Η Μαίρη Τσουκαλά είναι 55 ετών. Πριν από τρία χρόνια διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού.
«Δεν το περίμενα. Είκοσι μέρες πριν είχα κάνει εξετάσεις και ήταν καλές. Ήμουν τυπική. Πήγα τυχαία στον ενδοκρινολόγο κι εκείνος το ψηλάφησε, είχε ήδη κάνει μετάσταση στον λεμφαδένα. Έπαθα πανικό. Δεν μπόρεσα να το αντιμετωπίσω με ψυχραιμία» θυμάται για εκείνη τη μέρα που η ζωή της κάπως σαν να χωρίστηκε στα δύο, το πριν και το μετά.
Ακούγεται ήρεμη από την άλλη πλευρά της γραμμής. Μιλάει αργά και σταθερά. Είχαμε κανονίσει να τα πούμε από κοντά αλλά και τις δύο φορές κάτι συνέβη κι έπρεπε να το ακυρώσουμε.
Την πρώτη φορά που μιλήσαμε τηλέφωνο και της είπαμε ότι κάνουμε ένα κομμάτι για τη ζωή των καρκινοπαθών στην Ελλάδα μας απάντησε με αφοπλιστική ειλικρίνεια: «Είναι σαν να πηδάς από ουρανοξύστη».
«Γιατί μας το είπες αυτό;» ήταν η επόμενη και μάλλον προφανής ερώτηση. «Γιατί είναι έτσι ακριβώς. Η ζωή στην Ελλάδα είναι δύσκολη ακόμη κι αν είσαι νέος, υγιής και φραγκάτος. Αν είσαι λίγο μεγαλύτερος και αρρωστήσεις, νιώθεις σαν τα άλογα που τα σκοτώνουν μόλις γεράσουν.
»» Δομή δεν υπάρχει. Τα δημόσια νοσοκομεία είναι έτσι όπως τα ξέρουμε, τα ιδιωτικά είναι κερδοφόρες επιχειρήσεις, από την περούκα που αγοράζεις έως το σκληρυντικό των νυχιών. Και οι περισσότεροι γιατροί στερούνται παντελώς αυτού του χαρακτηριστικού της ενσυναίσθησης που θα έπρεπε να έχουν. Ας μην είμαι άδικη, βέβαια, γιατί έχω πέσει και σε εξαίρετους επιστήμονες».
Δεν βγαίνεις οικονομικά. Τελεία. Εγώ χρεοκόπησα. Έχω ξοδέψει περίπου 30 χιλιάδες ευρώ για πλάκα. Εντάξει, εγώ έτυχε να έχω ιδιωτική ασφάλεια, αλλά υπάρχουν πολλά πράγματα που πληρώνεις από την τσέπη σου.
Ακούγεται θυμωμένη, αλλά o ειρμός της και η διαύγεια των σκέψεών της δεν μοιάζουν να επηρεάζονται. Μας εξηγεί ότι η μεγαλύτερη δυσκολία για έναν καρκινοπαθή είναι να συνειδητοποιήσει πως ο καρκίνος δεν είναι αγώνας δρόμου αλλά μαραθώνιος. «Όποιος νομίζει ότι ξεμπερδεύει εύκολα, κάνει λάθος».
Αυτή η λέξη –«μαραθώνιος»– ακούγεται συχνά από το στόμα ανθρώπων που σχετίζονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο με τον καρκίνο, είτε είναι ασθενείς, είτε μέλη υποστηρικτών οργανώσεων, είτε γιατροί.
«Ο ασθενής που πάσχει από καρκίνο παίζει με τον χρόνο. Είναι αγώνας αντοχής» λέει για παράδειγμα σε μια άλλη κουβέντα και ο Θανάσης Κρεμασμένος, διευθυντής του Συλλόγου Καρκινοπαθών-Εθελοντών-Φίλων-Ιατρών «Κ.Ε.Φ.Ι.» Αθηνών.
Σε έναν τέτοιο αγώνα αντοχής, λοιπόν, τα προβλήματα και οι δυσκολίες έχουν την τάση να συσσωρεύονται, δημιουργώντας μεγάλα εμπόδια που επηρεάζουν τη ψυχολογία των ασθενών, που, όπως υπενθυμίζουν συχνά οι γιατροί, παίζει βασικό ρόλο στη θεραπεία.
Οι ελλείψεις φαρμάκων και το κόστος ζωής
Το βασικότερο ζήτημα για έναν καρκινοπαθή είναι τα φάρμακα της θεραπείας. Αυτά είναι δωρεάν, καθώς οι ασθενείς στην Ελλάδα δεν πληρώνουν συμμετοχή.
