Όταν ο Θησέας φτάνει στην Κρήτη για να σκοτώσει τον Μινώταυρο, η Αριάδνη, κόρη του Μίνωα, θαμπώνεται από την ομορφιά του και αποφασίζει να τον βοηθήσει. Του δίνει λοιπόν ένα κουβάρι νήμα, το μίτο, και τον προτρέπει να το ξετυλίγει καθώς εισέρχεται στο λαβύρινθο. Ακολουθώντας τη συμβουλή της Αριάδνης, ο Θησέας δένει την άκρη του μίτου στην είσοδο και αφού σκοτώνει το Μινώταυρο, ακολουθεί το νήμα καταφέρνοντας να βρει την έξοδο από το λαβύρινθο.
Το 2010 η Ευρώπη, ως άλλη Αριάδνη, προσφέρει στην Ελλάδα ένα πρόγραμμα προσαρμογής, το οποίο ακολουθείται από δύο νέα μνημόνια. Προτρέπει την Ελλάδα, ως άλλος Θησέας που πασχίζει να βγει από τον οικονομικό λαβύρινθο, να ακολουθήσει και να εφαρμόσει πιστά τα προγράμματα προσαρμογής. Η κατάληξη, ωστόσο, δεν είναι η ίδια με αυτή της μυθολογίας. Η Ελλάδα περιπλανιέται ακόμη στο λαβύρινθο με υψηλή ανεργία και συρρικνωμένο ΑΕΠ, ενώ η Ευρώπη κατηγορεί την Ελλάδα πως δεν ακολουθεί πιστά το ''μίτο''.
Η αποτυχία έγκειται στην ακαμψία τιμών που χαρακτηρίζει την ελληνική οικονομία. Προκειμένου να καμφθούν, απαιτούνται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά αγαθών, όπως η διάλυση μονοπολιακών και ολιγοπωλιακών δομών, η μείωση των εμποδίων εισόδου στην αγορά κτλ.
Τα προγράμματα προσαρμογής χαρακτηρίζονται από τρεις βασικές αρχές. Πρώτον, δημιοσιονομική συρρίκνωση (λιτότητα) για πρωτογενή πλεονάσματα και αποπληρωμή του χρέους. Δεύτερον, μείωση μισθών και κατ᾽ επέκταση μείωση τιμών για αύξηση της ανταγωνιστικότητας και των εξαγωγών (εσωτερική υποτίμηση). Τρίτον, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις αγορές αγαθών και εργασίας για αύξηση της παραγωγικότητας. Έπειτα από έξι χρόνια, είναι πασιφανές ότι η λιτότητα μείωσε την παραγωγή περισσότερο από το αναμενόμενο, η εσωτερική υποτίμηση δεν αύξησε τις εξαγωγές όσο ανεμενόταν και οι δομικές αλλαγές, με τον τρόπο που εφαρμόστηκαν, ενέτειναν την ύφεση.
Η εμμονή της Ευρώπης με τη λιτότητα εν μέσω ύφεσης είχε τα αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Το μη-βιώσιμο χρέος άφησε ελάχιστους βαθμούς ελευθερίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής. Η κατάσταση θα ήταν διαφορετική αν η αναδιάρθρωση είχε συμφωνηθεί εξ῾ αρχής με αντάλλαγμα την προώθηση των μεταρρυθμίσεων, κάτι το οποίο απορρίφθηκε υπό το φόβο του ηθικού κινδύνου (moral hazard). Η εσωτερική υποτίμηση απέτυχε, καθώς οδήγησε σε μεγαλύτερη μείωση των μισθών από τις τιμές, συρρικνώνοντας έτσι τον πραγματικό μισθό και την αγοραστική δύναμη σε σημαντικό βαθμό. Η αποτυχία έγκειται στην ακαμψία τιμών που χαρακτηρίζει την ελληνική οικονομία. Προκειμένου να καμφθούν, απαιτούνται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά αγαθών, όπως η διάλυση μονοπολιακών και ολιγοπωλιακών δομών, η μείωση των εμποδίων εισόδου στην αγορά κτλ. Το πρόβλημα με τα προγράμματα προσαρμογής ήταν η πρόκριση αλλαγών στην αγορά εργασίας, όπως η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων και του κατώτατου μισθού, παρά στην αγορά αγαθών. Αυτό οδήγησε στην περαιτέρω μείωση των μισθών υπό καθεστώς άκαμπτων τιμών, με συνέπεια την αποτυχία της εσωτερικής υποτίμησης και την αδυναμία αύξησης της ανταγωνιστικότητας και των εξαγωγών. Τόσο οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά αγαθών όσο και εργασίας είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως η σειρά με την οποία εφαρμόστηκαν έκανε περισσότερη ζημιά παρά καλό.
Για πολλούς οικονομολόγους, ο δρόμος για έξοδο από την κρίση συνοψίζεται στο ακόλουθο τρίπτυχο: σημαντική απομείωση του μη-βιώσιμου χρέους, που θα συνοδεύεται από διαρθρωτικές αλλαγές πρωτίστως στην αγορά αγαθών και ακολούθως στην αγορά εργασίας με απώτερο στόχο τη φιλελευθεροποίηση της οικονομίας και τέλος σημαντική χαλάρωση της λιτότητας, αποτέλεσμα της οποίας ήταν η μείωση των εισοδημάτων και η βύθιση του ΑΕΠ, ενισχύοντας περαίτερω την ύφεση.
Μετά από έξι χρόνια προγραμμάτων, εξακολουθούν να μην υπάρχουν σαφή σημάδια εξόδου από την κρίση. Ευθύνη φαίνεται να έχουν τόσο η Ευρώπη όσο και η Ελλάδα ή με άλλα λόγια τόσο η ''Αριάδνη'' με τον ελλιπή σχεδιασμό των προγραμμάτων όσο και ο ''Θησέας'' με την απροθυμία για βαθιές αλλαγές στη δομή της οικονομίας. Για την ιστορία, Αριάδνη και Θησέας δεν καταλήγουν μαζί, καθώς ο θεός Διόνυσος κλέβει την Αριάδνη στο ταξίδι της επιστροφής προς την Αθήνα. Ας ελπίσουμε ότι η πραγματικότητα θα διαφέρει από τη μυθολογία.
Ο Αντώνης Κωτίδης είναι Υπ. διδάκτωρ οικονομικών στο Bonn Graduate School of Economics
σχόλια