Στη Μοσούλη αυτές τις μέρες έχουμε πολιορκία και φήμες για τα χειρότερα στο εσωτερικό της πόλης. Σε δεκάδες, εκατοντάδες μέρη στον περίγυρό μας επικρατεί πολεμική μανία και φρίκη. Βυθισμένοι, όμως, στη μικροκλίμακα των ελληνικών παθών, ακούμε, διαβάζουμε, παίρνουμε είδηση τις κτηνωδίες, αλλά μέχρι εκεί. Από ένα σημείο και μετά, ο καθένας μας αποσύρεται στις ημερήσιες ευκολίες: στις δηλώσεις του Άδωνη Γεωργιάδη για τον κομμουνισμό ή στα ανιαρά προγνωστικά του «επικείμενου ανασχηματισμού».
Πολλοί λένε ότι το πρόβλημα είναι η υπερτροφική πληροφορία και η ανάμειξη των σοβαρών και των φαιδρών που έχει πάρει πια διαστάσεις επιδημίας. Να η Κιμ Καρντάσιαν δίπλα στα ματωμένα ερείπια του Χαλεπιού. Ορίστε κι ένας αφυγραντήρας παραδίπλα από το τσακισμένο κορμί ενός παιδιού. Σαν να λέμε η πορνογραφία της εικόνας και το σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής στην καθημερινή, ακαριαία τους συνενοχή. Παράγοντας αδιαφορία από κορεσμό και επανάληψη του ακραίου υλικού.
Αυτή, όμως, η φούσκα της ενημερω-διασκέδασης είναι εδώ για να μείνει. Δεν αποτελεί πια κάτι καινούργιο στη ζωή μας. Και απευθύνεται κατά κύριο λόγο στο «άτομο που κάνει ζάπινγκ» και σε όσους δυσκολεύονται να σταθούν κάπου, ιδίως κοντά στον θάνατο. Σε όλους εμάς δηλαδή.
Το γεγονός είναι πως οι σημερινοί διάσπαρτοι πόλεμοι δεν αγγίζουν τον κόσμο. Έχουν γίνει όπως η ελληνική οικονομική κρίση, μια σχεδόν φυσική ροή και κάτι περίπου αυτονόητο να συμβαίνει.
Να, λοιπόν, θα πει κανείς, η αιτία που στρέφουμε αλλού την προσοχή μας, μακριά από τους σκοτωμούς και τα άλλα νέα των σημερινών πολέμων. Και να γιατί, την ίδια στιγμή, δεν έχουμε πρόβλημα με αναδρομές και επετειακές προσγειώσεις σε πεδία της μάχης, αρκεί να είναι «της Ιστορίας», να έχουν παλιώσει όσο πρέπει. Μάλιστα, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και άλλες μάχες της Ιστορίας έχουν τους φανατικούς τους. Ογκώδη βιβλία στρατιωτικής ιστορίας, περιοδικά και βίντεο εκλαΐκευσης δείχνουν πως υπάρχει πολύς κόσμος που ενδιαφέρεται. Και, βέβαια, από αίμα και θάνατο άλλο τίποτα ο εικοστός αιώνας, οι εκστρατείες και τα αντίποινά του.
Το γεγονός είναι, λοιπόν, πως οι σημερινοί διάσπαρτοι πόλεμοι δεν αγγίζουν τον κόσμο. Έχουν γίνει όπως η ελληνική οικονομική κρίση, μια σχεδόν φυσική ροή και κάτι περίπου αυτονόητο να συμβαίνει. Αναδίδοντας τη δυσάρεστη οσμή από μυριάδες αποκρουστικές βαρβαρότητες, για τις οποίες ούτε και οι ειδικοί μπορούν πια να βγάλουν άκρη.
Ζούμε, έτσι, την κοινοτοπία των πολέμων πλάι στην μπαναλιτέ των διαζυγίων πρώην λαμπερών χουλιγουντιανών αστεριών ή τις ιστορίες διαφθοράς αξιωματούχων και από τις «καλύτερες χώρες». Ελάχιστα πλέον είναι ικανά να μας εκπλήξουν και είναι δυσεύρετο το γεγονός που μπορεί να ξεχωρίσει από τον σωρό.