Ωστόσο, όπως τονίζει η κ. Γραμμάτογλου, πρόεδρος του Κ.Ε.Φ.Ι., αρκετές φορές και ειδικότερα προς το τέλος κάθε έτους παρατηρείται έλλειψη αυτών των φαρμάκων: «Τελειώνουν τα μπάτζετ των νοσοκομείων με τις μειώσεις. Πρέπει να μπει ο νέος χρόνος για να μπορέσουν πάρουν καινούργια.
»»Οπότε, είτε αναβάλλονται κάποιες χημειοθεραπείες ή λείπουν κάποια φάρμακα από τα "κοκτέιλ". Εγώ έχω αυτή την αίσθηση και το λέω μετά λόγου γνώσεως ότι μπορεί να γίνονται και μισές χημειοθεραπείες».
Ο κ. Φιλόπουλος, γιατρός από το 1978, χειρουργός, διευθυντής της Κλινικής Μαστού του νοσοκομείου «Άγιος Σάββας» και πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, συμφωνεί ότι μπορεί να υπάρξει κατά καιρούς μια «στενότητα» στην προμήθεια φαρμάκων, αλλά θεωρεί αρκετά απίθανο κάτι τέτοιο να επηρεάσει τόσο πολύ τη θεραπεία ώστε να ανατρέψει το αναμενόμενο θεραπευτικό αποτέλεσμα.
«Η καθυστέρηση στη χορήγηση φαρμάκων εξαρτάται από το κόστος και την παραγγελία της εταιρείας. Μπορεί να πέσει πάνω στη διαπραγμάτευση για την τιμή, να μην τα έχουν βρει κι έτσι να καθυστερήσει η εταιρεία την εισαγωγή του φαρμάκου. Υπάρχει, όμως, μια ευαισθησία τόσο από τις εταιρείες όσο και από τα ασφαλιστικά ταμεία προκειμένου να μην παρουσιάζονται ελλείψεις».
«Ξέρετε», συνεχίζει ο κ. Φιλόπουλος, «η Ελλάδα έχει τη χαμηλότερη τιμή στα φάρμακα σε όλη την Ευρώπη. Πολλές χώρες παίρνουν τις τιμές ως μέτρο καθορισμού για τις δικές τους. Αυτό είναι και το κίνητρο πίσω από την πρόσφατη κομπίνα του κυκλώματος που διακινούσε αντικαρκινικά φάρμακα σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης».
Μπορεί το κόστος των φαρμάκων για τη θεραπεία να είναι μηδενικό, αλλά τα έξοδα για έναν καρκινοπαθή δεν τελειώνουν εκεί.
Και αυτό γιατί οι αμοιβές των γιατρών (ανάλογα πάντα και με την ασφάλεια που έχει ο ασθενής) δεν καλύπτονται εξ ολοκλήρου από τα ασφαλιστικά ταμεία, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με τις τυχόν συμπληρωματικές εξετάσεις που θα χρειαστούν.
Επιπλέον, συχνά, οι χημειοθεραπείες προκαλούν παρενέργειες ή προβλήματα υγείας που απαιτούν με τη σειρά τους περαιτέρω φαρμακευτική αγωγή, ιατρική παρακολούθηση, εξετάσεις ακόμη και χειρουργικές επεμβάσεις. Σε βάθος χρόνου (σ.σ. ο μαραθώνιος που λέγαμε νωρίτερα) το οικονομικό κόστος μπορεί να αποδειχτεί δυσβάσταχτο τόσο για τον ασθενή όσο και για τους οικείους του.
«Δεν βγαίνεις οικονομικά. Τελεία. Εγώ χρεοκόπησα. Έχω ξοδέψει περίπου 30 χιλιάδες ευρώ. Εντάξει, έτυχε να έχω ιδιωτική ασφάλεια, αλλά υπάρχουν πολλά πράγματα που πληρώνεις από την τσέπη σου.
Για παράδειγμα, η ορμονοθεραπεία που χρειάζεται να κάνουμε πολλές από τις γυναίκες που έχουμε διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού είναι αιτία εμφάνισης συναισθηματικών διαταραχών. Όσες από εμάς παίρνουμε αντικαταθλιπτικά ή άλλα σκευάσματα εννοείται πως τα πληρώνουμε, και τα πληρώνουμε χρυσάφι» λέει η Μαίρη Τσουκαλά.
