Στη διάσημη πρόβλεψη του Τζορτζ Όργουελ για το δυστοπικό μας μέλλον, αυτά που αποκαλεί «doublethink» (το να συμφωνείς με δύο εντελώς αντίθετες απόψεις) και «newspeak» (η προπαγανδιστική γλώσσα) υπάρχουν σε ανεξέλεγκτα μεγάλες διαστάσεις, καθώς όλοι οι πολίτες βρίσκονται υπό συνεχή παρακολούθηση.
Κοιτώντας πίσω τώρα, εκπλήσσεται κανείς από το πόσο αλλόκοτο ήταν το όλο όραμά του, γιατί στην εποχή του Ίντερνετ και της υπερσυνδεσιμότητας, όλα αυτά τα πράγματα έχουν γίνει «εκλεπτυσμένη τέχνη» η οποία, αντί να μας επιβληθεί, έχει σιωπηρά αποικίσει τις ζωές μας.
Το πνεύμα και η εν γένει φιλοσοφία του Όργουελ ακολουθείται από ένα αντίστοιχο λεξιλόγιο της νέας εποχής, του αιώνα του «υπερ-», του «εικονικού» και του «ποστάρω» (πόσο θα είχε γελάσει και κλάψει ταυτόχρονα στην ιδέα μίας μετα-αλήθειας!), όπου ο αγώνας για σημασία και ταυτότητα έχουν μερικώς μεταφερθεί στον κυβερνοχώρο, σε ένα βασίλειο άπειρου πιθανού και απίθανου, όπως έχουν κάνει και οι ταυτότητές μας.
Κάποτε έλεγαν ότι το να ονομάσεις κάτι σημαίνει ότι αρχίζεις να το καταλαβαίνεις. Το κατά πόσον αυτό ισχύει ακόμα στο παγκόσμιο Διαδίκτυο σημασιών στο οποίο τώρα κατοικούμε (ή στο οποίο είμαστε παγιδευμένοι), με τις ολοένα και αυξανόμενες πολυπλοκότητες, τίθεται υπό συζήτηση.
Ωστόσο, οι λέξεις και οι έννοιες που ακολουθούν έχουν επιλεχθεί με βάση το εάν έχουν κάποια δύναμη να επικρατήσουν στο μέλλον, για μία ή δύο δεκαετίες τουλάχιστον.
Το πνεύμα και η εν γένει φιλοσοφία του Όργουελ ακολουθείται από ένα αντίστοιχο λεξιλόγιο της νέας εποχής, του αιώνα του «υπερ-», του «εικονικού» και του «ποστάρω», όπου ο αγώνας για σημασία και ταυτότητα έχουν μερικώς μεταφερθεί στον κυβερνοχώρο, σε ένα βασίλειο άπειρου πιθανού και απίθανου.
Hyperobject (υπερπρότζεκτ)
Ίσως τα όρια της γνώσης μας δεν είναι το καλύτερο σημείο για να ξεκινήσουμε, αλλά στην μετα-millennial, μετα-ανθρώπινη (βλέπε παρακάτω) εποχή, μια κάποια ταπεινότητα είναι μάλλον αναγκαία.
Ο όρος «hyperobject» επινοήθηκε από τον ακαδημαϊκό Timothy Morton και αναφέρεται σε φαινόμενα τόσο μεγάλα και τόσο μακριά από το ανθρώπινο πεδίο αναφοράς που δεν υπόκεινται στη λογική.
Δίνει ως παράδειγμα την υπερθέρμανση του πλανήτη (την οποία αποκαλεί επίσης «το τέλος του κόσμου»), ένα φαινόμενο που έχει προκαλέσει ο ίδιος ο άνθρωπος, αλλά σε ένα πλαίσιο όπου η ανθρωπότητα τώρα πια είναι ασήμαντη.
Αλλά ο όρος μας θυμίζει και κάτι άλλο: είναι το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα τώρα, κατά μία έννοια, ένα «υπεραντικείμενο»;
Catfishing (ηλεκτρονική εξαπάτηση)
Η λέξη θα έβγαζε περισσότερο νόημα αν αναφερόταν κυριολεκτικά σε ψάρεμα για γάτες, αλλά στην πραγματικότητα αναφέρεται σε ανθρώπους που κατασκευάζουν ψεύτικες ταυτότητες στο Διαδίκτυο και είτε από βαρεμάρα, μοναξιά ή κακία, δελεάζουν άλλους ανθρώπους σε συνεχή αλληλογραφία μέσω μηνυμάτων, δημιουργώντας κατ' αυτό τον τρόπο ψεύτικες σχέσεις με αυτούς (η πηγή του όρου «catfish» είναι ένα ντοκιμαντέρ του 2010 με τον τίτλο Catfish, του οποίου η πιστότητα έχει πλέον αμφισβητηθεί).
