Από την Αργυρώ Μποζώνη
Τρία αποσπάσματα από την "Μετατόπιση προς το ερυθρό"
Κοιτάξτε.
Προσεχτικά, µην πλησιάζετε.
Είναι καινούργιο είδος, ακόµη άγνωστο.
Μια ηλεκτρική διέγερση.
Ένας καταιγισµός.
Το ενεργό χλιµίντρισµα του αλόγου.
Η ζωοποιηµένη αστραπή πασαλειµµένη γαστρικά υγρά,
όρθια στις εκβολές των ουράνιων ποταµών.
____________________
Είχα πάρει κι εγώ την δική µου θέση. Ήµουν έτοιµη. Τους περίµενα να αρχίσουν. Το προηγούµενο βράδυ είχα κοιµηθεί αρκετά καλά, το δέρµα στο πρόσωπό µου δεν µε τραβούσε, το µεσηµεριανό µου ήταν ελαφρύ, ο καφές µου δυνατά αρωµατισµένος, το µυαλό µου καθαρό⋅ ένιωθα ικανοποιηµένη και ξεκούραστη. Θα στεκόµουν στο ύψος
των περιστάσεων κι αυτή τη φορά, θα ανταποκρινόµουν στις απαιτήσεις της δουλειάς όπως γινόταν πάντα, οι άλλοι πάντα αναγνώριζαν σε µένα µια πρακτικογράφο υψηλών προδιαγραφών, ένα άριστο εργαλείο, ένα από αυτά τα εργαλεία που αν και ταπεινά, η συµβολή τους στην δηµιουργία του κόσµου µας όπως τον γνωρίζουµε υπήρξε καθοριστική, για µια ακόµη φορά, για πολλοστή, θα επαναλάµβανα τον καλύτερο εαυτό µου, θα ήµουν γρήγορη, γρήγορη, γρήγορη, γρήγορη, γρήγορη, γρήγορη και ακριβής.
___________________________
Πάντα µου προκαλούσαν θλίψη τα παράταιρα πλάσµατα, ό,τι έδειχνε να µην ταιριάζει στον κόσµο µας⋅ ένα παιδί µε ουρά σαύρας, µια αγελάδα µε πόδια χοίρου, ένα ποντίκι µε γεννητικά όργανα γυναίκας. Όταν τύχαινε να έχω µπροστά µου την εικόνα ενός τέτοιου πλάσµατος συνήθως τραβούσα το βλέµµα, αρνιόµουν να περιεργαστώ την δυστυχία⋅ αν έχεις τρία πόδια σε ένα κόσµο φτιαγµένο για δίποδα ή τετράποδα αυτό είναι ένα είδος δυστυχίας.
___________________________________
Να εξηγήσουμε πρώτα-πρώτα τι σημαίνει «μετατόπιση προς το ερυθρό», ο τίτλος του έργου του Γιάννη Μαυριτσάκη, ένας όρος της αστρονομίας.
Η μετατόπιση προς το ερυθρό είναι η παρατηρoύμενη αλλαγή στο χρώμα του εκπεμπόμενου φωτός από ένα αστέρι ή άλλο ουράνιο σώμα καθώς αυτό απομακρύνεται από τη γη.
Το φως, όπως και ο ήχος, μεταδίδεται με κύματα που είναι επιμηκυσμένα ή συμπιεσμένα όταν η πηγή ή ο παρατηρητής βρίσκεται σε κίνηση. Φανταστείτε ένα τρένο που σφυρίζει την ώρα που κινείται: ακούτε ένα ήχο υψηλότερης συχνότητας καθώς προσεγγίζει το τρένο και ένα χαμηλότερης συχνότητας, καθώς αυτό απομακρύνεται. Τα κύματα ήχου καθώς το τρένο προσεγγίζει είναι συμπιεσμένα (μικρότερο μήκος κύματος) ενώ κατά την απομάκρυνσή του είναι επιμηκυσμένα (μεγαλύτερο μήκος κύματος), με αποτέλεσμα να ακούτε διαφορετικές συχνότητες.
Ένα παρόμοιο φαινόμενο συμβαίνει με το φως που εκπέμπεται από ένα κινούμενο αντικείμενο. Το μήκος κύματος του φωτός εμφανίζεται μικρότερο όταν αντικείμενο πλησιάζει και μεγαλύτερο όταν απομακρύνεται. Στο ορατό φάσμα του φωτός, το κόκκινο χρώμα βρίσκεται στα μεγαλύτερα μήκη κύματος, συνεπώς λέμε ότι το φως από μια πηγή που απομακρύνεται είναι "μετατοπισμένο προς το ερυθρό".