«Βέβαια, δεν είναι μόνο αυτά. Εγώ, λόγω της θεραπείας έπαθα περιφερική νευροπάθεια, και χρειάστηκε να χειρουργήσω το χέρι μου, ενώ τώρα πρέπει να κάνω επέμβαση και στα δάχτυλά μου. Πάρτε και τις θεραπείες για τα μαλλιά. Σε κάποιες γυναίκες ξαναβγαίνουν κανονικά, σ' εμένα όχι κι έτσι ακολουθώ αγωγή. Μέχρι πρότινος έδινα 70άρια τον μήνα. Τώρα, επειδή κόπηκε η συνταγογράφηση, πλήρωσα μία φορά 150 ευρώ, αλλά δεν θα το συνεχίσω, δεν μπορώ» προσθέτει και ο τόνος της φωνής της δείχνει ξεκάθαρα ότι έχει αρχίσει να φορτίζεται συναισθηματικά.
Οι ουρές στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ και η κατ' οίκον διανομή
Καρκινοπαθείς και πολλοί χρονίως πάσχοντες προμηθεύονται τα φάρμακά τους αποκλειστικά από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ.
Παλιότερα, οι ασθενείς μπορούσαν να τα παίρνουν από τα φαρμακεία της γειτονιάς τους, αλλά το υψηλό κόστος και η υπερσυνταγογράφηση τα έθεσαν υπό τον έλεγχο του ΕΟΠΥΥ.
Αυτήν τη στιγμή ο Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας διατηρεί 28 φαρμακεία (8 εντός Αττικής) σε όλη τη χώρα, ενώ υπάρχουν και 70 επιπλέον σημεία διανομής, κυρίως Κέντρα Υγείας και δημόσιες υπηρεσίες, σε νησιά και απομακρυσμένες περιοχές.
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολλοί καρκινοπαθείς, όπως και αρκετοί άλλοι ασθενείς, είναι οι μεγάλες ουρές που δημιουργούνται συχνά στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ. Πολλές φορές, μάλιστα, η αναμονή μπορεί να ξεπεράσει ακόμα και τις δύο ώρες.
Οι μεγαλύτερες ουρές παρατηρούνται στα φαρμακεία που βρίσκονται στα πιο κεντρικά σημεία της Αθήνας, όπως αυτό στου Γκύζη (στάση Σόνια) ή στην Ομόνοια.
«Τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ είναι πολύ λίγα. Οι ασθενείς κάνουν συνέχεια παράπονα ότι αναγκάζονται να περιμένουν» λέει η κ. Γραμματόγλου, με τον κύριο Κρεμασμένο να συμπληρώνει: «Μιλάμε για βεβαρημένα περιστατικά με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα. Αν πάθουν μια λοίμωξη λόγω του κρύου ή της ταυτόχρονης συνύπαρξης πολλών ατόμων στον ίδιο χώρο αυτό, μπορεί αποδειχτεί ιδιαίτερα επιβλαβές για την υγεία τους, ακόμη και θανατηφόρο».
Σε επικοινωνία της LiFO με τη διοίκηση του ΕΟΠΥΥ και σε σχετική ερώτηση για τις αιτίες που προκαλούν τις ουρές μάς απάντησαν το εξής: «Στα φαρμακεία της περιφέρειας δεν παρουσιάζονται ουρές. Το πρόβλημα εντοπίζεται σε κάποια φαρμακεία της Αττικής, κυρίως σ' εκείνα που είναι κοντά σε μετρό, λόγω ευκολίας πρόσβασης, και σε μεγάλα νοσοκομεία εξαιτίας της συγκέντρωσης μεγάλου αριθμού ασθενών».
Μάλιστα, η διοίκηση του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας υποστηρίζει ότι έχει σχεδιάσει «πολλαπλές παρεμβάσεις για την "αναβάθμιση" της εξυπηρέτησης των ασθενών από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται η πρόσληψη με δελτίο παροχής υπηρεσιών 30 φαρμακοποιών και 12 βοηθών φαρμακείου, που θα βοηθήσουν στην ενεργοποίηση επιπλέον φαρμακείων».
«Παράλληλα», συνεχίζει η διοίκηση, «τους τελευταίους μήνες άνοιξε και δεύτερο φαρμακείο στην Ομόνοια (οδός Αγίου Κωνσταντίνου), ενώ πριν από λίγες ημέρες ξεκίνησε η λειτουργία φαρμακείου ΕΟΠΥΥ στο Περιστέρι (οδός Βασιλέως Αλεξάνδρου 105 & Σαρανταπόρου, είσοδος από Σαρανταπόρου) που θα εξυπηρετήσει τους ασθενείς των δυτικών προαστίων, οι οποίοι μέχρι σήμερα απευθύνονταν στα φαρμακεία του κέντρου.
