Ησκηνή τεράστια, ενοποιημένη με τηνπλατεία με την ίδια μοκέτα. Δύο τραπέζιαενωμένα στα δεξιά (ποτήρια, φλιτζάνια,μπουκάλια κρασιού, τσαγιέρα πάνω τους).Δύο άνδρες που κάθονται σε κομψές,ξύλινες παλιομοδίτικες καρέκλες μεκόκκινο βελούδο στην πλάτη, πίνουν,συζητούν, παρακολουθούν την οθόνη στοβάθος: Μια ταινία του Ντοβζένκο κάθετόσο διακόπτεται και τα φώτα ανάβουν.Δύο πόντιουμ είναι τοποθετημένα στησκηνή και στην κλίμακα της πλατείας,ένα πιάνο στα αριστερά. Η δράση μοιάζειχαλαρή, σύνολο αποσπασματικών κινήσεωνκαι λόγων των 5+1 προσώπων που κινούνταιεπί σκηνής (και τα οποία, πληροφορούμαστεαπό την οθόνη, εκπροσωπούν έννοιες ήπεριοχές της ιστορίας).
Οτρόπος που υφαίνεται το κείμενο τηςπαράστασης (ιδέες και σκέψεις του ΜιχαήλΜαρμαρινού και του Ακύλα Καραζήση γιατη φιλοσοφία της ιστορίας, για τηνπολιτική και τις επαναστάσεις, για τημεταπολίτευση στην Ελλάδα, για το θέατροτης τελευταίας 25ετίας και για το θέατροως τέχνη που διαρκώς διαφεύγει τωνκριτηρίων με τη βοήθεια των οποίωνπροσπαθούμε να την προσεγγίσουμε, λίστεςηθοποιών, σκηνοθετών, δημοσιογράφων/κριτικώναλλά και διαδρομών σωτηρίας ή καταδίκης,ανέκδοτα από τη ζωή του Στάλιν, πρόσωπαπου καταδιώχθηκαν και εκτελέστηκαν απότο καθεστώς του, ένα αγαπημένο τραγούδιτου και πολλά άλλα), μαζί με τις παράλληλεςδράσεις, τροφοδοτεί διαρκώς τουςδεκτικούς θεατές με αφορμές για νοερούςδιαλόγους. Κάποια στιγμή μία νεαρήγυναίκα από τη Γεωργία απευθύνεταιέντονα προς τους δύο άνδρες - κανείς δενκαταλαβαίνει τι λέει γιατί μιλάει τηγλώσσα της πατρίδας. Η παρουσία της ίσωςθεωρηθεί περιττή από τους βιαστικούςκαι ανυπόμονους θεατές. Κάτι λέει, τονόημα ξεγλιστράει ανεπίδοτο, υπάρχειαπροσπέλαστο, σαν άνθρωπος ή έργο τέχνηςπου αδυνατούμε να εκτιμήσουμε στηνπληρότητά του - το ίδιο συμβαίνει καιστις στιγμές που ο θεατής δεν ξέρει σεποιον από τους διαλόγους ή τις δράσειςπου εξελίσσονται παράλληλα να εστιάσει.
• Κριτική;Ποιος τη χρειάζεται; Σκέψεις μόνο μπορώνα διατυπώσω εδώ, στην κατεύθυνση μιαςαπό τις βασικές αρχές της παράστασηςΣτάλινμια συζήτηση για το ελληνικό θέατρο,αυτήν της «θραυσματικότητας, πουεξάπτει τη φαντασία». Χωρίς το κείμενοτης παράστασης στο χέρι -δεν έχει ακόμηεκδοθεί- ας προσθέσω στις αφορμές πουδίνει η παράσταση για συζήτηση μερικέςακόμη.
• Από τις αρχές της δεκαετίας του ‘80 τομπλοκ των Ελλήνων θεατρικών κριτικώνλειτουργούσε μ' έναν κανόνα σημαντικώνηθοποιών και σκηνοθετών της προηγούμενης30ετίας. Οι νεότεροι δημιουργοί πουένιωθαν ότι η εποχή είχε προχωρήσει σ'άλλα πεδία κι αιτήματα, και οι οποίοιπίστευαν ότι το θέατρο που προτεινότανδεν μπορούσε να εκφράσει τις δικές τουςανησυχίες, βίωσαν στο πετσί τους τηνάρνηση και συχνά τον περιορισμό τουςστο περιθώριο της θεατρικής αγοράς. Ταχρόνια πέρασαν, οι εν λόγω κριτικοίξεπεράστηκαν από τη δυναμική της νέαςεποχής, τα περιθώρια άνοιξαν, η αναγνώρισηήρθε, αλλά τα 15-20 χρόνια άτυπης ρήξης μετις κατεστημένες αξίες άφησαν υπόλοιπακαι λογαριασμούς που παραμένουν ανοιχτοί.
