ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΠΑΡΙΔΗ
«Για εμάς, το μεγάλο ερώτημα είναι με ποιον τρόπο θα σώσουμε το θέατρο, κάνοντάς το πιο ενδιαφέρον. Είναι μια σπουδαία μορφή τέχνης ακριβώς επειδή προσφέρει τη δυνατότητα να ακούσουμε ο ένας τον άλλον και με αφορμή ένα καλό έργο να γίνουμε τρελοί και άγριοι. Δεν υπάρχει πάντα κάποιος ιδιαίτερος λόγος για ηθικοπλαστικές και συγκινητικές ιστορίες. Αντιθέτως, υπάρχουν νέες φόρμες με ευρεσιτεχνίες, δηλαδή μια εξέλιξη του θεάτρου, όπως το να είσαι περιτριγυρισμένος από μόνιτορ ή τέσσερις άνθρωποι να κάθονται σε ένα τρένο και ο καθένας να κοιτάζει κάτι διαφορετικό» εξηγεί ο Ντάνιελ Βέτζελ, ένας από τους συνιδρυτές και συνδημιουργούς της περίφημης ομάδας θεάτρου-ντοκιμαντέρ RiminiProtokoll από τη Γερμανία, η οποία πριν από τέσσερα χρόνια είχε στήσει στο Ηρώδειο την παράσταση Ο Προμηθέας στην Αθήνα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
Ναι, αλλά το θέατρο δεν είναι πάνω απ’ όλα λόγος, ένα κείμενο; «Δουλεύω με τον λόγο, μέσα από τους ανθρώπους που εμπλέκονται σε αυτό. Συζήτησα ατέλειωτες ώρες με την οικογένεια από το Σουδάν ή με τον Ισραηλινό φαντάρο, περί τις 20. Αυτό σημαίνει ότι στην πορεία πρέπει να γράψω το κείμενο που θα ακουστεί. Δεν λέω ότι πρόκειται για συγγραφή θεατρικού έργου, αλλά οπωσδήποτε είναι υλικό παράστασης. Όποτε προσπαθώ να εξηγήσω σε έναν ταξιτζή τι ακριβώς κάνουμε –μιλάω συχνά σε ταξιτζήδες–, για να του δώσω να καταλάβει, λέω το εξής απλό: “Θα προτιμούσα να δουλέψω μαζί σου παρά με έναν ηθοποιό, γιατί βρίσκω πολύ πιο ενδιαφέροντα αυτά που έχεις να μου πεις εσύ από τον ηθοποιό που θα σε υποδυθεί. Ένας άλλος σκηνοθέτης θα έλεγε για έναν ηθοποιό ότι τον βρίσκει ιδανικό για τον ρόλο του ταξιτζή. Για μένα, ο ιδανικός ταξιτζής είναι ένας αληθινός ταξιτζής».
Πιστοί στο είδος του θεάτρου που έχουν επιλέξει να κάνουν, δηλαδή θέατρο-ντοκιμαντέρ, αλλά πολύ διαφορετικό από εκείνο προηγούμενων δεκαετιών, όπου ηθοποιοί υποδύονταν «πρωταγωνιστές» κάποιων καταστάσεων, η πρωτοποριακή ομάδα προτιμάει να φέρνει τους ίδιους τους «πρωταγωνιστές» της ζωής στη σκηνή. Αληθινούς χαρακτήρες που είτε η επαγγελματική τους ιδιότητα είτε η κοινωνική τους θέση τούς κάνουν ενδιαφέροντες και μέρος ενός θεματικού παζλ που η ομάδα θέλει να παρουσιάσει σε θεατρική μορφή. Αυτήν τη φορά καταπιάνονται με το διεθνές και πανανθρώπινο θέμα των όπλων, της βίας και των πολέμων. Το πολυβίντεο-θέαμα/ multiplayer video-piece Situation Rooms είναι ένα πραγματικό παζλ καταστάσεων, θυμάτων και θυτών μέσα από το οποίο ουσιαστικά αποδεικνύεται ότι πολύ απλά αποτελεί τη βάση ή το φόντο ολόκληρου του διεθνούς μας συστήματος αλληλοχρηματοδότησης και αλληλοστήριξης μεταξύ βιομηχανιών, πολιτικής εξουσίας, ξεπλύματος και εξόντωσης ανθρώπινων ζωών – κοντολογίς, ολόκληρο το πολιτικοκοινωνικό μας οικοδόμημα.
