Σας ιντριγκάρει η εμφάνισή σας στο φεστιβάλ ή τα έχετε βαρεθεί αυτά;
Κάθε εμφάνιση με ιντριγκάρει. Έχω μια εφηβική στάση απέναντι στα ρεσιτάλ. Αυτός είναι ένας λόγος που με κάνει να αισθάνομαι πολύ νέα.
Έχετε κωλώσει ποτέ πριν από ένα ρεσιτάλ;
Σπανιότατα, αλλά μου έχει συμβεί. Και κατά τη διάρκεια. Το συνέχισα τελείως μηχανικά. Απλά για τη διεκπεραίωση. Αλλά υπάρχουν πολλά ευχάριστα από την άλλη πλευρά. Όταν καταφέρνεις να κατευθύνεις το συναίσθημά σου και όλα τα έχεις προβλέψει σωστά, αισθάνεσαι πως όλα τα συλλαμβάνεις από την αρχή. Σαν να τα ακούς πρώτη φορά. Είναι πραγματικά μαγικό.
Πώς επηρεάζει η επικαιρότητα τη διαμόρφωση του ρεσιτάλ που θα παρουσιάσετε;
Πώς είναι δυνατό να μην επηρεάζομαι; Έχω εκπαιδευτεί, όμως, να εισχωρώ στη μουσική σαν ασφαλιστική δικλείδα της δικής μου προσωπικής ισορροπίας. Αυτό συμβαίνει με όλο τον κόσμο. Δεν νομίζω ότι μπορεί να ζει κανείς διαρκώς μέσα στη δυστυχία.
Και πού να ζει δηλαδή;
Η τέχνη μάς δίνει μια «άλλη πραγματικότητα». Αυτό πρέπει να πλησιάσουν και οι νέοι μας. Και αν όχι να γίνουν καλλιτέχνες, να μπορούν να γεύονται την προσφορά της τέχνης και να μετέχουν στις αξίες της. Εμείς, οι Έλληνες, έχουμε μια μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά: φιλοσόφους, πολιτικούς, ποιητές και μουσικούς που μιλούν γι' αυτή την «άλλη πραγματικότητα». Είναι μια άλλη ζωή. Δεν είναι εμφανής, δεν είναι αυτονόητη. Εμένα μου αρέσει να προσπαθώ να την ανακαλύπτω και αν είναι δυνατό να την υπηρετώ και να την αποκαλύπτω στους άλλους. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν ζω όλη την τραγωδία που μας περιβάλλει. Αυτή η βία δεν οδηγεί πουθενά. Δεν ξέρω τι ιδεολογία έχουν από πίσω όλα αυτά τα παιδιά. Αυτό που κάνουν είναι να ισχυροποιούν το σύστημα. Δεν έχουμε τώρα περισσότερη αστυνόμευση; Κάνουν λάθος τα παιδιά. Τι ζωή θα έχουν στο μέλλον, όταν θα ξέρουν πως έχουν σκοτώσει έναν αθώο άνθρωπο; Έστω και κατά λάθος;
Υπάρχει χώρος γι' αυτή την «άλλη πραγματικότητα»;
Όπως εξασκώ τη δουλειά μου, είναι ένα είδος προσευχής. Εσείς πιστεύετε πως δεν χρειαζόμαστε να προσευχόμαστε αυτήν τη στιγμή;
Σε ποιον να προσευχόμαστε;
Στην επαφή με μια σπίθα που έχουμε μέσα μας. Στα πράγματα που δεν είναι φθαρτά και επίκαιρα.
Ποια είναι η προετοιμασία πριν το ρεσιτάλ;
Αφοσίωση. Όπως προετοιμάζεται και ένας ηθοποιός. Οι ηθοποιοί, όμως, έχουν επαναληπτικότητα στη δουλειά τους. Προς το τέλος της πρόβας, βέβαια, δεν είμαι μόνη μου. Επιδιώκω μια σύναξη...
... ώστε να ρωτήσετε τη γνώμη τους;
Δεν με ενδιαφέρει καθόλου η γνώμη τους. Το ζητούμενο είναι να πάρεις το κοινό μαζί σου.
Πώς το καταλαβαίνετε, όμως; Αφού το κοινό δεν συμμετέχει χειροκροτώντας και σιγοψιθυρίζοντας τον ρυθμό;
Αφουγκράζεσαι τη δεκτικότητα του. Υπάρχει μια πολύ δημιουργική σιωπή. Νιώθεις πως δεν πέφτει καρφίτσα. Όταν παίζω, αισθάνομαι σαν διάμεσο. Δεν είναι η Ντόρα που παίζει, αλλά που βρίσκεται σ' ένα διάμεσο μεταξύ του συνθέτη και του αποτελέσματος. Και όσο λιγότερο είναι το «εγώ» τότε έχεις και μεγαλύτερη επιτυχία.
