Μία από τις μεγαλύτερες Ελληνίδες τραγουδίστριες, μία εποχή ολόκληρη, δεν είναι πια κοντά μας. Η Τζένη Βάνου έφυγε από τη ζωή πριν από λίγες ώρες στο αντικαρκινικό νοσοκομείο Μεταξάς του Πειραιά, όπου νοσηλευόταν με καθολικό καρκίνο. Στις 10 Φεβρουαρίου θα γινόταν 75 ετών...
Τι να πρωτογράψεις για την περίπτωση της Βάνου, ειδικά αν την είχες γνωρίσει κιόλας; Για την τεράστια φωνή της, που αν είχε η ίδια τα μυαλά της Μούσχουρη - και την αντίστοιχη προώθηση επίσης - σήμερα αυτή θα ήταν η διεθνής σταρ και δε θα τραγουδούσε στα σκυλάδικα λίγο πριν το τέλος; Για τις συνεργασίες της με την αφρόκρεμα των συνθετών του ελαφρού και του λαϊκού τραγουδιού; Για τη μάλλον άτυχη συνεύρεση της με τον Μάνο Χατζιδάκι το 1960 και μια δεκαετία μετά στις ΗΠΑ; Για την καθ' όλα σεβαστή επιλογή της να αφοσιωθεί στην οικογένεια της και να στερηθεί αυτό που λένε μεγάλη καριέρα; Αν και τη μεγάλη καριέρα η Βάνου την έκανε! Διέγραψε την τροχιά της, άφησε σπουδαίες ηχογραφήσεις κι έπειτα αποτραβήχτηκε από τα φώτα της δημοσιότητας.
Ο χρόνος ήταν άδικος απέναντι της. Το χρυσό λαρύγγι της λαβώθηκε από πολύ νωρίς, κάνοντας τη φωνή της ηχώ από τον Κάτω Κόσμο. Απ' αυτό το λαρύγγι ξεκίνησε και η αρρώστια που την έστειλε πρόωρα στο χαμό, βυθίζοντας στο πένθος σήμερα τους γνωστούς και τους άγνωστους της ανθρώπους.
Τη συνάντησα πρώτη φορά το 2007 στην οικία της στη Νέα Σμύρνη με τον δημοσιογράφο Κώστα Μπαλαχούτη για εκείνη τη σειρά που γυρίζαμε με την ιστορία του λαϊκού τραγουδιού. Θυμάμαι το πορτραίτο του Κωνσταντίνου Καραμανλή του νεότερου και το σημαιάκι της ΝΔ που υπήρχαν διακριτικά στο φόντο πίσω της καθώς μας έδινε συνέντευξη. Είχε πάει εξίσου διακριτικά και τα είχε κρύψει ο βοηθός σκηνοθέτη που είχαμε για να μη βγουν στο πλάνο. Θυμάμαι ακόμη τη δισκοθήκη της: βινύλια της Κάλλας, της Μπάρμπρα Στρέιζαντ, της Ντόλι Πάρτον - γυναικείες φωνές που εκτιμούσε και της άρεσε να ακούει τακτικά, όπως μας έλεγε, στην ησυχία του σπιτιού της.
Εγώ, ο μέγας χατζιδακικός, από τα χείλη της πρωτοάκουσα κάτι που δεν μου είχε πολυαρέσει για τον άνθρωπο Χατζιδάκι: Στις αρχές του ΄60 ο συνθέτης την ήθελε να αντικαταστήσει τη Νάνα Μούσχουρη στα τραγούδια του, η οποία τότε ξεκινούσε τη διεθνή της καριέρα. Προόριζε μάλιστα το Φέρτε μου ένα μαντολίνο και το Ο ταχυδρόμος πέθανε για τη φωνή της, τραγούδια που τελικά ηχογραφήθηκαν με την ηθοποιό Ζωή Φυτούση σε α΄εκτέλεση. Το Γκρίζο γατί, άλλωστε, το Νιάου - Νιάου βρε γατούλα, που τραγούδησε η Αλίκη Βουγιουκλάκη στο Ξύλο βγήκε απ' τον Παράδεισο, με τη φωνή της Τζένης Βάνου κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών το 1960, ενορχηστρωμένο από τον Γιώργο Κατσαρό. Η Βάνου αρνήθηκε την πρόταση, μένοντας πιστή στον Μίμη Πλέσσα που της είχε δώσει τις μεγαλύτερες επιτυχίες της και που - ως γνωστόν - δεν είχε και τις καλύτερες σχέσεις με τον Χατζιδάκι την ίδια περίοδο. Το 1970 η Τζένη Βάνου συνάντησε ξανά τον Μάνο Χατζιδάκι στη Νέα Υόρκη αυτή τη φορά. Πήγε να του μιλήσει, αλλά εκείνος που της τό'χε κρατήσει, την έκοψε απότομα: Είστε ανόητη, κυρία Βάνου...και έφυγε από κοντά της. Τη συγκεκριμένη ιστορία την έχει πει αρκετές φορές η ίδια η ερμηνεύτρια σε συνεντεύξεις της και αίσθηση μου είναι πως ήθελε να καταθέσει την αλήθεια της και μόνον αυτή. Καμία σχέση δηλαδή με μεταμέλειες εν είδει απολογισμού για ότι έγινε στο μακρινό παρελθόν.