Υπάρχουν δύο τρόποι να εξετάσουμε αυτό το θέμα:
1. Το Διαδίκτυο είναι υπέροχο, γιατί δίνει στους ανθρώπους την ελευθερία να αυξήσουν ή να αλλάξουν τελείως αυτό που είναι και αν μη τι άλλο πρόκειται για μία θαυμάσια νέα αρχή για την ανθρώπινη έκφραση, ένα νέο βήμα στην ανθρώπινη εξέλιξη.
2. Είναι μία ψευτιά, το Διαδίκτυο είναι στην ουσία μια φιλελεύθερη αρένα και γι' αυτό είναι ανήθικο (πολλές «ελευθερίες», αλλά χωρίς τις απαραίτητες κοινωνικές υποχρεώσεις). Είναι μία νέα ζούγκλα όπου πρέπει να προσέχουμε τα νώτα μας και να αγωνιζόμαστε για να επιβιώσουμε, σίγουρα ένα βήμα πίσω στην εξέλιξή μας.
Μάλλον είναι το δεύτερο. Εάν κάποιοι από εμάς πέσουμε σε αυτήν την παγίδα τότε όλοι έχουμε πρόβλημα.
Woke (ξύπνιος)
Όταν είσαι δηλαδή «πολιτικά συνειδητοποιημένος», με τον ελπιδοφόρο συνειρμό ότι αυτός που είναι woke (δηλαδή «ξύπνιος») δεν θα πέσει σύντομα για ύπνο. (Θυμάστε παλιά που οι ράπερ συνήθιζαν να φορούν μεγάλα παλιομοδίτικα ξυπνητήρια σε αλυσίδες γύρω από το λαιμό τους; Αυτό ήταν το νόημα).
Ο όρος προέρχεται από τα κινήματα για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων τις δεκαετίες του '60 και του '70, αν και ήταν το τραγούδι Master Teacher από την Έρικα Μπαντού το 2008 αυτό που θεωρείται ότι είναι η πιο σημαντική πρόσφατη πηγή.
Ο όρος επανήλθε σχετικά πρόσφατα (στην τηλεόραση, με τη σειρά Atlanta του Ντόναλντ Γκλόβερ το 2016 και με το Dear White People του 2017), καθώς οι μαύροι στην Αμερική συνειδητοποίησαν ότι ο ρατσισμός δεν εξαλείφθηκε ποτέ στην πραγματικότητα, απλά καμουφλάρισε τη θεμελιώδη αποτυχία του στην κατανόηση ως ανεκτικότητα – αυτό είναι ένα επιχείρημα του αμερικανικού κινήματος Black Lives Matter που ενισχύθηκε μετά τον πυροβολισμό του 17χρονου μαύρου Trayvon Martin το 2013.
Από τότε ο όρος έχει περάσει και σε άλλα κινήματα για πολιτικά δικαιώματα (LGBT και φεμινιστικά κινήματα) που έχουν παρασυρθεί επίσης από την ψευδαίσθηση της ανεκτικότητας. Ο στόχος για τους ακτιβιστές είναι να βρεθούν πιο πέρα από το απλώς να νιώθουν ανεκτοί: να είναι ευπρόσδεκτοι και τους αποδέχονται πλήρως.
The new weird (η νέα παραδοξότητα)
Ένα νέο είδος φανταστικής, μετα-ανθρώπινης λογοτεχνίας που θολώνει τα όρια των ειδών και τις συμβάσεις, σπρώχνει την ανθρωπότητα και την ανθρωποκεντρική λογική στο περιθώριο και γενικά θέτει ερωτήματα που δεν μπορούν να απαντηθούν με κατανοητούς όρους (εξού και το «περίεργο»).
Σχετίζεται με ανθρώπους όπως οι Jeff Vandermeer και M John Harrison στη λογοτεχνία, αλλά η προσέγγιση αυτή έχει περάσει και σε τηλεοπτικές αφηγήσεις (βλέπε το Westworld ή τα πρωτοποριακά Fargo και Legion του Noah Hawley).