Σας ενοχλεί που δεν θα σας ακούσουν ποτέ ο Σοπέν ή ο Σούμαν;
Πάρα πολύ, αλλά τι να κάνουμε; Ευτυχώς, ακούω εγώ τους συνθέτες. Μακάρι να είχα την τύχη να παίξω στον ίδιο τον Σοπέν. Δεν θα συμβεί ποτέ. Όμως, είχα την τύχη να με ακούσουν στα έργα τους ο Χατζιδάκις, o Θεοδωράκης και ο Κωνσταντινίδης. Αυτό ήταν σπουδαίο και μεθυστικό.
Θεωρείτε ότι έχουμε εκπαιδευμένα «αυτιά», ώστε να καταλάβουμε την κλασική μουσική;
Έχει γίνει πρόοδος. Έχουν καταρριφθεί πολλά ταμπού. Η συγκίνηση που μπορεί να ζήσει κανείς ακούγοντας αυτήν τη μουσική είναι πανανθρώπινη.
Ταμπού όπως αυτό που λέει ότι είναι η μουσική της ελίτ;
Και ότι είναι ξενόφερτη. Πάντα πιστεύαμε ότι η Δύση μάς έχει κάνει κακό. Αυτά είναι τείχη που έχουν πέσει. Αυτό που είναι πολύ γοητευτικό σε αυτήν τη μουσική είναι η διαδικασία να φτάσεις σ' ένα αποτέλεσμα. Προς μια τελειότητα που βέβαια δεν φτάνει κανείς. Είναι μια διαδικασία στην οποία αναγκάζεσαι να υπερβείς τον εαυτό σου. Αυτό είναι κάτι που πάντα γοητεύει.
Πώς διαμορφώνετε τη σειρά των κομματιών;
Α, σε αυτό πρέπει να είσαι έμπειρος. Όσο προχωράει το πρόγραμμα πρέπει να είναι πιο εξωστρεφές, πιο φωτεινό. Με τον Σοπέν είναι ωραίο να τελειώσεις με μια μεγάλη «πολωνέζα» που είναι φωτεινή και αισιόδοξη.
Γιατί Σούμαν και Σοπέν;
Γεννήθηκαν την ίδια χρονιά, το 1810. Είχαν μεγάλη αλληλοεκτίμηση. Ο Σούμαν τον είχε λατρέψει τον Σοπέν. Το αντίθετο δεν συνέβη. Είχαν μια διαφορετική ζωή. Ο Σούμαν έκανε οικογένεια, ο Σοπέν ήταν μοναχικός, φιλάσθενος. Ο Σούμαν ήταν πολύ κοντά στη λογοτεχνία, πιο εσωστρεφής. Ο Σοπέν πιο προσιτός. Αυτό που τους κάνει διαχρονικούς είναι ότι προσέγγισαν την ανθρώπινη ψυχή με τη δύναμη και τις αδυναμίες της. Μέσα στη δομή των έργων τους υπάρχει ένας ορθολογισμός. Δεν πλατειάσανε ποτέ.
Πώς καταλαβαίνεις ότι ένας πιανίστας πλατειάζει;
Το κοινό βαριέται.
Έχει πλατειάσει η «γενιά» σας;
Η δική μου η γενιά πρέπει πια να δώσει τη σκυτάλη στους νέους. Με συγκινεί πως σε αυτό το φεστιβάλ εγώ εκπροσωπώ την παλιά γενιά και το άλλο ρεσιτάλ θα είναι από ένα νεότατο παιδί, τον Βασίλη Βαρβαρέσο. Έμφυτο ταλέντο, εξαιρετικά εκπαιδευμένο, που αυτήν τη στιγμή διαπρέπει.
Στο Ωδείο Αθηνών έρχονται παιδιά;
Φέτος είχαμε 900 εγγραφές. Το Ωδείο μας έχει μεγάλη παράδοση και είναι αυτό που προμηθεύει την Κρατική Ορχήστρα. Φέτος, μας έκοψαν την επιχορήγηση στο μισό και το Ωδείο πραγματικά κινδυνεύει. Έχουμε να πληρωθούμε δέκα μήνες. Δεν ξέρω πώς το αξιολογούνε αυτό. Χρειαζόμαστε καλλιεργημένους ανθρώπους ως απάντηση σε όλα αυτά τα τραγελαφικά που συμβαίνουν.
Τους μαθητές τους διαλέγετε ή σας διαλέγουν;
Ένας συγκερασμός.