Η Τζένη Βάνου χαιρόταν περισσότερο να δείχνει τις φωτογραφίες με τα μέλη της αγαπημένης της οικογένειας παρά τους χρυσούς και πλατινένιους δίσκους της που υπήρχαν καδραρισμένοι. Η οικογένεια ήταν η θαλπωρή της! Ούτε οι εξαλλοσύνες που συνήθως ποτίζουν τους βίους μεγάλων καλλιτεχνών, ούτε οι καταχρήσεις και οι παντός είδους ασωτείες. Ένα πάθος είχε μόνο η Βάνου: το τσιγάρο, που - σύμφωνα με την ίδια όταν διαγνώστηκε με καρκίνο στο λαιμό πέρσι το καλοκαίρι - αυτό ήταν η αιτία όλου του Κακού.
Τη Τζένη Βάνου συνάντησα πάλι το 2010 στο Κανάλι 1 του Πειραιά. Της είπα πως εκείνη η μακροσκελής συνέντευξη της είχε δώσει υλικό για έναν συγκλονιστικό μονόλογο. Να μου το φέρεις, μου είπε. Ποτέ δεν το έκανα μέσα σ' όλα τα τρεχάματα.
Έκτοτε, γυρίζω σ' αυτό το συναίσθημα θλίψης που με πήρε και με σήκωσε σαν είδα το όνομα της να φιγουράρει σε μαρκίζα σκυλάδικου της Συγγρού πλάι σε ονόματα τριτοκλασάτων...Που πήγε όλος αυτός ο μύθος; σκεφτόμουν. Πως είναι να ζεις το μεγαλείο του καλλιτέχνη, να γνωρίζεις δόξες και να καταντάς σκιά του εαυτού σου, επειδή έτσι σε ανάγκασε η γαμημένη αυτή ζωή; Κι ας είχε εγκριθεί το αίτημα της για χορήγηση τιμητικής σύνταξης από το ελληνικό κράτος. Το ανατριχιαστικό ποίημα της Κατερίνας Γώγου από το Ιδιώνυμο ήρθε κι έδεσε νοερά μέσα μου:
Κοίτα πως χάνονται οι δρόμοι
μες τους ανθρώπους...
τα περίπτερα πως κρυώνουνε
απ΄τις βρεγμένες εφημερίδες
ο ουρανός
πως τρυπιέται στα καλώδια
και το τέλος της θάλασσας
από το βάρος των πλοίων
πόσο λυπημένες είναι οι ξεχασμένες ομπρέλες
στο τελευταίο δρομολόγιο
και το λάθος εκείνου που κατέβηκε
στην πιό πρίν στάση
τα αφημένα ρούχα στο καθαριστήριο
και τη ντροπή σου
ύστερα από δύο χρόνια που βρήκες λεφτά
πως να τα ζητήσεις
πως τσούκου τσούκου
αργά μεθοδικά
μας αλλοιώνουνε
να καθορίζουμε τη στάση μας στη ζωή
από το στύλ της καρέκλας...
Το 2011 ρώτησα τον Δημήτρη Παπαϊωάννου για την επιλογή των Ελλήνων τραγουδιστών που εμφανίστηκαν στην τελετή λήξης της Ολυμπιάδας. Είναι πολύ κρίμα, μου είχε πει, που η Τζένη Βάνου δεν μπορεί πια να τραγουδήσει...
Ένας συγκλονισμός τότε τα λόγια αυτά του Παπαϊωάννου. Ένας συγκλονισμός σήμερα η είδηση του θανάτου της.
Καλό σου ταξίδι, Τζένη Βάνου. Μια λυπημένη ομπρέλα υπήρξες κι εσύ, αφημένη πλάι σε μια εφημερίδα με κάποιο cd - πορτραίτο σου που θα βρέχεται από την κυριακάτικη μπόρα...
