Όταν η Χίλαρι Ρόνταμ Κλίντον έγινε η πρώτη γυναίκα στην ιστορία της Αμερικής που αποφάσισε να διεκδικήσει το προεδρικό χρίσμα, η απόφαση της αντιμετωπίστηκε από τον πολιτικό της αντίπαλο, Ντόναλντ Τραμπ με όλο το… τακτ, στο οποίο έχει συνηθίσει την κοινή γνώμη.
«Ο Ομπάμα μόλις δήλωσε ότι υποστηρίζει την διεφθαρμένη Χίλαρι. Θέλει άλλα τέσσερα χρόνια με Ομπάμα – αλλά ουδείς άλλος το επιθυμεί!»: αυτό ήταν το πρώτο δείγμα χάρης –και έμπλεο σαρκασμού – που είχε γράψει τον Ιούνιο στο Twitter ο Τραμπ, δείχνοντας τα βάθη στα οποία θα κυλιόταν ο πολιτικός διάλογος από εκεί και μετά.
Ωστόσο, το μήνυμα που έγινε viral μετά από αυτό το tweet ήταν εκείνο της Κλίντον, που τον καλούσε να κλείσει τον λογαριασμό του. Το «σβήσε τον λογαριασμό σου», που του έγραψε έγινε retweet εκατομμύρια φορές και κανείς δεν μπορεί με σιγουριά να πει τι θα είχε συμβεί, αν κάτι αντίστοιχο έκανε η Τερέζα Μέι με τον δικό της αντίπαλο στη Βρετανία, τον Μπόρις Τζόνσον.
Φυσικά, το ζητούμενο δεν είναι εκεί. Στο ποιού το μήνυμα έγινε viral ή όχι, αλλά στον νέο επιθετικό λόγο που εγκαινιάζει αυτού του είδους η πολιτική κόντρα, με γλώσσα αγοραία, κάποτε χυδαία στα social media, μια γλώσσα που τείνει να γίνει καθεστώς και οι συνέπειες της επηρεάζουν την παγκόσμια κουλτούρα της κεντρικής πολιτικής σκηνής.
«Το Twitter μπορεί να διαμορφώσει την ατζέντα των θεμάτων που καλύπτουν οι δημοσιογράφοι. Απλώς, σκεφτείτε τον τρόπο που συμβαίνει αυτό με τα tweets του Τραμπ το τελευταίο εξάμηνο», λέει ο John Parmelee, συγγραφέας του βιβλίου "Politics and the Twitter Revolution"
Κανείς δεν νοιάζεται για τις εξυπνακίστικες προσβολές που μπορεί να ανταλλάζουν δύο άγνωστοι σ’ ένα δωμάτιο, κανείς ίσως να μη νοιάζεται και για την έκταση που παίρνουν τέτοιες καταστάσεις, όταν σημειώνονται στα social media. Η γλώσσα, όμως, στην οποία σημειώνονται και οι αλλαγές που έχει υποστεί πηγαίνει πίσω στα 80s, όταν πρώτοι οι λογογράφοι του Ρίγκαν υπέκυψαν στις πιέσεις της διαφημιστικής αγοράς να κάνουν λίγο πιο πικάντικες τις ομιλίες του: μέσα σ’ αυτές σταδιακά χωρούσαν μερικές πιο λαϊκές αποστροφές, κάποια διαφημιστικά τσιτάτα καθομιλουμένης. Και από εκείνο το σημείο των ανεπαίσθητων πολιτικών δαγκωματιών ξυπνήσαμε ένα πρωί και είχαμε περάσει σε μία νέα εποχή σκληρού πολιτικού διαλόγου σκληρού και αδυσώπητου και φυσικά ήταν πια πολύ αργά.
Μπορεί να μην ενδιαφέρεται κάποιος για τα social media, αλλά αν διαβάζει εφημερίδες, ακούει ραδιόφωνο ή βλέπει τηλεόραση τότε πρέπει να είναι σίγουρος ότι ο συνδυασμός διαμορφώνει τον λόγο του, τον τρόπο που σκέφτεται, παρεισφρέει στον τρόπο που εκφράζεται.
«Το Twitter μπορεί να διαμορφώσει την ατζέντα των θεμάτων που καλύπτουν οι δημοσιογράφοι. Απλώς, σκεφτείτε τον τρόπο που συμβαίνει αυτό με τα tweets του Τραμπ το τελευταίο εξάμηνο», λέει ο John Parmelee, συγγραφέας του βιβλίου "Politics and the Twitter Revolution" (μτφ.: «Η πολιτική και η επανάσταση του Twitter»).