Ο Αφανισμός του Vandermeer έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την πρόσφατη οικολογική σκέψη ότι η ανθρωπότητα είναι ένα πολύ μικρό κομμάτι της γεωλογικής ιστορίας: ακόμα και αν σκεφτούμε την πιθανή καταστροφή του πλανήτη λόγω υπερθέρμανσης, η Γη υπήρχε πολύ πριν από μας, και θα υπάρχει για πολύ καιρό μετά (βλέπε το «hyperobject»).
Στο βιβλίο του «Light», ο Harrison φαντάζεται ένα σύμπαν όπου η ανθρώπινη φυσική θίγεται από τη φυσική εξωγήινων που συνυπάρχουν, κι είναι ισάξια ή και περισσότερο ισχυρή. Στο Westworld η τεχνητή νοημοσύνη επαναστατεί απέναντι στους ανθρώπους , εγκαθιδρύοντας μία ριζοσπαστική μη-ανθρώπινη τάξη.
Deletion (διαγραφή/εκκαθάριση)
Είναι πολύ πιθανό αυτή η λέξη να χρησιμοποιηθεί περισσότερο στο μέλλον, καθώς οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συνειδητοποιούν ότι οι ιστοσελίδες στις οποίες βρίσκονται δεν είναι απλά ουδέτερες «πλατφόρμες» για «κοινωνική αλληλεπίδραση», αλλά περισσότερο ένα είδος μυγοπαγίδας, στην οποία κολλάνε οι άνθρωποι και όλα τους τα προσωπικά δεδομένα.
Επιπλέον αυτές οι ιστοσελίδες είναι ειδικά σχεδιασμένες για να είναι εθιστικές – υπάρχει μεγάλη βιβλιογραφία για τη... σατανική ψυχολογία που αναπτύσσεται από τις εταιρείες της Silicon Valley εναντίον των χρηστών των social media.
Η ίδια η αυθεντία του Jaron Lanier, ενός από του πρωτοπόρους της ψηφιακής καινοτομίας στον κόσμο και προγόνου της Silicon Valley (γεννήθηκε το 1960), υπογραμμίζει πολλά σοβαρά προβλήματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά το πιο ξεκάθαρο είναι ότι υπάρχουν πολλές έρευνες που υποδεικνύουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ουσιαστικά κάνουν τον κόσμο δυστυχισμένο.
Η λύση του είναι απλή: διαγράψτε τους λογαριασμούς σας.
Autofiction (Αυτομυθοπλασία)
Είδος γραφής που συγχωνεύει την αυτοβιογραφία με το μυθιστόρημα και υπερβαίνει ελεύθερα και άλλα όρια που έχουν να κάνουν με τα διάφορα είδη επίσης.
Ο όρος επινοήθηκε στον αβάν-γκαρντ λογοτεχνικό κόσμο της Γαλλίας τη δεκαετία του 1970, αλλά έχει αρχίσει να εφαρμόζεται και στη σύγχρονη λογοτεχνία που κυριαρχείται από την αναξιόπιστη αντικειμενικότητα του συγγραφέα (στο σημείο που κάθε αντικειμενικότητα είναι αναξιόπιστη).
Συγγραφείς τέτοιου είδους ίσως είναι η Chris Kraus [της οποίας το I Love Dick (1997) έγινε ένα κλασικό καλτ φεμινιστικό μυθιστόρημα που γέννησε μία τηλεοπτική σειρά το 2017] και η Maggie Nelson με το The Argonauts – καθώς και οι WG Sebald, Sheila Heti, Karl Ove Knausgaard, Ben Lerner, Nell Zink, Rachel Cusk και Elena Ferrante (ίσως παρατραβηγμένο).
Αυτή η προσέγγιση έχει επηρεάσει πολύ την Lena Dunham, τη δημιουργό της τηλεοπτικής σειράς Girls, και έχει οδηγήσει στην άνοδο ενός είδους ενδοσκοπικής τηλεόρασης. Στα καλύτερά της, παράγει μια ξεχωριστή διορατικότητα.