Τη δεκαετία του 1990, αστρονόμοι μετρώντας τη μετατόπιση προς το ερυθρό από μακρινά φωτεινά αντικείμενα, ανακάλυψαν ότι βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση από εκείνη που αναμέναμε εξαιτίας της διαστολής του σύμπαντος, αν αυτή οφείλεται μόνο στην βαρύτητα. Επιβεβαιώνεται από πιο πρόσφατες παρατηρήσεις, ότι η ανακάλυψη αυτή σημαίνει ότι το σύμπαν επεκτείνεται με αυξανόμενο ρυθμό. Η επιταχυνόμενη επέκταση θεωρείται ότι προκαλείται από την λεγόμενη "σκοτεινή ενέργεια", η φύση της οποίας είναι ένα από τα πιο δελεαστικά αινίγματα της σύγχρονης επιστήμης.
Το νέο έργο του Γιάννη Μαυριτσάκη, κάνει πρεμιέρα στο φεστιβάλ Αθηνών, στις 6 Ιουλίου. Συναντήσαμε τον σκηνοθέτη Θάνο Παπακωνσταντίνου και του κάναμε μερικές ερωτήσεις για το φαινόμενο που αποτέλεσε το βασικό τεκμήριο της διαστολής του φωτός και την παράσταση που ετοιμάζει.
Θα μας πείτε μερικά λόγια για την υπόθεση;
Το έργο ξεκινά σαν να πρόκειται για παράσταση τσίρκου. Ο θηριοδαμαστής, όμως, μας μιλά για την έλευση ενός νέου είδους - ακόμη άγνωστου. Με κεντρικό πρόσωπο το μέλος ενός συμβουλίου, γινόμαστε μάρτυρες μιας νέας 'Γένεσης'. Μια νέα μορφή ζωής κάνει την εμφάνισή της μέσα από τον άνθρωπο, όμως αυτή τη φορά η σύλληψη είναι μια μόλυνση, η επώαση ένας κύκλος συμπτωμάτων και η γέννηση είναι τελικά είναι μια καταστροφή. Γεννιέται το είδος που θα εκτοπίσει το ανθρώπινο. Μες στην πορεία αυτής της αφήγησης, όλα τα πρόσωπα έλκονται από αυτό το τσίρκο που σαν παράλληλος κόσμος διατρέχει όλο το έργο και τελικά ενσωματώνονται μέσα του. Η ιστορία του ανθρώπου, του είδους που τελειώνει, γίνεται ένα νούμερο τσίρκου.
Τα έργα του Γιάννη Μαυριτσάκη ξεχωρίζουν για τους παράξενους κόσμους που παρουσιάζουν. Πώς θα χαρακτηρίζατε το συγκεκριμένο έργο;
Το έργο του Μαυριτσάκη είναι οριακό. Είναι μια συνεχής ακροβασία απ' την αρχή μέχρι το τέλος. Ισορροπεί με μελετημένη ακρίβεια μεταξύ πολλών στοιχείων από το πεζό, το καθημερινό μέχρι το κρυπτικό και το ποιητικό. Είναι με κάποιο τρόπο σαν να έχει επιχειρήσει να αρθρώσει, να δομήσει σκηνικά τη 'σκοτεινή ενέργεια' που κυκλοφορεί ανάμεσα στα αστρικά σώματα και κάνει το σύμπαν να διαστέλλεται.
Υπάρχει κάτι ακόμη άγνωστο που κάνει τα σώματα, τα πράγματα να απομακρύνονται, να μετατοπίζονται διαρκώς και ενώ οι κινήσεις μας είναι ορατές, πάντα διαφεύγει ο λόγος, η γεννεσιουργός αιτία. Είμαστε πλασμένοι χωρίς όργανο κατανόησης του αγνώστου. Έχουμε ρυθμίσει τις ζωές μας, τις κοινωνίες, τον κόσμο μας με βάση μόνο και αποκλειστικά τους εαυτούς μας. Εξακολουθεί όμως πάντα να υπάρχει κάτι που διαφεύγει, κάτι λανθάνει, κάτι έρπει πίσω απ' αυτή την ασάλευτη επιφάνεια. Αυτό το 'κάτι', είναι κάτι ζωντανό. Κάποια στιγμή έρχεται η ώρα να αναδυθεί, να εκραγεί και τότε τα πάντα μετατοπίζονται - αλλάζει ο άξονας του κόσμου. Ο άνθρωπος δεν είναι πια ο βασιλιάς των ειδών, αλλά ο διασκεδαστής του επόμενου άρχοντα - ένας τραγικός κλόουν.