«Το μέσο βασικά χρησιμοποιείται από πολιτικούς για να επηρέασει ανθρώπους που με τη σειρά τους επηρεάζουν την κοινή γνώμη. Είναι ένα μικροσκοπικό σύμπαν, αλλά αυτό το σύμπαν μπορεί να καθορίσει ατζέντες και προτεραιότητες. Εφαρμόζει ακριβώς την πρακτική των μεγάλων λόμπι. Μοιραία σκέφτεσαι, πώς είναι δυνατόν να είναι κάτι τόσο επιδραστικό από τη στιγμή που απευθύνεται σε ένα μικρό κοινό; Όμως αυτό είναι το κοινό που νομοθετεί, που αποφασίζει τι είναι σημαντικό και τι όχι», λέει ο ίδιος.
Και φαίνεται να έχει δίκιο. Οι νοικοκυρές των προαστίων του Οχάιο δεν αποφάσισαν έτσι ξαφνικά μια ωραία πρωία να στηρίξουν τη Χίλαρι επειδή είπε ή έγραψε κάτι έξυπνο σε μια πλατφόρμα που δεν χρησιμοποιούν καν. Απλώς το πολιτικό παιχνίδι χοντραίνει και ξεφεύγει από τη στενή ζώνη επιρροής του Twitter που μοιραία φτάνει και σε όσους δεν έχουν σχέση με τα social media.
«Θυμάμαι το 2012 επιχειρήσαμε να αποκαλέσουμε τον Mitt Romney ψεύτη, ακριβώς επειδή έλεγε ψέματα και τότε ήταν που ο David Axelrod, σύμβουλος στρατηγικής του Barack Obama μας είχε πει να αλλάξουμε τη λέξη «ψεύτης» με έναν πιο ήπιο χαρακτηρισμό. Όμως, ο Τραμπ δεν ακολουθεί τέτοιους κανόνες.»
Για κάποιους πολιτικούς ωστόσο (ή για τα επιτελεία τους) το να χειρίζονται λέξεις και συναισθήματα στο Twitter, μαζί με τις σωστές φωτογραφίες, συμβαίνει τόσο φυσικά όσο το να πάρουν αναπνοή. Κι αυτό είναι που διαφοροποιεί τα όσα γράφονται στο Twitter του Τραμπ, τα οποία είναι ενδεικτικά των όσων υποβόσκουν στην αμερικανική κοινωνία. Το ανατριχιαστικό, ωστόσο, στην περίπτωση του δεν είναι απλώς ο ρατσισμός και ο σεξισμός που εκλύεται από τα μηνύματα του.
Είναι η σιωπηρή ανησυχία ότι αυτά τα μηνύματα βάζουν φωτιές κάτω από τα σπίτια των Αμερικανών, όχι επειδή ο ίδιος δεν καταλαβαίνει από φραγμούς, αλλά επειδή γνωρίζει ότι όλο αυτό είναι ένα ψυχρό, καλά ζυγισμένο εργαλείο που εξυπηρετεί τον σκοπό του. Ακριβώς, επειδή απουσιάζει ένας καλά οργανωμένος πολιτικός μηχανισμός, ο Τραμπ νιώθει σίγουρος να λέει κάθε φορά όλο και πιο εμπρηστικά πράγματα, μόνο και μόνο για να συντηρήσει το όνομα του στον αφρό της επικαιρότητας .
«Έχουν χαθεί εντελώς οι τύποι και οι κανόνες», λέει ένας αμερικανός διαμορφωτής στρατηγικής, ο οποίος δούλεψε με τους Δημοκρατικούς σε 3 απανωτές εκστρατείες.
«Θυμάμαι το 2012 επιχειρήσαμε να αποκαλέσουμε τον Mitt Romney ψεύτη, ακριβώς επειδή έλεγε ψέματα και τότε ήταν που ο David Axelrod, σύμβουλος στρατηγικής του Barack Obama μας είχε πει να αλλάξουμε τη λέξη «ψεύτης» με έναν πιο ήπιο χαρακτηρισμό. Όμως, ο Τραμπ δεν ακολουθεί τέτοιους κανόνες. Ακόμη και το «σβήσε τον λογαριασμό σου» της Χίλαρι ήταν κάτι εκτός ορίων, αλλά και πάλι δεν μπορείς να το συγκρίνεις με κάποιον που κάνει retweet σε υποστηρικτές της λευκής υπεροχής και σε ναζιστικά υβρίδια…».
