Την περίοδο της αποικιοκρατίας στα περισσότερα μουσουλμανικά κράτη η αρχιτεκτονική και οι εικαστικές τέχνες υποχώρησαν. Ορόσημο για να αναζωογονηθούν δεν υπήρξαν τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας των ισλαμικών χωρών αλλά το 1973 με το πετρελαϊκό μπουμ. Η απόφαση του OPEC να εκτοξεύσει την τιμή του πετρελαίου γέμισε με ζεστό χρήμα τα δημόσια ταμεία των μουσουλμανικών και πετρελαιοπαραγωγών χωρών και κατά συνέπεια δόθηκε νέα ώθηση στην κατασκευή μεγάλων δημόσιων έργων.
Άρχισαν να οικοδομούνται μεγαλεπίβολα και εκσυγχρονιστικά έργα που άλλαξαν την όψη των χωρών αυτών. Πόλεις όπως η Βαγδάτη, το Ριάντ, η Τζέντα και η Τεχεράνη απέκτησαν σύγχρονο οδικό δίκτυο ενώ οι κυβερνητικές υπηρεσίες στεγάζονταν σε κτίρια μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Αργότερα από τη φρενίτιδα της κατασκευαστικής ορμής δεν ξέφυγαν ούτε τα κράτη του Περσικού Κόλπου, όπως τα ΗΑΕ, το Κατάρ, το Μπαχρέιν και το Κουβέιτ.
Συγχρόνως ανεγέρθηκαν νέα τεμένη. Οι αρχιτέκτονες αντιμετώπισαν την αντιφατική απαίτηση να επιβιώσει η μακραίωνη παράδοση της αρχιτεκτονικής των ισλαμικών τεμενών διανύοντας τον 20ο αιώνα. Από την πρόκληση αυτή ξεπρόβαλαν νέοι ρυθμοί και επιτεύθηκαν συγκερασμοί της αρχέτυπης αρχιτεκτονικής με τη μοντέρνα. Επιπρόσθετο κίνητρο αποτέλεσε η θέσπιση ενός νέου βραβείου ισλαμικής αρχιτεκτονικής το 1977 από το Ίδρυμα του Αγά Χαν, θρησκευτικού ηγέτη των ισμαηλιτών μουσουλμάνων (πρόκειται για ένα παρακλάδι των σιιτών μουσουλμάνων).
Χαρακτηριστικό δείγμα είναι το τέμενος του Σερεφεντίν στην πόλη Βίσοκο της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Η κατασκευή του τεμένους ολοκληρώθηκε το 1980 και βραβεύθηκε από το Ίδρυμα του Αγά Χαν το 1983. Αρχιτέκτονας του έργου ήταν ο καθηγητής στο Πολυτεχνείο του Σεράγεβου, Ζλάτκο Ούγκλιεν.
Ξεχωρίζει εμφανώς από τα υπόλοιπα κτίρια που το περιβάλλουν καθώς πρόκειται για ένα ολόλευκο και μοντέρνο κτίσμα μέσα σε μια γειτονιά παραδοσιακών σπιτιών με κόκκινες κεραμοσκεπές. Κατασκευάστηκε από ενισχυμένο σκυροκονίαμα, τραβερτίνη, ξύλο και γυαλί. Εκτός από τον λατρευτικό χώρο συνοδεύεται από ένα αμφιθέατρο, γραφεία και μια βιβλιοθήκη. Καθότι λιτό οι διακοσμητικές λεπτομέρειες που φέρει είναι ελάχιστες. Μεταλλικοί σωλήνες και κάγκελα έχουν βαφτεί στο επίσημο χρώμα του Ισλάμ, το πράσινο (Οι σημαίες των περισσοτέρων μουσουλμανικών χωρών έχουν την απόχρωση του πρασίνου όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν, η Αλγερία, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, τα ΗΑΕ, το Ομάν, η Λιβύη, η Ιορδανία, το Μπαγκλαντές, το Κουβέιτ και το Αζερμπαϊτζάν) ενώ το μίχραμπ, η κόγχη που δηλώνει την κατεύθυνση προς τη Μέκκα και βοηθάει τους πιστούς να προσανατολιστούν για την προσευχή τους, μιμείται την διαδεδομένη διακοσμητική εφαρμογή των μουκάρνας. Μια ξύλινη σύνθεση παραπέμπει στο αχυβαδωτό σχήμα των μουκάρνας που κρέμονται σαν σταλακτίτες από μίχραμπ τεμενών ή περσικών ιβάν (ημικυλινδρικοί θόλοι σε εισόδους τεμενών ή μεντρεσέ). Στα πλαϊνά του μίχραμπ υπάρχουν δύο γύψινα μετάλλια, δείγματα αραβικής καλλιγραφίας με τα ονόματα του Αλλάχ και του Προφήτη Μωάμεθ. Άλλα έξι μετάλλια με ονόματα χαλίφηδων ολοκληρώνουν την εσωτερική διακόσμηση του τεμένους μαζί με το μίνμπαρ (άμβωνας). Ο χώρος φωτίζεται με άπλετο φυσικό φως από διάτρητα ανοίγματα στην οροφή. Ο κυλινδρικός μιναρές καλύπτεται από ένα μεταλλικό στέγαστρο στο χείλος του οποίου χάνεται οπτικά το εξίσου μεταλλικό μεγάφωνο χωρίς να προκαλείται χρωματική αντίθεση. Τέλος, μια μοντέρνα κρήνη στέκεται στον εξωτερικό περίβολο για την καθιερωμένη νήψη των ποδιών, χεριών και προσώπου των πιστών πριν την προσευχή.
Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου 1991 – 1995 το τέμενος υπέστη εκτεταμένες ζημιές, οι οποίες αποκαταστάθηκαν στα χρόνια της ειρήνης.
Παραθέτω φωτογραφίες και από άλλα ασυνήθιστα ή μοντέρνα τεμένη ανά τον κόσμο.
Υπόλοιπα ισλαμικά τεμένη
σχόλια