Κριτικοί της προσέγγισης, όπως η Elif Batuman, την κατηγορούν για το είδος γραφής που διδάσκεται στο προνομιούχο περιβάλλον των σύγχρονων προγραμμάτων δημιουργικής γραφής (με βασικές αρχές όπως το «γράψε αυτό που ξέρεις» και «βρες τη φωνή σου»), επικρίνουν τη σκόπιμη παράβλεψη της ιστορίας και καταλήγουν στο ότι πρόκειται για ναρκισσισμό με μόνη έγνοια την προώθηση της γενιάς του «εγώ».
Είναι πολύ πιθανό η λέξη «διαγραφή» να χρησιμοποιηθεί περισσότερο στο μέλλον, καθώς οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συνειδητοποιούν ότι οι ιστοσελίδες στις οποίες βρίσκονται δεν είναι απλά ουδέτερες «πλατφόρμες» για «κοινωνική αλληλεπίδραση» αλλά περισσότερο ένα είδος μυγοπαγίδας στην οποία κολλάνε οι άνθρωποι και όλα τους τα προσωπικά δεδομένα.
Coping, hoping, doping and shopping
Όλοι σήμερα κοροϊδεύουν τον καημένο τον καπιταλισμό, αλλά ένας από τους καλύτερους σε αυτό είναι ο Wolfgang Streeck, ένας Γερμανός κοινωνιολόγος που πιστεύει ότι ο παγκόσμιος καπιταλισμός, εξαιτίας της άδικης και χαοτικής του φύσης, θα βιώσει κραχ αυξανόμενης σοβαρότητας κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα, αφήνοντάς μας όλους να επιβιώσουμε με μια απελπισία που ολοένα και θα αυξάνεται μέσα στα απομεινάρια του.
Ως αποτέλεσμα, οι επιλογές της ζωής μας σταδιακά υποβαθμίζονται σε ένα καθεστώς επιβίωσης (coping), ελπίδας (hoping – επειδή είμαστε άνθρωποι, είμαστε ζωντανοί και δεν έχουμε άλλη επιλογή), ντόπινγκ (doping – ναρκωτικά, αλκοόλ, παιχνίδια, μέσα κοινωνικής δικτύωσης) και κατανάλωσης (ψώνια, δηλαδή αλόγιστου καταναλωτισμού).
Gaslighting
Στην ταινία του Τζορτζ Κιούκορ Gaslight (στα ελληνικά αποδόθηκε ως «Εφιάλτης») του 1944, ένας άνδρας προσπαθεί να πείσει τη γυναίκα του ότι είναι τρελή. (Η Ίνγκριντ Μπέργκμαν κέρδισε το Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου για αυτή την ταινία), με σκοπό να εισαχθεί σε τρελοκομείο και να την εξαπατήσει.
Εγγενής σε αυτή την ιστορία είναι η πάλη για την εμπειρική φύση της πραγματικότητας: υπάρχουν σταθερές αλήθειες ή η πραγματικότητα είναι μόνο θέμα αντίληψης; Το gaslighting έχει γίνει συνώνυμο της ψυχολογικής χειραγώγησης, με τους ειδικούς να προσφέρουν tips για το πώς να καταλάβουμε αν είμαστε θύματα αυτής της συμπεριφοράς.
Στη σημερινή εποχή, όπου η επιδραστική διαφήμιση και οι δυνάμεις των δημοσίων σχέσεων κάνουν τα πάντα ώστε η πραγματικότητα να φαίνεται άσχετη και διεισδύουν απευθείας στα μυαλά μας, και όπου οι πολιτικοί πλέον φαίνεται πως δεν αναγνωρίζουν την ύπαρξη των γεγονότων, η λέξη έχει δυσοίωνες νέες εφαρμογές.
Shadow banking (σκιώδες τραπεζικό σύστημα)
Η πολλή σκέψη γύρω από αυτή την έννοια ίσως προκαλέσει πονοκέφαλο, αλλά όπως υπογραμμίζει ο John Lanchester, βρίσκεται στην κορυφή των σοβαρών λόγων ανησυχίας για το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα.
Ο Lanchester –ένας εξαίρετος μεταφραστής των οικονομικών σε εκλαϊκευμένη γλώσσα– πιστεύει πως έχουμε ανάγκη να καταλαβαίνουμε την ειδική ορολογία, με την οποία είναι γεμάτη η γλώσσα της οικονομικής ελίτ, γιατί αλλιώς εκείνοι θα φτιάξουν τους δικούς του κανόνες.