• Πόλεμος δεν κηρύχθηκε ποτέ, γιατί θα'πρεπε πρώτα να κατονομαστεί καθαρά οεχθρός. Ακόμη και σήμερα οι πικρέςαλήθειες λέγονται off the record. Aντίνα χτυπήσεις συγκεκριμένα πρόσωπα καιφαινόμενα, λες «η κριτική είναιηθικολογία», «αρνούμαστε τηνεξειδίκευση της γνώμης» και δεν«εμπιστευόμαστε το θεατρολόγο ή τονιστορικό». Αλλά τότε αυτή η κατεξοχήνκριτική παράσταση ηθικολογεί; Έπειτα,δεν ξέρω κανέναν πιο τρομακτικό κριτικόαπό τον ανυποψίαστο, ανεκπαίδευτο, μεαμβλυμμένες από την τηλεόραση συνείδησηκαι ευαισθησίες, θεατή.
• Οι επιστήμονες, και οι ιστορικοί, είναιφορείς συγκεκριμένης ιδεολογίας πουδεν μπορεί παρά να φωτίζει με συγκεκριμένοτρόπο το έργο τους. Αλλά απόψεις καιιδεολογίες αντιπαρατίθενται μέσα στιςιστορικές μελέτες με τρόπο που ναεπιτρέπει τελικά σχετικά ασφαλήσυμπεράσματα. Είναι μήπως προτιμότερονα βάλουμε στη θέση της εξειδικευμένηςγνώσης των ιστορικών την ημιμάθεια καιτο θράσος που επιτρέπει στον καθένα ναμιλάει επί παντός επιστητού;
• «Καταδέχεται να μιλήσει κανείς σήμεραγια επανάσταση;» αναρωτιέται ο ΜιχαήλΜαρμαρινός κάποια στιγμή της παράστασης,για να πάρει μία σαφώς θετική απάντησηαπό τον Επισκέπτη (διαφορετικό πρόσωποσε κάθε παράσταση). Η επανάσταση είναιδυνατότητα, ακούστηκε και πάλι. Μιαδυνατότητα, σκέφτομαι, που αυτήν τηστιγμή συνειδητοποιούν στη ΛατινικήΑμερική ο Τσάβες, ο Μοράλες, ο Κορέα κιοι λαοί τους. Και μαζί τους κι εμείς.
• Παρένθεση στην παράσταση η αναφορά στηΣιβηρία ως μετωνυμία όλων όσωνεκτοπίστηκαν, βασανίστηκαν, έχασαν τηζωή τους στην «παγωμένη πριγκίπισσα».Υπάρχει, όμως, και μία καιόμενη πριγκίπισσα,ζωντανή ακόμη, βουτηγμένη στο αίμα,διψασμένη και άρρωστη από το ΑIDS- στην Αφρική. Μόνο που δεν έχει (ή δεντους γνωρίζουμε) ποιητές όπως η Αχμάτοβα,η Τσβετάγεβα ή ο Όσιπ Μάντελσταμ, ούτεσκηνοθέτες όπως ο Μέγιερχολντ. Να πώς,χωρίς να το θέλουμε, το ανθρώπινο σώμαπου βασανίζεται και πεθαίνει, έλκει τηνπροσοχή μας ανάλογα με το πολιτιστικόπεριβάλλον στο οποίο ανήκει, και ανάλογαμε τη σχέση που αυτό έχει ή δεν έχει μετα μοντέρνα καλλιτεχνικά κινήματα καιτις ιστορικές, Δυτικές πρωτοπορίες...
• Με τον Στάλιν δεν τελειώσαμε γιατί οιπολλοί μικροί Στάλιν που κυκλοφορούνγύρω μας τον κρατούν ζωντανό. Αλλά οιμυριάδες που οδηγήθηκαν και πέθανανστα γκούλαγκ αντιστοιχούν σε πολλέςπερισσότερες μυριάδες που επιβίωσαν.Ο ποιητής Τσελάν αυτοκτόνησε επειδήδεν άντεξε το γεγονός ότι γλίτωσε, ότιέζησε.
• Όλατα ζητήματα είναι εδώ, αλλά στο θέατροσπανίως μας ζητείται η άμεση εμπλοκήσε μια ζωντανή, σε εξέλιξη συζήτηση. Γι'αυτό, όσοι πιστοί προσέλθετε στη ΝέαΣκηνή Εθνικού Θεάτρου.