Επιπλέον, αναφέρει πως «τις επόμενες ημέρες ανοίγει φαρμακείο στο Καματερό, ενώ έως τέλος του έτους αναμένεται να λειτουργήσει και φαρμακείο στη Γλυφάδα, για να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων των νοτίων προαστίων που τώρα εξυπηρετούνται κυρίως από το φαρμακείο της Καλλιθέας».
Καταλήγοντας, επισημαίνει πως «έχει ξεκινήσει ένα σχέδιο μεταστέγασης ορισμένων από τα ήδη λειτουργούντα φαρμακεία σε κτίρια με περισσότερες θέσεις εξυπηρέτησης των ασθενών».
Στο πλαίσιο των παρεμβάσεων εντάσσεται και ένα νέο σύστημα ειδοποίησης των ασθενών για το πότε θα μπορούν να παραλάβουν το φάρμακό τους από το φαρμακείο του ΕΟΠΥΥ, το οποίο αναμένεται να τεθεί σύντομα σε εφαρμογή.
Πώς θα λειτουργεί; Οι ασθενείς θα λαμβάνουν ένα μήνυμα στο κινητό τους τηλέφωνο με την ημέρα και την ώρα που θα μπορούν μεταβούν στο φαρμακείο για να παραλάβουν το φάρμακό τους, χωρίς να χρειαστεί να περιμένουν στην ουρά.
Σε πρώτη φάση το νέο σύστημα θα εφαρμοστεί για τη χορήγηση πολύ ειδικών και ακριβών φαρμάκων, για τα οποία σήμερα απαιτείται προέγκριση από επιτροπή, και στη συνέχεια θα επεκταθεί στο σύνολο των σκευασμάτων που διατίθενται από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ.
Δεν θα ήταν, όμως, πιο εύκολο να δίνονται τα συγκεκριμένα φάρμακα από τα φαρμακεία της γειτονιάς; Ποιος είναι ο λόγος που χορηγούνται από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ;
Σύμφωνα με τη διοίκηση του Εθνικού Οργανισμού, «πρόκειται για φάρμακα υψηλού κόστους (αρκετών χιλιάδων ευρώ) που απαιτούν ειδική διαχείριση και παρέχονται δωρεάν, χωρίς συμμετοχή για τους δικαιούχους. Η χορήγησή τους από τα ιδιωτικά φαρμακεία θα αύξανε το κόστος (νόμιμο κέρδος φαρμακοποιού), ενώ και οι φαρμακοποιοί δεν επιθυμούν να τα διακινούν, καθώς απαιτείται υψηλή ρευστότητα».
Ένας ακόμη τρόπος για να λυθεί το πρόβλημα με τις ουρές θα μπορούσε να είναι και το περίφημο πρόγραμμα της κατ' οίκον διανομής.
Πρόσφατες δηλώσεις στελεχών του οργανισμού στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων θέλουν το πρόγραμμα να εφαρμόζεται ήδη από τον Μάρτιο του 2018.
Σε σχετική ερώτηση της LiFO προς τον ΕΟΠΥΥ για τα κριτήρια υπαγωγής των ασθενών στην κατ' οίκον διανομή, τονίζεται πως «δεν υπάρχει κανένας περιορισμός για την κατ' οίκον διάθεση των φαρμάκων, η οποία προς το παρόν γίνεται με δαπάνη του ασφαλισμένου».
Μολαταύτα, η πρόεδρος του Κ.Ε.Φ.Ι. Ζωή Γραμματόγλου υποστηρίζει πως «είναι τόση πολλή η γραφειοκρατία για να σε εγκρίνουν και να έρχεται το φάρμακο στο σπίτι, που απ' όσους ασθενείς ξεκίνησαν τη διαδικασία δεν έχω δει κανέναν να εντάσσεται σε αυτήν».
Αν είσαι στον δημόσιο τομέα, θα επιστρέψεις γιατί έχεις μια θέση. Αν είσαι στον ιδιωτικό τομέα, καρκίνος σημαίνει απόλυση. Είναι κάτι που το έχουμε δει άπειρες φορές. Με το που γυρνάει ένας ασθενής πίσω στη δουλειά του μετά τις θεραπείες, μέσα σε έναν-δυο μήνες έχει απολυθεί.