Το shadow banking αποτελείται από κάθε χρηματοοικονομική συναλλαγή που διεξάγεται από ιδρύματα, τα οποία δεν διαθέτουν κάποια επίσημη τραπεζική άδεια, με άλλα λόγια ιδρύματα που δεν ελέγχονται ή επιβλέπονται απευθείας από το επίσημο κράτος.
Παραδείγματα αυτού είναι οι εταιρείες πιστωτικών καρτών, οι ασφαλιστικές εταιρείες, το PayPal, οι θεσμοί μέσα στα τραπεζικά συστήματα που δανείζουν χρήματα μεταξύ τραπεζών. Μπορούμε, αν θέλετε, να προσθέσουμε σε αυτό το τεράστιο σκοτεινό χρηματοοικονομικό βασίλειο των εξωχρηματιστηριακών (OTC) συναλλαγών (συμπεριλαμβανομένων των παραγώγων που είναι πολύ περίπλοκα για τον καθέναν να τα καταλάβει, μέσα και έξω από αυτή τη δουλειά) που γίνονται στην ουσία μεταξύ δύο συμβαλλομένων μερών και συνεπώς μακριά από κυβερνητικό έλεγχο.
Κανείς δεν ξέρει πόσο μεγάλος είναι αυτός ο τομέας, αλλά οι σημερινές εκτιμήσεις βάζουν το shadow banking στα 160 τρισεκατομμύρια δολάρια και τις εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές στα 532 τρισεκατομμύρια δολάρια, ή περίπου δύο και εξίμισι φορές του ΑΕΠ ολόκληρου του πλανήτη, αντίστοιχα.
Και οι δύο τομείς είχαν φυσικά κάτι να κάνουν με τη δημιουργία του κραχ του 2008, και οι δύο έχουν παραμείνει σχεδόν απαράλλαχτοι από τότε.
Digital design ethics (ηθική του ψηφιακού σχεδιασμού)
Αναφερόμενος στην «κρίση της προσοχής» –το γεγονός ότι κανείς δεν μπορεί να κοιτάξει οπουδήποτε αλλού παρά στο κινητό του– ο James Williams γράφει πως «η απελευθέρωση της ανθρώπινης προσοχής ίσως είναι ο καθοριστικός ηθικός πολιτικός αγώνας της εποχής μας».
Παρατηρεί ότι ευρέως χρησιμοποιούμενες πλατφόρμες όπως η Google, το Facebook και το Twitter είναι στην ουσία διαφημιστικές εταιρείες που αναπτύσσουν μια επιστήμη, στην προσπάθεια τους να αιχμαλωτίσουν την προσοχή μας, Κύριος στόχος τους είναι να εκμεταλλευτούν τις αδυναμίες μας και να μας χειραγωγήσουν ώστε να αγοράσουμε πράγματα.
Τα κινητά μας δίνουν σε αυτές τις εταιρείες έναν εύκολο τρόπο να μπουν μέσα στο κεφάλι μας. Ο Williams είναι τώρα ερευνητής της ηθικής του σχεδιασμού σε ινστιτούτο για τη μελέτη του Διαδικτύου στην Οξφόρδη. Είναι μέλος ενός κινήματος που είναι αντίθετο στις μεγάλες «Big Tech» εταιρείες που κάνουν δύσκολες ερωτήσεις για το πώς δουλεύει το μυαλό μας για εμπορικούς σκοπούς.
Το επιχείρημά του ότι το κοινωνικό συμβόλαιο, η ιδέα των ανθρώπινων δικαιωμάτων, θα έπρεπε να επεκταθούν στον κυβερνοχώρο κερδίζει έδαφος. Δεν υποτίθεται ότι η δημιουργία του Ίντερνετ ήταν η αυγή μιας τεχνολογικής και πληροφοριακής ουτοπίας; Ακόμα και ο πατέρας του, ο Τιμ Μπέρνερς Λι, ο εφευρέτης του παγκόσμιου ιστού, είναι πεπεισμένος ότι το Ίντερνετ αποτυγχάνει.