Μέσα σε ένα μια εγκατάσταση 10x50 με δύο επίπεδα (κάτι μεταξύ σκηνογραφίας θεάτρου και κινηματογραφικού πλατό) «διαδραματίζεται» ένα «θέαμα» μιας ώρα και δέκα λεπτών, στο οποίο οι «θεατές» είναι και οι δρώντες σε αυτήν τη διαδραστική εμπειρία. Αποκλειστικά 20 άτομα κάθε φορά με ένα iΡad ανά χείρας και ακουστικά στ’ αυτιά καλούνται να εισβάλουν στο πλατό από διαφορετικές πόρτες ο καθένας και να ακολουθήσουν τις οδηγίες-ιστορίες των χαρακτήρων που οι RiminiProtokoll έχουν βιντεοσκοπήσει μέσα στο ίδιο ακριβώς σκηνικό και ενώ υποδύονται τους εαυτούς τους μέσα από μαρτυρίες ζωής. Ένας δικηγόρος από το Πακιστάν που υπερασπίζεται θύματα που έχουν χτυπηθεί από μη επανδρωμένα αεροπλάνα-drones στα σύνορα με την Ινδία, ένας δημοσιογράφος από το Νότιο Σουδάν, ένας πολεμικός φωτορεπόρτερ, ένας Μεξικανός πρώην έμπορος ναρκωτικών, ένας χειρουργός των Γιατρών χωρίς Σύνορα, ένας Σύριος πρόσφυγας, ένας Ινδός αξιωματικός χειριστής drones, μία οικογένεια Σουδανών που προσπαθεί να αποδράσει από τη Λιβύη στην Ιταλία, μία Ρωσίδα εργαζόμενη σε κυλικείο εργοστασίου όπλων, ένας Γερμανός βουλευτής ακτιβιστής του κόμματος DieLinke, ένα παιδί πολεμιστής από το Κονγκό, ένας εκπαιδευτής σκοποβολής, ένας έμπορος προστατευτικών αξεσουάρ και πρώην λεγεωνάριος, ένας χάκερ, ένας εργαζόμενος σε εργοστάσιο όπλων, ένας κληρικός και, τέλος, ένας πρώην φαντάρος του ισραηλινού στρατού καταθέτουν τις σοκαριστικές ιστορίες τους. Και όση ώρα παίρνουμε τη θέση τους μέσα στο δαιδαλώδες σκηνικό, μπαινοβγαίνοντας στα δωμάτια αυτά που τους αντιπροσωπεύουν, άλλοτε σε μια σκηνή-αυτοσχέδιο χειρουργείο, άλλοτε ως ελεύθεροι σκοπευτές στη Λωρίδα της Γάζα, σε ένα νεκροταφείο κάπου στο Μεξικό, σε έναν ραδιοφωνικό σταθμό στο Σουδάν, σε πολυτελή γραφεία βιομηχανιών ή σε ένα μόνιτορ που στοχεύει κινούμενες απειλητικές κινήσεις στα σύνορα Ινδίας - Πακιστάν, (συνολικά 15 διαφορετικοί χώροι), αυτό το διαδραστικό «video game»-installation, οι διάφορες πραγματικότητες ξεδιπλώνονται και διαπιστώνεις όλα όσα απαρτίζουν αυτό το «θέατρο του πολέμου».
Παντρεμένος με Ελληνίδα, ο Ντάνιελ ομολογεί ότι θα ήθελε να συμπεριλάβει στο έργο και την Ελλάδα, αφού «στην Ελλάδα συμβαίνει το σούπερ παράδοξο, ότι έχει έναν στρατό που αγοράζει περισσότερα όπλα απ’ όσα η χώρα παράγει. Μίλησα με έναν από τον χώρο κατασκευής τανκς στη Γερμανία και μου ομολόγησε ότι η παραγωγή έχει μειωθεί κι έτσι κάνουν αγώνα να βρουν νέους πελάτες για εξαγωγή. Πριν από μερικά χρόνια η Γερμανία εξήγε τανκς στη Σαουδική Αραβία, μια χώρα όπου ακόμα απαγορεύεται στις γυναίκες να οδηγούν. Πώς έκαναν κάτι τέτοιο; Φυσικά, ζητούν την άδεια από την κυβέρνηση, η οποία παραπέμπει το θέμα σε μυστική επιτροπή ειδικών που δεν έχει, όμως, υποχρέωση να ανακοινώνει τις αποφάσεις της! Υπάρχουν αντιδράσεις αλλά και άλλοι τόσοι που υπερασπίζονται αυτές τις τακτικές, καθώς ισχυρίζονται ότι αν δεν το κάνουν εκείνοι, κάποιος άλλος θα αρπάξει την ευκαιρία και θα χαθούν θέσεις εργασίας. Η απάντηση του βουλευτή-ακτιβιστή είναι “κοιτάξτε την περίπτωση της Ιαπωνίας, που έχει να πουλήσει όπλα από το 1945”».