Ίσως, όμως, η προσοχή να ελαττώνεται όταν δεν μπορούμε πια να ταυτιστούμε με ένα μέρος, με μια πλευρά. Στο παρελθόν, το κάθε αντιμαχόμενο στρατόπεδο είχε τον δικό του πιστό κόσμο. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, ο αντιφασισμός που αντιμαχόταν τον φασισμό στάθηκε μία από τις κινητήριες δυνάμεις της πολιτικής αλλά και των λαϊκών συναισθημάτων. Και, φυσικά, στις δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ταυτίστηκαν (και ηθικά) με τον έναν ή τον άλλον πόλο. Ακόμα και σε μακρινούς, περιφερειακούς πολέμους, όπως στην Κορέα, «τα μάτια του κόσμου» ήταν στραμμένα προς τους μεν και τους δε γιατί συνδέονταν με το μεγάλο κάδρο της σύγκρουσης δύο κόσμων.
Μπορεί να πει κανείς ότι οι περισσότερες διενέξεις την περίοδο από το 1945 ως τη δεκαετία του '80 είχαν, αντικειμενικά, παγκόσμιο ενδιαφέρον. Αφορούσαν τη διαίρεση ανάμεσα στα μπλοκ, στις δυο Υπερδυνάμεις και στις σφαίρες επιρροής τους. Έφερναν μαζί το φάντασμα της πυρηνικής Αποκάλυψης και την προσπάθεια για την αποτροπή του ολέθρου. Και, κακά τα ψέματα, τα μέτωπα εκείνης της εποχής ήταν υπόθεση δύο ιδεολογικών εξαγγελιών με ρίζες στον ίδιο τον δυτικό πολιτισμό. Οι στρατηγικές συγκρούσεις ανάμεσα στον «ελεύθερο κόσμο» και την «κομμουνιστική Ανατολή» αφορούσαν την ερμηνεία της νεωτερικής εξέλιξης. Το ποια κατεύθυνση και πολιτική μπορεί να ενσαρκώσει καλύτερα το τρίπτυχο της Γαλλικής Επανάστασης, το «ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα». Το ερώτημα ήταν ποιο κρατικό και οικονομικό σύστημα θα έπαιρνε τα ηνία στον προωθημένο, βιομηχανικό πολιτισμό.
Τώρα, όμως, βρισκόμαστε σε άλλο πλανήτη. Η πλειονότητα των ανθρώπων έχει μπερδευτεί και δεν ταυτίζεται πλέον θετικά με κάτι. Για παράδειγμα, η απέχθεια για τους τζιχαντιστές «εκεί κάτω» δεν σημαίνει ταύτιση με τις δυνάμεις που αυτήν τη στιγμή επιχειρούν να ανακαταλάβουν τη Μοσούλη. Γνωρίζουμε ποιοι είναι οι πιο απεχθείς και ενδεχομένως ποιοι πρέπει να ηττηθούν. Την ίδια στιγμή, όμως, δεν αντιλαμβανόμαστε αυτές τις εχθροπραξίες ως μια επανέκδοση της μάχης ανάμεσα στους φασίστες και στους αντιφασίστες της εποχής μας.
Δεν είναι, λοιπόν, μόνο ο κορεσμός, η πορνογραφία του πόνου και η επανάληψη της φρίκης που μας μουδιάζουν. Είναι το γεγονός ότι οι πόλεμοι του δικού μας καιρού φαίνονται γκρίζες αιματοχυσίες ανυπόληπτων εμπολέμων. Ο άναρχος, εξαιρετικά περίπλοκος και αβυσσώδης κόσμος μας, την ίδια στιγμή αφιερωμένος στα θεόρατα οπίσθια της Καρντάσιαν και στις nasty women που «βασανίζουν» τον Τραμπ, αυτός ο κόσμος με τους ανώνυμους που θαλασσοπνίγονται και τους ασήμαντους που ποθούν διασημότητα, μας κάνει κυνικούς. Αυτό τον κυνισμό τον αραιώνουμε, φυσικά, με στιγμιαίες δόσεις ανθρωπισμού, αλλιώς δεν καταπίνεται εύκολα.
Γεγονός είναι ότι η πολιτική, η σκέψη και τα συναισθήματά μας δεν έχουν μάθει να κολυμπούν σε σκοτεινά νερά χωρίς ορατές όχθες. Και αυτό είναι που έχουμε σήμερα: ένα καθημερινό δελτίο απωλειών και καταστροφών που επαναλαμβάνονται χωρίς να λύνεται το δράμα και χωρίς να ανακουφίζονται, έστω για λίγο, οι θεατές του. Χωρίς όχθες για παρατήρηση και ναυαγοσώστες κάπου κοντά.
σχόλια