Ο ίδιος κάνει μερικές χρήσιμες επισημάνσεις και για το πρόσφατο σχόλιο του Τραμπ για τους «μεξικανούς βιαστές», λέγοντας ότι μάλλον δεν έχει ιδέα για το τι πραγματικά συμβαίνει στον κόσμο και ότι οδηγείται σε τέτοιες διατυπώσεις ακριβώς για να «ταΐσει» τη μηχανή δημοσιότητας που τον συντηρεί.
Ωστόσο, και ενώ πολιτικές κινήσεις γιγαντώνονται μέσω των social media με εντυπωσιακά γρήγορους ρυθμούς, ταυτόχρονα και λόγω της έκπτωσης της γλώσσας και του ανύπαρκτου συνήθως πολιτικού επιχειρήματος, τείνουν να δημιουργούν κλίμα χάους και απρόβλεπτων καταστάσεων.
Να, κάτι που αφήνει κάθε πολιτικό με ένα κενό και κυρίως απέναντι σε ένα τεράστιο ηθικό δίλημμα: να αγνοήσει όλα αυτά τα διαδικτυακά κεντριά και να φανεί αδύναμος; Ή να πάρει μέρος σ’ αυτό που συμβαίνει; Να ρίξει το επίπεδο και να συμβιβαστεί με την ιδέα ότι αυτός ο ξεπεσμένος λόγος είναι το νέο νορμάλ της πολιτικής ζωής ή να εμμείνει στις θέσεις του;
Αν και όπως λένε οι στρατηγικοί αναλυτές της αμερικανικής πολιτικής κούρσας για την προεδρεία ακόμη και αυτό να κάνεις με αντίπαλο τον Τραμπ πάλι χαμένος θα είναι, «γιατί αυτό θα πηγαίνει όλο και πιο χαμηλά».
Ίσως γι’ αυτό από το στρατόπεδο της Κλίντον πειραματίζονται ολοένα και περισσότερο με το μοναδικό πράγμα που φαίνεται να ανησυχεί έναν τραμπούκο, όπως τον χαρακτηρίζουν: το να γελάνε μαζί του, το να τον γελοιοποιούν: αν και το χιούμορ δεν είναι ακριβώς το φόρτε της Κλίντον είναι μια πρακτική που διατηρεί σε ένα επίπεδο την αντιπαράθεση, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι έχει προσλάβει επαγγελματίες για να παίζουν με τους 140 χαρακτήρες του πολιτικού οπλοστασίου της στο Twitter.
Βέβαια, όπως παρατηρεί η stand up comedian, Ayesha Hazarika, η οποία έχει διατελέσει και σύμβουλος πολιτικών προσώπων για τέτοιου είδους καταστάσεις στα social media, και αυτό – το να προσλάβεις έναν κωμικό για να σε ξελασπώσει με χιούμορ από τα δύσκολα του διαδικτύου – κρύβει κινδύνους.
«Έχω δει πολλές συναδέλφους που είναι πραγματικά αστείες και έχουν μία έξυπνη προσέγγιση να πιστεύουν ότι μπορούν να τα βγάλουν πέρα με έναν ηλίθιο στο Twitter με μερικές έξυπνες απαντήσεις. Εκείνο που ξεχνούν, ωστόσο, είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να ξενυχτήσουν μόνο και μόνο για να σε τρολάρουν. Δεν μπορείς να τους κάνεις να σωπάσουν», λέει η Hazarika και φυσικά έχει δίκιο.
Τότε; Απλώς, λαμβάνεται υπ’ όψιν το εξής: Ακόμη και ο Τραμπ απάντησε με χαρακτηριστική καθυστέρηση στο «σβήσε τον λογαριασμό σου», κάτι που σημαίνει ότι αυτού του είδους ο πολιτικός λόγος ναι μεν δεν μπορεί να φιμωθεί, αλλά τουλάχιστον μπορεί αυτός που τον εκφέρει να πιαστεί στον ύπνο. Μπορεί να πρόκειται για μία στρατηγική υψηλού ρίσκου, αλλά καμιά φορά αυτές οι απαντήσεις, μαζί με το γέλιο, είναι τα μοναδικά όπλα που απομένουν σε μια πολιτική αρένα, στην οποία δεν υπάρχουν κανόνες και η παρακμιακή αντιπαράθεση ανθεί.
Με στοιχεία από τον Guardian
