Δεν είναι γιατί δεν γράφονται καλά θεατρικά έργα που ολοένα και πιο συχνά οι σκηνοθέτες αποφασίζουν να μεταφέρουν στο θέατρο λογοτεχνικά κείμενα. Απλώς κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων το μυθιστόρημα επικράτησε όλων των άλλων ειδών του γραπτού λόγου ως προς την πληρότητα αποτύπωσης της ανθρώπινης εμπειρίας. Επιπλέον, σε σύγκριση με το θέατρο ο χώρος της λογοτεχνίας είναι πιο ανοιχτός σε κάθε είδους ανανεωτικές, αιρετικές επεμβάσεις στη χρήση της γλώσσας, στη φόρμα και στο περιεχόμενο - επειδή ακριβώς βασίζεται στην προσωπική σχέση του αναγνώστη με το βιβλίο που κρατά στο χέρι του.
Αλλά πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι η διασκευή για τη θεατρική σκηνή ενός μυθιστορήματος ή μιας νουβέλας; Το ερώτημα σηκώνει συζήτηση, ωστόσο τα τελευταία είκοσι χρόνια, καθώς διευρύνθηκαν εντυπωσιακά τόσο οι απόψεις για το τι μπορεί να είναι θέατρο όσο και οι σκηνικές δυνατότητες, χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία, πολλοί είναι αυτοί που τολμούν να δοκιμάσουν την πρόκληση της θεατρικής μεταφοράς ενός λογοτεχνικού κειμένου.
Τουλάχιστον έξι παραγωγές του Φεστιβάλ Αθηνών βασίζονται σε λογοτεχνικά κείμενα. Δύο εξ αυτών αποπειρώνται το ακατόρθωτο. Ο Πιοτρ Φομένκο, ένας σκηνοθέτης που μετράει ήδη σαράντα δημιουργικά χρόνια στη ρωσική θεατρική σκηνή, θα παρουσιάσει στο χώρο της Πειραιώς 260 (3, 4, 5, και 6 Ιουνίου) τον Πόλεμο και Ειρήνη του Λέοντα Τολστόι. Πρόκειται για παράσταση του Θεατρικού Εργαστηρίου του Φομένκο (επισήμως ιδρύθηκε το 1993) που πρωτοπαρουσιάστηκε στη Μόσχα το 2001, έπειτα από επτά χρόνια προετοιμασίας. Από κριτικές μαθαίνουμε ότι έχει υπότιτλο Η αρχή του μυθιστορήματος και ότι στις τρεισήμισι ώρες που διαρκεί η παράσταση στην πραγματικότητα δραματοποιείται το πρώτο από τα 15 συνολικά βιβλία του επικού μυθιστορήματος. Πιθανόν η σκέψη πίσω απ' αυτό το σκηνικό εγχείρημα είναι ότι στην αρχή αυτού του σπουδαίου μυθιστορήματος αποτυπώνεται η γέννηση της νέας ρωσικής ταυτότητας.
Η άλλη ενδιαφέρουσα πρόταση αφορά στην παράσταση Δαίμονες και Δαιμονισμένοι της Μάγιας Λυμπεροπούλου (Πειραιώς 260, στις 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30 και 31 Ιουλίου), θεατρική μεταφορά των συγκλονιστικών, εντυπωσιακά μοντέρνων Δαιμονισμένων (1871) του Ντοστογιέφσκι. Η φιλοδοξία της απόπειρας γίνεται εμφανής μόνο από τους ηθοποιούς που συμμετέχουν (κατ' αλφαβητική σειρά): Νικολέτα Βλαβιανού, Βίκυ Βολιώτη, Γρηγόρης Γαλάτης, Στέλιος Γεράνης, Παντελής Δεντάκης, Αργύρης Καβίδας, Ναταλία Καποδίστρια, Βασίλης Καραμπούλας, Θόδωρος Κατσαφάδος, Μάγια Λυμπεροπούλου, Άννα Μάσχα, Κώστας Μπερικόπουλος, Άγγελος Μπούρας, Αλεξάνδρα Παντελάκη, Μάνια Παπαδημητρίου, Δημοσθένης Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Παπαχρόνης, Ιωάννα Παππά, Γιάννος Περλέγκας, Γιώργος Πυρπασόπουλος, Αλέξανδρος Σωτηρίου, Νίκος Χατζόπουλος (!).
Στην κατηγορία «Από την πεζογραφία στη σκηνή» του Φεστιβάλ Αθηνών περιλαμβάνονται άλλες τέσσερις παραστάσεις.