Οι κόσμοι του έργου αυτού πώς κάνουν τον άνθρωπο να νιώθει; τι αποφασίζει;
Ο άνθρωπος δεν έχει καμία επιλογή. Είναι ένα έρμαιο των αναγκών του και των συνθηκών. Δεν είμαστε και τόσο σημαντικοί όσο νομίζουμε σαν είδος, επειδή καταφέραμε για ένα δεδομένο διάστημα να εποικίσουμε αβάσταχτα τον πλανήτη αυτό και καταφέραμε να εκτοπίσουμε άλλα είδη ζωής, αντικαθιστώντας τα με κάθε λογής 'μνημεία'. Και οι δεινόσαυροι ήταν φοβεροί και τρομεροί κάποτε. Μια ξαφνική αλλαγή στις κλιματολογικές συνθήκες, μια αδυναμία εύρεσης τροφής και τέλος. Κάθε σώμα με όργανα είναι πεπερασμένο, η αντίστροφη μέτρηση προς τον αφανισμό του έχει ήδη ξεκινήσει. Ο άνθρωπος το γνωρίζει αυτό και το μόνο που μπορεί να κάνει απέναντι σ ‘αυτή την παραδοχή, είναι να γελάσει. Αυτόν τον κόσμο βλέπω να ανασαίνει μέσα στο έργο αυτό.
Πώς φαντάζεστε ως σκηνοθέτης της παράστασης τη συντέλεια του κόσμου στο έργο;
Πολύ σοφά στο έργο, η καταστροφή δεν αναπαρίσταται - μεταφέρεται από ένα πρόσωπο. Δεν έχει κάποιο νόημα μια καταστροφή που ιστορείται να οπτικοποιηθεί. Αυτό που γίνεται λοιπόν στη σκηνή αυτή, είναι περισσότερο κάτι που μοιάζει με μεγάλο τρικ, κάτι που εξάπτει τη φαντασία για το τί έγινε χωρίς να το αναπαριστά.
Τι ρόλο παίζουν η βασίλισσα και η πρακτικογράφος στο έργο; είναι εκείνες που με τον έναν ή με τον άλλον κόσμο (τρόπο?) κινούν τα νήματα;
Η Πρακτικογράφος, όπως και όλα τα πρόσωπα του έργου δεν κινεί κανένα νήμα. Περισσότερο κινείται, όπως και οι άλλοι από μια δύναμη, από ένα χέρι που ποτέ δε βλέπουμε.
Η Βασίλισσα είναι ένα πιο σύνθετο θέμα. Είναι ένα πρόσωπο που εκπληρώνει φαντασιώσεις από τη μία και από την άλλη, είναι η ίδια η φαντασίωση της που γεννά έναν ολόκληρο κόσμο - αυτόν του τσίρκου - που καταπίνει όλους τους υπόλοιπος. Είναι το χέρι που τρέφει - η τροφός της καταστροφής.
Βρισκόμαστε μπροστά σε μεγάλες αλλαγές. Τι προβλέπετε για το μέλλον μας; ως ανθρώπους, ως χώρα, ως ανθρωπότητα;
Μαντικές ικανότητες δεν έχω, όμως έχω την πεποίθηση ότι πάντα τα πράγματα μπορούν να γίνουν και πολύ χειρότερα.
Είναι ο άνθρωπος αυτοκαταστροφικός;
Δεν ξέρω αν ο άνθρωπος είναι ή δεν είναι κάτι, επειδή είναι ένα πλάσμα που τη ίδια στιγμή είναι πολλά και αντικρουόμενα πράγματα. Ούτε να ορίσει κανείς μπορεί τί είναι, ούτε και το αντίθετο. Και εκεί νομίζω είναι το θέμα. Επειδή ακριβώς ο άνθρωπος είναι ένα σύστημα, ένα δοχείο αντικρουόμενων δυνάμεων που ούτε να ορίσει απόλυτα μπορεί, ούτε και να ελέγξει, γι'αυτόν ακριβώς το λόγο είναι προορισμένος να εκραγεί - να διαμελιστεί, ως φυσικό αποτέλεσμα της αδυναμίας του να επιλέξει.
H ταυτότητα της παράστασης
Σκηνικός Χώρος – Σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου
Σκηνικά – Κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού
Κίνηση: Χαρά Κότσαλη
Σύνθεση Ήχων: Αντώνης Μόρας
Δραματουργία Ήχου και Φωνών, Ηχητικός Σχεδιασμός: Δημήτρης Καμαρωτός
Σχεδιασμός Φωτισμών: Χριστίνα Θανάσουλα
Παίζουν: Αμαλία Μουτούση, Αλεξία Καλτσίκη, Αντώνης Μυριαγκός, Θάνος Παπακωνσταντίνου, Μάριος Παναγιώτου, Κατερίνα Σπυροπούλου, Αμαλία Κοσμά, Νάντη Γώγουλου
ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ
Πειραιώς 260, Κτίριο Η
ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ
6 & 7 Ioυλίου 21.00
Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο 3ο διεθνές Φεστιβάλ Between the Seas (Mediterranean Performing Arts) της Νέας Υόρκης το καλοκαίρι του 2013 με τον τίτλο Redshift.
σχόλια