«Από τη στιγμή που κάποιος πάσχει από καρκίνο, θα έπρεπε το κράτος να πηγαίνει τα φάρμακα στο σπίτι του γιατί πρόκειται για άνθρωπο με βεβαρημένη υγεία. Δεν με ενδιαφέρει αν μπορεί να περπατήσει ή όχι. Γίνονται αιτήσεις, αλλά πολύς κόσμος δεν μπαίνει στη διαδικασία γιατί θα βρεθεί μπροστά σε όλη αυτή τη γραφειοκρατία.
»»Πώς να αποδείξεις ότι δεν μπορείς να μετακινηθείς; Πρέπει να είσαι σε αναπηρικό αμαξίδιο ή μήπως να μην έχεις κανέναν; Θα έπρεπε να χρειάζεσαι απλώς ένα χαρτί. Μια διάγνωση από γιατρό και στη συνέχεια να χορηγούνται τα φάρμακα αυτόματα. Εκεί πρέπει να δείξει την ευαισθησία του το κράτος» τονίζει με τη σειρά του ο κ. Κρεμασμένος.
Καθυστερήσεις στις ακτινοθεραπείες και λίστες αναμονής
Το οικονομικό κόστος, οι ουρές στον ΕΟΠΥΥ και οι περιοδικές ελλείψεις φαρμάκων δεν είναι οι μοναδικές δυσκολίες που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι καρκινοπαθείς.
Τελευταία παρατηρούνται καθυστερήσεις στις ακτινοθεραπείες που γίνονται στα δημόσια νοσοκομεία (αν και η κατάσταση έχει βελτιωθεί κάπως με την εγκατάσταση ορισμένων καινούργιων μηχανημάτων), ενώ φαίνεται πως υπάρχουν μεγάλες λίστες αναμονής και όσον αφορά τις προληπτικές εξετάσεις για τον καρκίνο.
Την πληροφορία αυτή μας επιβεβαιώνει και ο κ. Φιλόπουλος. «Πράγματι, είναι γεγονός πως υπάρχει μεγάλη λίστα αναμονής στις προληπτικές εξετάσεις για τον καρκίνο. Αν π.χ. μια ασθενής εμφανίσει έναν όγκο στο στήθος και το πει, θα εξεταστεί άμεσα από την Κλινική Μαστού του Αγίου Σάββα, ακόμη και την ίδια μέρα.
»» Αν η εξέταση είναι προληπτική, μπορεί να της κλείσουν ραντεβού για τον ερχόμενο Σεπτέμβρη ή Οκτώβρη. Εκεί λέμε στον κόσμο, επειδή όντως είναι προληπτικές εξετάσεις και δεν πάσχουν από καρκίνο, να πάρουν ένα τηλέφωνο για να μην ταλαιπωρηθούν. Καμιά φορά υπερβάλλουμε κάπως, αλλά το ζήτημα είναι να εξεταστείς έγκαιρα, αν έχεις πρόβλημα.
Υπάρχουν και γυναίκες που θέλουν να εξεταστούν για καρκίνο του μαστού και λένε δήθεν πως έχουν πρόβλημα για να μην περιμένουν. Υπάρχει και αυτή η συμπεριφορά που, όμως, δεν είναι σωστή από την πλευρά κάποιας μερίδας του κόσμου».
Κ.Ε.Φ.Ι.:Καρκίνος στον ιδιωτικό τομέα σημαίνει απόλυση
Όταν κάποιος αρρωσταίνει με καρκίνο το μόνο που θέλει είναι να γίνει γρήγορα καλά για να επιστρέψει υγιής στην κανονικότητά του, στη ζωή του, στην οικογένειά του, στην εργασία του (αν έχει).
Μολαταύτα, σύμφωνα με την πρόεδρο του Κ.Ε.Φ.Ι., κάτι τέτοιο δεν είναι πάντα εφικτό, ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα.
«Αν είσαι στον δημόσιο τομέα, θα επιστρέψεις στην εργασία σου γιατί έχεις μια θέση. Αν είσαι στον ιδιωτικό τομέα, καρκίνος σημαίνει απόλυση. Είναι κάτι που το έχουμε δει άπειρες φορές. Με το που γυρνάει ένας ασθενής πίσω στη δουλειά του μετά τις θεραπείες, μέσα σε έναν-δυο μήνες έχει απολυθεί.