Όταν ήμουν μικρός είχα έρθει να μάθω πιάνο σε σας και με είχατε διώξει επειδή δεν κατάλαβα ακριβώς ποια νότα παίξατε. Αυτό σημαίνει πως δεν μπορεί ο καθένας να μάθει πιάνο;
Ο καθένας μπορεί, αλλά θα δυσκολευτεί πάρα πολύ, αν δεν έχει ορισμένες ευκολίες. Αν αποκρυπτογραφείς τους ήχους και μπορείς να τους παίξεις σε ένα όργανο, θα σε βοηθήσει. Τη μουσική δεν τη μαθαίνεις, πρέπει να την έχεις και μέσα σου. Συγγνώμη που σας έδιωξα, αλλά είναι αρκετά δύσκολοι οι καιροί ώστε να επενδύσεις τόσο χρόνο για να μάθεις ένα όργανο χωρίς να έχεις αυτές τις ευκολίες.
Έχετε νιώσει ποτέ ανταγωνιστικά απέναντι σε μαθητή σας;
Όχι. Αλλά έχω ζήσει να δω μαθητές να παίζουν πράγματα που δεν μπορώ να παίξω εγώ. Δεν ζήλεψα, δεν ζηλεύω καθόλου. Απλά διαπίστωσα τη δυναμική της μετάλλαξης των πραγμάτων.
Είναι καθόλου εγωιστικό να ακολουθείς τον μοναχικό δρόμο του πιανίστα;
Θα ήθελα πολύ να είμαι μέσα στην ορχήστρα. Η λέξη «σολίστ» δηλώνει και μια μοναξιά. Αλλά αυτό το έχω αντιμετωπίσει κάνοντας μουσική δωματίου ή συνοδεύοντας τραγουδιστές. Το να είσαι μόνος σου χρειάζεται βαθιά συγκέντρωση και μεγαλύτερη. Όπως είδα χθες την Κοκκίνου να ερμηνεύει μόνη της στην παράσταση Λα Πουπέ. Θέλει πολλά κότσια για να το δικαιώσεις.
Οι πιανίστες είναι όντως σαλεμένοι τύποι;
Μπορεί να συμβεί και αυτό γιατί αναγκαστικά στερούνται πολλά πράγματα από τη ζωή. Γι' αυτό θα συνιστούσα στους νέους να μην κόψουν την επικοινωνία τους με την πραγματική ζωή.
Κουβαλάνε καθόλου ροκσταριλίκι οι πιανίστες;
Αν είναι εξαντρίκ δηλαδή; Όχι, και το λέω εις βάρος μας. Οι του ροκ έχουν μια τρέλα που βρίσκει χώρο να εκφραστεί. Η δική μας η τρέλα υποβόσκει και γι' αυτό μας κουράζει. Υπερισχύει η πειθαρχία. Οι ροκ τραγουδιστές δεν έχουν αυτό το πρόβλημα.
Το πιάνο το βλέπετε ως μέσο επιβίωσης ή ως μέσο έκφρασης;
Όταν αμείβεσαι για ένα ρεσιτάλ, έρχονται πάρα πολύ ευχάριστα τα χρήματα.
Και η τέχνη είναι ένα επάγγελμα;
Θα έπρεπε να είναι. Τι είναι η τέχνη δηλαδή; Μια πολυτέλεια; Μια σχέση είναι υγιής όταν σου επιτρέπει να επιβιώνεις. Στην Ελλάδα, βέβαια, είναι πάρα πολύ δύσκολο. Οι ταλαντούχοι μπορεί και να τα καταφέρνουν. Οι πιο ταλαντούχοι μαθητές μου, η Ελένα Χούντα, η Βικτωρία Κιαζίμη, ο Λουκάς Γεώργας, ο Μάριος Καζάς και ο Στάθης Γυφτάκης έχουν καταφέρει να ζούνε από τη μουσική.
Γιατί δεν κυκλοφόρησαν ποτέ δικές σας συνθέσεις;
Γιατί η σύγκριση με τα μεγάλα έργα θα ήταν ισοπεδωτική για εμένα.
Η γνώμη των άλλων, πάλι, δεν υπάρχει;
Όχι, δεν με αφορά. Το αισθητήριό μου είναι αρκετά οξυμμένο. Αν συνέθετα κάτι, θα έγραφα τραγούδα. Κάτι έντεχνο. Καμία σχέση με το κλασικό. Θα μου ήταν πολύ εύκολο, αλλά δεν ξέρω αν θα προσέθετε κάτι.
Σε 100 χρόνια θα υπάρχει κλασική μουσική;
Αμφιβάλλω. Αυτή η μουσική υπάρχει γιατί υπάρχουν ορισμένες αξίες. Όταν αυτές οι αξίες καταρρεύσουν και κυριαρχήσει η αγάπη του χρήματος, δεν βρίσκω και τον λόγο να υπάρχει αυτή η μουσική. Εξαρτάται από τους νέους από εδώ και πέρα...
σχόλια