί πολύ.
Συμπεραίνω τελικά πως,γενικά,όλα τα γεγονότα δημιουργούν ανάλογα ερεθίσματα στους εφήβους. Η οικονομική κρίση ως συνέχεια της ηθικής έχει επιφέρει άμεσες επιπτώσεις στην ψυχολογία τους. Αν και,εκ πρώτης όψεως φαίνεται να κυριαρχεί η οκνηρία,τελικά η αδράνειά τους οφείλεται σε κοινωνικά προβλήματα. Ωστόσο, αυτά έχουν μετατρέψει πολλούς σε σκεπτόμενους ανθρώπους οι οποίοι μπορούν να εντοπίζουν τις αδυναμίες της κοινωνίας. Αν και η ελλιπής παιδεία τους εμποδίζει να αναπτυχθούν,οι έφηβοι πάντα θα βρίσκουν το εαυτό τους επενδύοντας στα γράμματα και στις διαπροσωπικές σχέσεις,δίνοντας έμφαση στα συναισθήματα αγάπης και αλληλοκατανόησης που αυτές προσφέρουν.