»» Στη διάρκεια των θεραπειών δεν έχουν δικαίωμα να τον διώξουν, μετά θα βρουν χίλιους λόγους. Είτε πως δεν μπορεί να έρχεται είτε πως δεν αποδίδει. Και τελειώνει το πράγμα».
Η περίθαλψη είναι και ταξική υπόθεση και θέμα τύχης
Σε πολλές συζητήσεις γύρω από τον καρκίνο αναφέρεται πολύ συχνά το θέμα της πρόληψης και του ρόλου που μπορεί να παίξει. Ο κ. Φιλόπουλος, ως πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, φροντίζει να το επισημαίνει σε κάθε ευκαιρία και αυτό μας λέει και τώρα.
«Δεν έχουμε δώσει τη δέουσα σημασία στην πρόληψη. Αφενός πρέπει να αλλάξουμε τρόπο ζωής, συνήθειες και περιβάλλον. Για παράδειγμα, αν ελαττώναμε το κάπνισμα, θα μειώνονταν σημαντικά τα ποσοστά του καρκίνου του πνεύμονα και περίπου 15 καρκίνοι ακόμα. Αν δεν ήμασταν παχύσαρκοι, θα είχαμε επίσης λιγότερους καρκίνους. Επομένως, έχουμε έλλειμμα πρωτογενούς πρόληψης».
«Υπάρχει, όμως, και ένα μεγάλο έλλειμμα δευτερογενούς πρόληψης» εξηγεί και συνεχίζει: «Το να έρχεται μια κυρία να κάνει μαστογραφία στον Άγιο Σάββα από δική της πρωτοβουλία δεν συνιστά οργανωμένο σύστημα πληθυσμιακού ελέγχου. Τι σημαίνει σύστημα ελέγχου; Όταν ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, πάνω από το 70%, κάνει εξετάσεις μετά από ειδοποίηση της εκάστοτε αρμόδιας υπηρεσίας. Δηλαδή, τηλεφωνούν σε κάθε πολίτη και τον ειδοποιούν πως είναι ώρα να κάνει την τάδε εξέταση.
»» Έτσι λειτουργεί ένα οργανωμένο σύστημα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Αυτό είναι δουλειά του κράτους. Κι εμείς βοηθάμε στην πρόληψη χάρη στις δύο κινητές μονάδες που έχουμε, αλλά δεν μπορούμε να υποκαταστήσουμε το κράτος. Τέτοια ζητήματα χρειάζονται κρατικό σχεδιασμό.
»» Εμείς, ως Αντικαρκινική, στηρίζουμε το Εθνικό Σύστημα Υγείας γιατί θεωρούμε ότι ο καρκίνος δεν είναι κάτι που μπορεί να αντιμετωπιστεί με ιδιωτικές ασφάλειες. Ο καρκίνος μπορεί να καταστρέψει οικογένειες, οικονομικά, κοινωνικά, ψυχολογικά.
»» Είναι τέτοιες οι συνέπειες, που θα πρέπει να είσαι εκατομμυριούχος για να αντεπεξέλθεις αν δεν είσαι ασφαλισμένος. Επομένως, πρέπει να υπάρχει ένας βραχίονας περίθαλψης που να προσφέρει δωρεάν, έγκαιρα και έγκυρα διάγνωση και θεραπεία».
Σε όλες τις συζητήσεις γύρω από τον καρκίνο, η λέξη «χρήματα» μοιάζει να επανέρχεται τόσες φορές, όσες και οι λέξεις «αντοχή» και «μαραθώνιος».
Μήπως, τελικά, το μόνο που χρειάζεται ένας καρκινοπαθής για να παλέψει με την ασθένειά του στην Ελλάδα είναι τα χρήματα και η τύχη;
«Να αλλάξεις χώρα χρειάζεται, απλώς να αλλάξεις χώρα» λέει η κ. Τσουκαλά και στη φωνή της μπορείς να διακρίνεις ψήγματα πικρίας πασπαλισμένης με μια δόση απογοήτευσης.
«Η Ελλάδα δεν αγαπάει τους πολίτες της. Παλιά συνδικαλιζόμουν, έκανα διάφορες απόπειρες, πώς να το πω; Δεν μου αρέσει να κλείνω το στόμα μου. Ομολογώ ότι δεν έχω πια αντοχές γιατί το σύστημα σε μασάει και σε φτύνει. Πρέπει να ξέρεις να το παίζεις ωραία το παιχνίδι. Να ξέρεις να κεντάς, που λέμε. Βέβαια, δεν σου λέω και τίποτα καινούργιο. Έτσι κι αλλιώς, τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει».