Post-human (μετάνθρωπος)
Μία από τις κύριες πηγές για αυτό τον όρο είναι το δοκίμιο της Donna Haraway του 1984, A Cyborg Manifesto, όπου εξέφρασε «το ουτοπικό όνειρο της ελπίδας ενός τερατώδους κόσμου χωρίς φύλο». Το δοκίμιο άσκησε μεγάλη επιρροή εκείνη την εποχή, αν και φαινόταν κάπως τρελό: ένας κόσμος χωρίς φύλα, ένας κόσμος ελεύθερων ταυτοτήτων που εκφράζεται μέσω της ριζοσπαστικής και ευχάριστης αγκαλιάς της σύγχρονης τεχνολογίας, με την ευρύτερη έννοια.
Μιλάμε για μυθοπλασία. Μόνο που όπως όλα δείχνουν ιστορικά βρισκόμαστε ακριβώς σ' αυτό το σημείο που περιγράφει το βιβλίο: πλέον οι ταυτότητες μας εκτείνονται στον κυβερνοχώρο με διάφορους τρόπους, δεν βασιζόμαστε πια μόνο στα εγκεφαλικά μας κύτταρα αλλά αποθηκεύουμε πολλή από την γνώση μας σε τεχνολογικά «σύννεφα» που λειτουργούν ως επεκτάσεις του μυαλού μας, και ζούμε με τον ανάλογο εξοπλισμό με τέτοια οικειότητα (με τη μορφή φορητών συσκευών που συνδέονται με το μυαλό μας, ακόμα και με τον μεταβολισμό μας, με πολλούς τρόπους) που κάποιες φορές νιώθουμε σαν να είμαστε μόνο λίγα βήματα μακριά από το να γίνουμε «cyborgs» με την κυριολεκτική έννοια του όρου. Το φύλο πάντως, είναι ακόμα ένα πρόβλημα.
Masculinity (αρρενωπότητα/ανδρισμός)
Νομίζαμε ότι ξέραμε τι θα πει αρρενωπότητα, αλλά τώρα η έννοια είναι συγκεχυμένη. Και είναι το εννοιολογικό πλαίσιο που αλλάζει συνεχώς.
Αν ρωτούσαμε κάποτε έναν άντρα τι θα πει αρρενωπότητα ή ανδρισμός, η απάντηση του θα ήταν κάτι σαν «μη θηλυκό» (υποτιμητικό) και «μη queer» (επίσης υποτιμητικό). Η περιφρόνηση είναι σαφής.
Σήμερα είναι όλο και πιο θετικό το να είσαι γυναίκα (νέος, ευρύτερος ορισμός) και το να είσαι queer (νέος, ευρύτερος ορισμός, επίσης). Και οι δύο έννοιες διαβρώνουν το παλιό έδαφος στο οποίο κυριαρχούσε ο ανδρισμός, σύμφωνα με τους συγγραφείς Hanna Rosin, Cordelia Fine ή Grayson Perry. Αυτό που μένει είναι κάτι σαν κενό, ή αλλιώς «η κρίση του ανδρισμού».
Η μελλοντική πρόκληση για τους άνδρες είναι να διατυπώσουν αυτό που είναι και αυτό που θέλουν να γίνουν, αντί για αυτό που δεν είναι. Πώς να ξεπεράσουμε αυτό το όριο; Υπάρχει μία πρόταση. Για γενιές ολόκληρες φεμινιστές και queer ακτιβιστές έχουν αγωνιστεί για να τραβήξουν την προσοχή στις τοξικές παρενέργειες της αρρενωπότητας-ανδρισμού. Επιτέλους, οι άνδρες φαίνεται ότι είναι στα πρόθυρα να παραδεχτούν ότι υπάρχει πρόβλημα.
Απομένει όλοι εμείς να κάνουμε ένα βήμα παραπέρα και να δουλέψουμε σκληρά για να καταλάβουμε πως αυτή η τοξικότητα επίσης δηλητηρίαζε και τους άνδρες εκ των έσω.
Generation Why?
Το λογοπαίγνιο προέρχεται από το εξαίρετο και προφητικό δοκίμιο της Zadie Smith. Η Smith αναφέρεται στους millennials, αλλά μάλλον ανταποκρίνεται σε όλους όσοι γεννήθηκαν στην ψηφιακή εποχή.