Στις 2, 3, 4, 6, 7 και 8 Ιουλίου στο Ολύμπια της Λυρικής θα δούμε το Κουαρτέτο του Χάινερ Μύλλερ με τον τρόπο του πάπα των visual arts Μπομπ Γουίλσον. Πρώτη φορά ο Γουίλσον ασχολήθηκε με το μεταμοντέρνο κείμενο του Μύλλερ το 1987. Πέρσι ασχολήθηκε εκ νέου μαζί του, αναθέτοντας τους δύο βασικούς ρόλους στην Ιζαμπέλ Ιπέρ και τον Αριέλ Γκαρσία Βαλντέζ.
Στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου στις 6 και 7 Ιουλίου ο Θοδωρής Γκόνης και το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου θα παρουσιάσουν τον Ξεπεσμένο Δερβίση, παράσταση που βασιζεται στο ομότιτλο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Μόνο που εδώ ο πλάνης κι άστεγος δερβίσης του Παπαδιαμάντη συναντά άλλους πλάνητες ήρωες, μορφές του θεάτρου ή της πόλης όπως ο τυφλός Οιδίποδας, ο «τρελός της Αθήνας» του Δημητρίου Καμπούρογλου ή ο Γιαννούλης Χαλεπάς, που εξαφανίστηκε για ένα βράδυ κάπου στο Θησείο και κανείς δεν έμαθε ποτέ το τι και το πώς. Παίζουν ο Γιώργος Γάλλος, η Σύρμω Κεκέ, ο Μάκης Παπαδημητρίου, ο Μανώλης Μαυροματάκης, ο Γιώργος Μωρόγιαννης και ο Σοφοκλής Πέππας.
Στις 23, 24, 25 και 26 Ιουλίου άλλη μία ενδιαφέρουσα σκηνική πρόταση έχει σειρά, στο χώρο της Πειραιώς 260. Η Άννα Κοκκίνου πήρε διηγήματα, μυθιστορήματα και δοκίμια του Δημήτρη Χατζή και ένα πολύ καλό σύνολο ηθοποιών κι έφτιαξε την παράσταση Οι ιστορίες του Δημήτρη Χατζή. Λέει στη LifΟ: «Επιλέξαμε το έργο του Δημήτρη Χατζή σαν πεδίο της θεατρικής μας παράστασης γιατί βρήκαμε σ' αυτό μια τραγική εποποιία ιστορημένη χωρίς στόμφο και ιδεοληψία, χωρίς βαρίδια και στολίδια, έτσι, "με λόγια απλά". Βρήκαμε ακόμη την αρχαϊκότητα μιας άλλης πομπής, τελετουργικής και μοιρολογητικής, ενός έθνους σε κίνδυνο, μιας κοινωνίας που πεθαίνει, ενός κόσμου που χάνεται και αναδύεται. Μέσα του βλέπουμε τον άνθρωπο της ήττας και της αντίστασης στην ήττα του. Είναι ο άνθρωπος που λυτρώνει με τη μοίρα της θυσίας του τη νεότερη και σύγχρονη ιστορία μας. Οι χαρακτήρες του αποτελούν αδρές συνόψεις όλων των νεοελληνικών χαρακτήρων του 20ού αιώνα. Είναι μια φιλόδοξη παραγωγή, πολυπρόσωπη, με πολλές απαιτήσεις, με πολλούς φόβους, με πολλή δύναμη και με αρκετή ελπίδα».
Ερμηνεύουν: Κώστας Βασαρδάνης, Αντώνης Δημητροκάλλης, Άννα Κοκκίνου, Ευριπίδης Λασκαρίδης, Δημήτρης Ξανθόπουλος, Δημήτρης Οικονόμου, Αγγελική Παπαθεμελή, Μαρία Πρωτόπαππα, Χρήστος Σαπουντζής, Μάνος Σταλάκης, Κατερίνα Φωτιάδη.
Στο κλείσιμο του Φεστιβάλ, στις 30 και 31 Ιουλίου, θα δούμε στην Πειραιώς 260 το Πεθαίνω σα χώρα του Δημήτρη Δημητριάδη, από το Theseum Ensemble και τον Μιχαήλ Μαρμαρινό. «Πρόκειται για ένα θέαμα in situ μοιραία μοναδικό - μία και μόνο μία φορά μπορεί να γίνει» λέει ο σκηνοθέτης, που εδώ και χρόνια προβληματίζεται με την έννοια της χορικότητας. Στο κείμενο του Δημητριάδη βρίσκει γόνιμο έδαφος για να αντιπαραβάλει ένα λόγο σχεδόν βιβλικό στη στατική πομπή εκατοντάδων βουβών προσώπων. Στο πολυπρόσωπο σύνολο των ερμηνευτών περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η Κατερίνα Χέλμη, ο Νίκος Αλεξίου, ο Γιώργος Ζιόβας, ο Θέμις Πάνου, η Θεοδώρα Τζήμου, ο Adrian Frieling και ο ίδιος ο συγγραφέας. Η μουσική είναι του Δημήτρη Καμαρωτού.
σχόλια