Σε μια άλλη περίπτωση παρακολουθούμε έναν ιερωμένο που μεγάλωσε στο Oberndorf, ένα χωριό του οποίου ολόκληρος σχεδόν ο πληθυσμός εργάζεται στη μεγαλύτερη βιομηχανία όπλων της Γερμανίας. Εκεί δούλευε ο παππούς του, εκεί και ο πατέρας, και ο ίδιος ακόμα ως έφηβος. Τη εποχή του Τρίτου Ράιχ η βιομηχανία αυτή απασχολούσε 11.000 εργάτες. Μέρος του εργοστασίου καταστράφηκε στον πόλεμο αλλά ξαναχτίστηκε, άλλαξε όνομα και σήμερα εξάγει όπλα σε 80 χώρες. Έχοντας εργαστεί ως ιεραπόστολος στην Αφρική, με το που επέστρεψε ανήγαγε σε αποστολή ζωής το να σταματήσει την παραγωγή όπλων. Δέχεται καθημερινά απειλές και φραστικές επιθέσεις.
Επιδίωξε η ομάδα να εντάξει εκπροσώπους βιομηχανιών; Ο Ντάνιελ λέει: «Μιλήσαμε με ένα από τα σημαντικότερα στελέχη στη Γερμανία. Μας είπε ότι του αρέσει η δουλειά μας πολύ, αλλά θα ήταν αδύνατο να συμμετάσχει, καθώς το κοινό μας είναι κυρίως αριστεριστές. Επέμενα ότι θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να μάθουμε τι είχε να μας πει. «Δεν είμαι τρελός» απάντησε. Ηχογράφησα τη συζήτησή μας και του έστειλα την εκδοχή που θα ήθελα να διαβάσει, ελπίζοντας ότι θα τον έπειθα. Στάθηκε αδύνατον».
Ο νεαρός Ισραηλινός είναι μια άλλη αμφιλεγόμενη περίπτωση. Όπως όλοι οι συνάδελφοί του, πρέπει να είναι ξαπλωμένος 72 ώρες (ξαπλώνει και ο θεατής μπρούμυτα), με το στόχαστρο της κάννης του απέναντι από τον διαχωριστικό φράχτη που χωρίζει το Ισραήλ από τη Γάζα, αναλαμβάνοντας προσωπικά την ευθύνη να αποφασίσει αν θα πυροβολήσει οτιδήποτε κινηθεί. Μπορεί να είναι ένα παιδί που παίζει, μια γριά γυναίκα αλλά και μια ενέδρα. «Πιστεύει στην πατρίδα του και ότι οι υπηρεσίες του βοηθούν τη δημοκρατία. Παραμένει, βέβαια, ένας ελεύθερος σκοπευτής που πιθανόν να έχει σκοτώσει άθελά του και αθώους» λέει ο Ντάνιελ.
Ως ομάδα, ενδιαφέρονται περισσότερο για το αισθητικό αποτέλεσμα ή για το πολιτικό μήνυμα; «Για να είμαι εντελώς ειλικρινής, αποφεύγουμε να διαχωρίσουμε το ένα από το άλλο. Θεωρώ ότι είμαστε όλοι πολιτικά όντα που προσπαθούμε να καταλάβουμε τον κόσμο. Μας ενδιαφέρει πάρα πολύ με ποιον τρόπο η πολιτική επεμβαίνει στην προσωπική μας ζωή και πώς ή προσωπική ζωή γίνεται πολιτική. Στην κοινωνία τα πάντα συνδέονται οπότε όλα είναι πολιτική. Για μένα θέατρο είναι να σταθεί ένας στρατιώτης στη σκηνή και να πει “Έχω κάτι να σας πω”. Τώρα βρήκαμε αυτό το μπαούλο με θησαυρό σε ένα νησί και να σκεφτήκαμε “ουάου, μπορούμε να το μετατρέψουμε σε θέατρο, είναι υπέροχο!”. Αλλά δεν κάναμε αυτή την παράσταση με την πρόθεση ενός πολιτικού μηνύματος. Δεν κάνουμε πολιτικό θέατρο με την έννοια της προπαγάνδας. Το θέατρο που κάνουμε είναι πολιτικό, ακριβώς γιατί ο συμμετέχων θεατής μπαίνει στη θέση του κάθε χαρακτήρα».
Θα πεις κανείς, το Situation Rooms είναι θέατρο ή κάτι άλλο; Η σκηνή όπου βρίσκεσαι μέσα στο σκηνικό-σαλονάκι της οικογένειας των Σουδανών από τη Λιβύη, με τα παιδιά να παίζουν στο βίντεο και τους γονείς να αφηγούνται, σε κάνει να αισθάνεσαι ότι ζεις μαζί τους σε ένα θεατροποιημένο, βιντεοσκοπημένο ντοκιμαντέρ.
FFF | Rimini Protokoll: Situation Rooms
27 Απριλίου-3 Μαΐου
14:00, 16:00, 18:00, 20:00, 22:00
Κέντρο Πολιτισµού «Ελληνικός Κόσµος», Πειραιώς 254
Η εκδήλωση εντάσσεται στον Κύκλο «Fast Forward Festival»
σχόλια