Για να ξεκαθαρίσουμε πάνω-κάτω τους όρους: οι Baby Boomers είναι η γενιά που γεννήθηκε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και πριν από το 1965, η Generation X (από τον Douglas Coupland) είναι όσοι γεννήθηκαν από τα μέσα των '60s μέχρι το 1980, η Generaton Y (δηλαδή οι Millennials) περιλαμβάνει όσους γεννήθηκαν από τα '80s μέχρι το 2000 και η Generation Z (Μετα-Millennials) όσους γεννήθηκαν μετά το 2000. Αυτές οι κατηγορίες δεν έχουν παγκόσμια εμβέλεια, αλλά είναι αποτελεσματικές σαν μεταφορές.
Η κεντρική ιδέα στο επιχείρημα της Smith είναι ότι το Facebook και οι όμοιοί του μας μειώνουν σε μέγεθος και μας επαναπρογραμματίζουν για να ταιριάζουμε στους δικούς τους σκοπούς, που είναι η διαφήμιση και η πώληση πραγμάτων – εν ολίγοις η εκμετάλλευση.
«Πεντακόσια εκατομμύρια άνθρωποι με αισθήματα είναι παγιδευμένοι στις πρόσφατες απερίσκεπτες σκέψεις ενός δευτεροετούς του Χάρβαρντ», λέει η ίδια.
Η Smith τα έγραψε αυτά πριν από δύο χρόνια· τώρα ο αριθμός των χρηστών του Facebook έχει ξεπεράσει τα 2 δισεκατομμύρια. Οι Γενιές Y και Z έχουν ζήσει ζωές κορεσμένες από το Ίντερνετ, από μέσα κοινωνικής δικτύωσης και εφαρμογές, που υποτίθεται ότι ολοκληρώνουν τη ζωή μας και ότι έχουν όλες τις απαντήσεις διαθέσιμες όποια στιγμή κι αν τις αναζητήσουμε.
Αξίζουν τόση προσοχή όλα αυτά; Είναι αυτές οι γενιές ευχαριστημένες με το να είναι παγιδευμένες στις ονειροπολήσεις του Ζάκερμπεργκ και των ομοίων του; Όχι. Μπορούμε ήδη να εντοπίσουμε σημάδια δυσφορίας και ριζοσπαστικοποίησης. Και είναι πολύ πιθανό πως, καθώς όλο και περισσότεροι μετα-millenials φτάνουν σε ηλικία ψήφου, η Generation Why? θα μας δώσει κάποιες πολύ ηχηρές απαντήσεις.
Ghosting
Στην ταινία A Ghost Story (2017), σε σκηνοθεσία του David Lowery, ένας ευτυχισμένος άνθρωπος πεθαίνει ξαφνικά σε ένα τροχαίο και καταλήγει να γίνει φάντασμα. Επιστρέφει στο σπίτι της οικογένειάς του και τριγυρίζει σαν φάντασμα κάτω από ένα σεντόνι με τρύπες στα μάτια, βλέποντας αβοήθητος την οικογένεια του να συνεχίζει να ζει χωρίς αυτόν, και το μετά, όταν αυτοί μετακομίζουν και άλλοι έρχονται να μείνουν στο σπίτι του, καθώς γενικά η ζωή συνεχίζεται - χωρίς αυτόν, επίσης.
Τριγυρίζοντας με το συναισθηματικό του σεντόνι, αποτελεί την ουσία της μοναξιάς. Είναι παγιδευμένος σε ένα υπερφυσικό βασίλειο, χωρίς ανθρώπινη τριβή, τόσο στοιχειωμένος ο ίδιος, όσο και σχέσεις που προσπαθεί να στοιχειώσει, αλλά έχουν τελειώσει. Μερικές φορές καταφέρνει να εκφράσει την αγανάκτησή του σπάζοντας μερικά πιάτα ή πετώντας κάποια βιβλία, σαν ένα απλό στοιχειό.
Ίσως η γυμνή αλήθεια είναι ότι είχε πέσει θύμα «ghosting»: κανείς δεν απαντάει στα μηνύματά του και είναι παγιδευμένος σε ένα ψηφιακό καθαρτήριο, καταδικασμένος να αιωρείται για πάντα σαν ένα emoji-φάντασμα;
Μήπως έτσι πρέπει να αντιμετωπίζουμε από εδώ και στο εξής αυτή τη νέα, ταλαίπωρη, ψηφιακή εποχή; Σαν ένα σεντόνι κάτω από το οποίο βρεθήκαμε να περιμένουμε -ποιος ξέρει τι;- χωρίς κανέναν προφανή λόγο; Μάλλον ναι...
Με στοιχεία από BBC
